«الهیات رنج» و راهبرد‌های قرآنی عبور از آن
مسئول نهاد نمایندگی مقام معظم رهبری در دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی ساری گفت: در حالی که رنج و مشقت همواره یکی از مهم‌ترین چالش‌های زندگی انسان محسوب میشود، قرآن کریم و آموزه‌های اهل بیت(ع) با ارائه راهکار‌های معنوی و عملی مواجهه‌ای متفاوت و امیدآفرین با این واقعیت ترسیم کرده‌اند.
الهیات رنج یکی از موضوعات اساسی در حوزه دین‌پژوهی و معارف اسلامی است که در آیات متعدد قرآن کریم و سیره معصومان(ع) جایگاه ویژه‌ای دارد. این مفهوم به چیستی و چرایی رنج در زندگی انسان، کارکرد تربیتی آن و راهکار‌های مواجهه فعالانه با درد و رنج از نگاه دینی می‌پردازد. پرداختن به این بحث، کمک می‌کند تا جایگاه درست رنج در سلوک فردی و اجتماعی روشن و نگرش انسان نسبت به بحران‌ها و دشواری‌های زندگی دگرگون شود.
در همین راستا، خبرنگار ایکنا از مازندران به سراغ حجت‌الاسلام عباداله فضلیان کاری، مسئول نهاد نمایندگی مقام معظم رهبری در دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی ساری رفته است تا ابعاد الهیاتی رنج و راهبرد‌های قرآنی عبور از آن را از منظر آموزه‌های دینی واکاوی کند. در این گفتوگو تلاش شده است تا علاوه بر تحلیل تئوریک، به راهکار‌های عملی و الهام‌بخش قرآن و سیره اهل بیت(ع) در مواجهه با رنج پرداخته و مسیر امیدبخشی برای مخاطبان ترسیم شود.
ایکنا _ الهیات رنج در نگاه قرآن چگونه تبیین میشود و این مفهوم چه جایگاهی در زندگی انسان دارد؟
رنج و مشقت یک واقعیت انکارناپذیر در زندگی بشر است و قرآن کریم نیز به روشنی بر این عمومیت تأکید دارد. خداوند در قرآن می‌فرماید: ما انسان را در رنج و سختی آفریدیم. این سخن تاکید می‌کند که رنج نه نشانه بی‌عدالتی یا خشم الهی، بلکه بخشی جدایی‌ناپذیر از فرایند رشد و تعالی انسان است. در روایات نیز این موضوع جایگاه ویژه‌ای دارد. حضرت علی(ع) دنیا را خانه‌ای آکنده از بلا و راحتی توصیف کرده‌اند. هدف انسان نه فرار از رنج، بلکه عبور از آن و بهره بردن صحیح برای رسیدن به کمال است. آموزه‌های دینی همواره تأکید می‌کنند که رنج می‌تواند دری به‌سوی تعالی باشد، به شرط آنکه با رویکرد فعال و آگاهانه با آن مواجه شویم. رفتار امام حسین(ع) در روز عاشورا، نمونه بارز پذیرش آگاهانه و عزتمندانه رنج در راه حق است.
ایکنا _ از نگاه قرآن و سیره معصومان(ع)، واکنش درست در برابر رنج چگونه تبیین میشود؟
در برخورد با رنج و مصیبت دو رویکرد اصلی وجود دارد. نخست رویکرد مثبت و فعالانه است که مبتنی بر صبر، امید، تلاش برای رفع مشکلات و الگوبرداری از شخصیت‌های الهی است. امام حسین(ع) در اوج مصیبت جمله رضا بر رضای تو را بر زبان جاری کردند و حضرت زینب(س) در پاسخ به ابن زیاد فرمودند: من جز زیبایی ندیدم. این نگاه موجب آشکار شدن زیبایی‌های پنهان در دل سختی‌ها میشود و انسان را به مرحله رشد و آرامش می‌رساند، به‌گونه‌ای که رنج‌ها سبب زمین‌گیر شدنش نمی‌شوند بلکه آن‌ها را مقدمه تعالی می‌داند. رویکرد فعالانه مانع یأس و ناامیدی شده و همچنین باور و استقامت را تقویت می‌کند.
در مقابل، رویکرد منفی و منفعلانه قرار دارد که انسان را به‌سوی ناامیدی و افسردگی سوق می‌دهد و حتی می‌تواند منجر به مشکلات الهیاتی شود. قرآن در آیاتی با بیان اینکه «انسان ناآرام آفریده شده و چون آسیبی به او برسد جزع می‌کند» به این رویکرد اشاره کرده است. نتیجه این دو رویکرد کاملاً متفاوت است. رویکرد نخست رنج را نردبانی برای تعالی قرار می‌دهد، اما رویکرد دوم موجب سقوط و دلزدگی از دین میشود.
ایکنا _ قرآن کریم چه راهکار‌هایی برای مقابله با رنج و مشقت ارائه می‌کند؟
در آموزه‌های قرآن راهبرد‌های متعددی برای مواجهه با رنج بیان شده است. امید به گشایش الهی، تأکید بر اینکه هر دشواری با آسانی همراه است، انسان را از یأس نجات داده و به افق روشن پس از سختی مطمئن می‌کند. شرح صدر و افزایش ظرفیت روحی، همان‌گونه که حضرت موسی(ع) از خداوند درخواست می‌کند سینه‌اش گشاده شود، نشان می‌دهد گاهی راه حل مشکلات، حذف کامل آن‌ها نیست بلکه افزایش ظرفیت تحمل انسان است.
توکل به خداوند نیز موجب آرامش و رهایی از اضطراب در بحران‌ها میشود و قرآن تأکید دارد هر کس بر خدا توکل کند، خداوند او را کفایت می‌کند. الگوگیری از اولیای الهی مانند حضرت یعقوب و حضرت ایوب(ع) نیز نمونه‌هایی از صبر، دعا و امیدواری حتی در اوج تلخی‌هاست. این رهنمود‌ها مخصوص دوران خاصی نیستند بلکه برای همه عصر‌ها و افراد قابل بهره‌برداری هستند.
ایکنا _ برخی معتقدند راه‌حل‌های الهیاتی برای رنج کافی نیست و صرف استدلال‌های نظری اقناع‌کننده نیست؛ نظر شما چیست؟
این مسئله قابل توجه است که استدلال نظری به‌تنهایی پاسخگوی همه ابعاد رنج انسان نیست. آموزه‌های قرآن و اهل بیت(ع) افزون بر جنبه‌های نظری، راهکار‌های عملی و روانی پرشماری ارائه داده‌اند. دستور به دعا، توصیه به ذکر و ارتباط معنوی با خدا، ایجاد شبکه‌های حمایت اجتماعی و الگوگیری از زندگی معصومان(ع)، از جمله این راهکارهاست که می‌تواند افراد را برای پذیرش، مدیریت و عبور از رنج‌ها آماده کند.
رنج، مطابق قرآن و سیره معصومان(ع) هم می‌تواند عامل سقوط و هم می‌تواند مقدمه تعالی انسان باشد. این انتخاب وابسته به نگرش و واکنش هر فرد است. هرگاه با صبر، توکل، شرح صدر و امید مواجه شویم، رنج ظرفیتی برای خلاقیت و نزدیکی به خداوند میشود. عاشورا و راه امام حسین(ع) و حضرت زینب(س) گواهی روشن است که حتی بزرگ‌ترین سختی‌ها نیز با ایمان و استقامت قابل عبور و سبب رشد انسان خواهند بود. پیام کاربردی این است که به رنج به‌عنوان فرصتی برای رشد بنگریم و با بهره‌گیری از آموزه‌های قرآنی، مسیر موفقیت را هموار کنیم.
گفتوگو از علی پاداشی
انتهای پیام
