تقیه در واقعه عاشورا

آیت الله محمد عندلیب همدانی، استاد درس خارج حوزه علمیه قم، در یادداشتی به بیان نکاتی درباره برخی تحلیل‌ها از حادثه عاشورا پرداخته است. متن این یادداشت در ادامه می‌آید:

در دهه‌های اخیر برخی یادداشت‌ها و تحلیل‌ها در مورد واقعه عاشورا وجود داشته و قبلا هم بی‌سابقه نبوده است. برخی با یک نگاه صرفاً عرفانی، حادثه عاشورا را تجزیه و تحلیل می‌‌کنند مخصوصا برخی از شعرای عارف‌مسلک با یک بُعد و نگاه خاص به تحلیل این حادثه می‌پردازند و گویا این حادثه فقط عرفان دارد و بس، کتاب‌هایی هم در این مورد نوشته‌اند؛ به گونه‌ای که خواننده گمان می‌کند چیزی غیر از عرفان در آن یافت نمی‌شود. ما در حادثه عاشورا، عرفان را در اوج خودش می‌بینیم اما همه‌اش این نیست و این تحلیلی یک جانبه است.

برخی با یک دید صرفاً سیاسیِ خشک به تحلیل می‌پردازند و گویا یک سیاستمدار معمولی حرکتی را شروع کرده و دلیل کار وی را اینگونه تجزیه و تحلیل می‌کنند. این تحلیل، زمینیِ محض است و گویا رهبر این جریان اصلاً با آسمان در ارتباط نیست و گویا امامِ عالم به غیبِ معصوم نیست. گویا این حادثه هیچ بعد عرفانی ندارد بلکه همه نگاه آنها سیاسی و زمینی است. این هم نگاهی یک جانبه است بلکه نگاه جامع این است که همه این جوانب و ابعاد در تحلیل حادثه عاشورا ملاحظه شود.

تقیه در واقعه عاشورا

تقیه در سیره حضرت سیدالشهدا(ع) یکی دیگر از نکاتی است که باید به آن بپردازم. ما در دروس تقیه به این نکته تصریح کرده‌ایم که اصل تقیه از سقیفه و غصب خلافت شروع می‌شود و تا پایان دوره غیبت ادامه دارد اما شیوه‌های آن فرق می‌کند لذا معتقدیم حتی وجود مبارک حضرت مولا علی(ع) در زمان خلافت خود در مواردی تقیه دارد. گمان نکنیم حضرت سیدالشهدا(ع) تقیه را کنار گذاشته است بلکه امام نه در دوران پیش از شروع حرکت دعوتی خودش یعنی از زمان مرگ معاویه به بعد و نه حتی در زمان مرگ معاویه، تقیه را کنار نگذاشته است بلکه امام با رعایت اصل تقیه پیش می‌رفته و به دنبال این بوده که با کمترین هزینه، بیشترین دستاورد را داشته باشد.

امام حسین(ع) به دنبال ایجاد درگیری بین جامعه مسلمین نبود. ایشان امر به معروف و نهی از منکر دارد و هدفش هم همین است اما این امر به معروف و نهی از منکر، باز به همراه عنصر تقیه است. این را در گفته‌ها و رفتار امام می‌‌یابیم بنابراین گمان نشود وجود مقدس حضرت سیدالشهدا(ع) تقیه‌ای نداشته و تقیه را دیگر ائمه داشته‌اند. البته شیوه‌های تقیه در میان آنان متفاوت است لذا تقاضای من از هرکسی که می‌خواهد حادثه عاشورا را تحلیل کند این است که عنصر تقیه را چه در تفسیر گفته‌های امام و چه راه و روش ایشان، در نظر بگیرد.