یاداشت
فرهنگ با گزارشگری بی‌پایه زخم می‌خورد
رعایت نکردن اصول حرفه‌ای در گزارشگری و ورود بی‌رویه به کلمه‌های بیگانه، نه‌تنها زبان فارسی را آسیب‌پذیر کرده، بلکه اعتماد مردم به رسانه‌ها را نیز ناتوان کرده است. این مشکل وقتی پررنگ‌تر می‌شود که حتی برخی کارگزاران در سخنرانی‌ها و گزارش‌های سازمانی به جای کلمه‌های ریشه‌دار فارسی، از کلمات غربی بهره می‌برند.
یکی از مهم‌ترین آسیب‌های امروز در فضای رسانه‌ای کشور، بی‌توجهی به اصول گزارشگری و نگارش درست زبان فارسی است. گزارشگری تنها بازتاب یک رخداد نیست؛ بلکه بایستگی اجتماعی است که با زبان و اندیشه مردم گره خورده است. هر کوتاهی در این زمینه، به بی‌اعتمادی مخاطب و ناتوان‌کردن جایگاه رسانه پایان می‌یابد.
گزارش باید بر پایه دقت، سرعت، بی‌طرفی و شفاف بودن تنظیم شود. گاهی دیده می‌شود که گزارشگران یا نویسندگان، به جای پرداختن به اصل ماجرا، به پیرامون می‌پردازند یا پیام‌ها را نارسا و سربسته ارایه می‌دهند. چنین رویکردی نه تنها پیام‌بری گزارشگر را زیر پرسش می‌برد، بلکه ذهن مخاطب را نیز پریشان خاطر می‌کند.
زبان فارسی یکی از مهم‌ترین بازمانده‌های فرهنگی است. استفاده بی‌رویه از کلمه‌های بیگانه، به‌ویژه در گزارش و رسانه، آسیب جدی به این بازمانده‌ها وارد می‌کند. بسیاری از کلمه‌های پرکاربرد برابرهای روشن و فارسی دارند که به‌سادگی می‌توان از آن‌ها استفاده کرد. گزارشگر موظف است با پرهیز از کلمه‌های بیگانه، به پاکیزگی و توانمندی زبان فارسی یاری رساند.
گزارشگر تنها ارائه‌‌دهنده رویدادها نیست؛ او آموزگار ناخواسته‌ای است که نوشته‌هایش بر زبان و رفتار مردم اثر می‌گذارد. اگر خبرنگار از کلمه‌های نادرست یا نثر ناپسند استفاده کند، همین روش در جامعه بازتولید می‌شود. برعکس، با نگارش درست و سنجیده، فرهنگ فارسی‌نویسی تقویت می‌شود.
گزارشگری تنها روایت یک رویداد نیست؛ مسئولیتی اجتماعی است که نیازمند دقت، بی‌طرفی و شفاف بودن است. با این حال، در بسیاری از گزارش‌ها شاهد هستیم که اصول پایه‌ای خبرنویسی رعایت نمی‌شود و متن‌ها دچار ابهام یا گرفتار حاشیه‌پردازی هستند.
زبان فارسی، سرمایه فرهنگی ملت ایران، در نوشته‌های رسانه‌ای بارها مورد آسیب بی‌توجهی قرار گرفته‌اند. کاربرد بی‌علت کلمه‌های بیگانه و غفلت از معادل‌های فارسی، توان و زیبایی زبان را کم‌رنگ می‌کند. هر کلمه نادرست تنها یک لغزش فردی نیست؛ بلکه می‌تواند به الگویی نادرست در جامعه بدل شود.
گزارشگر امروز اگر اصول حرفه‌ای و فارسی‌نویسی را جدی نگیرد، نه تنها رسالت رسانه‌ای خود را زیر سؤال می‌برد، بلکه در برابر هویت فرهنگی نیز مسئول خواهد بود. رسانه‌ها باید پاسدار حقیقت و زبان باشند؛ دو سرمایه‌ای که بدون آن‌ها هیچ پیامی اعتبار نخواهد داشت.
گزارش، آینه واقعیت و گزارشگر نگهبان این آینه است. اما اگر آینه تیره باشد، حقیقت نیز مخدوش نشان داده می‌شود. امروز یکی از آسیب‌های رسانه‌ای کشور، بی‌توجهی به اصول حرفه‌ای گزارشگری است؛ گزارش‌ها گاه بدون دقت و شفافیت تنظیم می‌شوند و حاشیه‌ها بر نوشته چیره می‌شوند.
در کنار ضعف حرفه‌ای، زبان فارسی نیز با آسیبی پرکار روبه‌رو است. کاربرد کلمه‌های بیگانه روزبه‌روز بیشتر می‌شود؛ در حالی‌که زبان فارسی برای بسیاری از این اصطلاحات معادل‌های روشن و رسایی دارد. این عادت تنها به گزارشگران محدود نیست؛ گاهی کارگزاران و سرپرستان اداری نیز در سخنرانی‌ها و نوشته‌های سازمانی، به‌جای کلمه‌های فارسی از کلمه‌های غربی استفاده می‌کنند و بیگانگی زبانی در فضای رسانه‌ای و اداری نهادینه می‌شود.
گزارشگران و کارگزاران، هر دو پاسدار زبان فارسی باشند، همان‌گونه که بی‌دقتی در گزارش‌نویسی اعتماد مخاطب را از میان می‌برد، همه‌گیر شدن کلمه‌های بیگانه نیز هویت فرهنگی جامعه را تهدید می‌کند. گزارشگران رسانه‌ای و کارگزاران باید هم‌زمان پاسدار حقیقت و زبان باشند؛ چراکه بدون این دو، هیچ سخنی اثرگذار نخواهد بود.
حمیدرضا گل‌محمدی تواندشتی
