مشکلات ما محصول علوم انسانی غربی و اجرای تئوری‌های آن در اقتصاد و تعلیم و تربیت است
رئیس دانشگاه قم معتقد است در هر گوشه‌ای از کشور که مشکلی را مشاهده می‌کنیم بدون شک و تردید محصول علوم انسانی غربی و اجرای تئوری‌های آن در حوزه‌های اقتصاد، جامعه و تعلیم و تربیت است، بنابراین باید تحول ایجاد شود.
حجت‌الاسلام والمسلمین احمدحسین شریفی؛ رئیس دانشگاه قم و دبیر علمی کنگره بین‌المللی علوم انسانی اسلامی، در گفت‌وگو با ایکنا، به اهمیت تحول در علوم انسانی و حرکت به سمت علوم انسانی اسلامی پرداخت و گفت: علوم انسانی به مثابه هوای تنفس جامعه است و در هر جامعه‌ای نرمافزار فردسازی، جامعه‌سازی و تمدن‌سازی وجود دارد. لذا اگر این نرمافزار درست کار نکند و ویروسی باشد، فرد، جامعه و تمدن را ویروسی خواهد کرد چه برسد به اینکه یک بدافزار باشد که فرد و جامعه را نابود کند و آن را از مسیر تعالی و پیشرفت بازدارد و تمدن انسانی را به تمدن حیوانی تبدیل کند.
وی با بیان اینکه میدان عملِ حرف‌های بنده تجربه زیسته‌ای است که بشر در شرایط کنونی دارد، افزود: علوم انسانی غربی چنین وضعیتی را برای تمدن بشری پدید آورده است و نتوانسته اضطراب‌های انسانی را کاهش دهد، انسانیت را تقویت کند، آزادی را توسعه دهد و حق حیات، حقوق بشر و عدالت را به معنای واقعی را تضمین کند. در ماجرای کشتار مردم مظلوم غزه به خوبی مشاهده می‌کنیم که علوم انسانی غربی نه تنها حمایتی از مظلومان نکرد، بلکه به ابزاری برای توجیه جنایات صهیونیست‌ها تبدیل شده است. البته این نمونه کوچکی از اقدامات علوم انسانی غربی است.
رئیس دانشگاه قم یادآور شد: تحول در علوم انسانی در کلان جامعه یک نیاز اساسی است. علوم انسانی تحلیل‌گر و راهبر کنش‌های انسانی است و باید بیشتر مورد توجه قرار گیرد. اگر بخواهیم در ایران به این علوم رایج تن دهیم، جامعه ما نه تنها غرب زده بلکه غربی می‌شود و نه تنها لیبرال‌زده بلکه یک جامعه لیبرالی خواهیم داشت و همه آفات و آسیب‌هایی که این جامعه با استفاده از قدرت رسانه به دنبال داشته است را در جامعه خودمان شاهد خواهیم بود.
بهترین شکل تحول در علوم انسانی
شریفی تصریح کرد: در هر گوشه‌ای از کشور که مشکلی را مشاهده می‌کنیم بدون شک و تردید محصول همین علوم انسانی غربی و اجرای تئوری‌های آن در حوزه‌های اقتصادی، جامعه، تعلیم و تربیت و ... است، بنابراین باید تحول ایجاد شود. البته هر گونه تغییراتی در فضای علمی و هر نوآوری نوعی تحول محسوب می‌شود، اما تحولی که ما به دنبال آن هستیم مبتنی بر انسان‌شناسی، معرفت‌شناسی، هستی‌شناسی، روش‌شناسی و ارزش‌شناسی درست است که مصداق آن را فکر اسلامی و انسان‌شناسی قرآن‌بنیان میدانیم. خداوند انسان را به بهترین شکل ممکن تصویر کرده است و علوم ناظر به انسان و راهبری او علوم انسانی اسلامی نام دارد. بنابراین بهترین و مشکل‌گشاترین تحول را در علوم انسانی اسلامی میدانیم وگرنه تحولات رایج و نظریات جدید در همان پارادایم و نگاه غربی راهگشا نخواهد بود.
وی افزود: از نظر گفتمان‌سازی در عرصه علوم انسانی اسلامی جلو آمده‌ایم و واقعاً این ایده به عنوان ایده‌ای قابل توجه در جامعه علمی جهانی مورد بحث قرار گرفته است و این امر، در فضایی که میلیون‌ها متخصص در پارادایم دیگر و با انسان‌شناسی و هستی‌شناسی خاصی رشد کرده‌اند و علم‌شناسی ویژه‌ای دارند، پیشرفت بسیار خوبی محسوب می‌شود، چراکه یک تفکر رقیب وجود دارد و در مدت کوتاهی در معرض توجه قرار گرفته است. در ایران اقدامات ساختاری انجام شده و شورای تحول در علوم انسانی در شورای عالی انقلاب فرهنگی شکل گرفته است که چهارده سال از فعالیت آن می‌گذرد. چنین اقدامی قابل نقد و بررسی است، شاید صرفاً تحولات یک‌جانبه و یک‌سویه روی داده است، مثلاً تغییر و تحولات سرفصل کتب درسی یا تعریف رشته‌های جدید در علوم انسانی در مقطع کارشناسی ارشد و دکتری، اما کفایت نمی‌کند، چراکه اگر بهترین و کامل‌ترین سرفصل را تحویل کسی دهیم تا متون لازم برای وی تدوین نشود نتیجه‌ای حاصل نمی‌شود چراکه آن فرد نمی‌تواند صرفاً بر اساس سرفصل‌ها تدریس کند مگر اینکه طراح سرفصل باشد، اما متن لازم برای اساتید طراحی نشده است.
تدوین متون مورد نیاز
رئیس دانشگاه قم تأکید کرد: شورای تحول در علوم انسانی حتی نتوانسته است صد متن را تولید کند و از بقیه مراکز کمک بگیرد. این شورا نباید تبدیل به شورایی شود که در صف قرار بگیرد، بلکه باید ستادی باشد و تحول در علوم انسانی در کشور را راهبری کند و ظرفیت موجود را به خدمت بگیرد. شورای تحول از مراکزی همانند دانشگاه امام صادق(ع)، مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی(ره)، پژوهشگاه حوزه و دانشگاه، پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی و تمدنی و سایر مراکزی بهره نبرده است که پیگیری ایده علوم انسانی اسلامی از آنها انتظار می‌رود. باید شورای تحول با این نهادها همکاری کند تا در مقام عمل و به شکل سراسری تحول در علوم انسانی را پیگیری کند.
شریفی با تاکید بر اینکه در کنار تدوین سرفصل‌ها نیازمند تدوین متن و تربیت کنشگران حوزه علم از جمله استادان، دانشجویان و مدیرانی هستیم که به تحول در علوم انسانی باور داشته باشند، اضافه کرد: بدانیم که به اجبار نمی‌توان در یک علم تحول ایجاد کرد، بلکه استاد و دانشجو باید به این باور برسند وگرنه ممکن است نتیجه برعکس بدهد. مولوی می‌گوید قرآن ریسمان الهی و بهترین کتاب برای تعالی بشر است، اما شاید افرادی این ریسمان را بگیرند و به ته چاه بروند. در قرآن کریم آمده است: «وَلَوْ شَاءَ اللَّهُ لَجَعَلَكُمْ أُمَّةً وَاحِدَةً وَلَٰكِنْ يُضِلُّ مَنْ يَشَاءُ وَيَهْدِي مَنْ يَشَاءُ ۚ وَلَتُسْأَلُنَّ عَمَّا كُنْتُمْ تَعْمَلُونَ؛ و اگر خدا می‌خواست (به مشیّت ازلی) همه بشر را یک امت قرار می‌داد (و هیچ‌گونه اختلافات نژاد و زبان و ملیت در بشر نمی‌گذاشت) و لیکن (این اختلافات برای امتحان است و پس از امتحان) هر که را بخواهد به گمراهی وامی‌گذارد و هر که را بخواهد هدایت می‌کند، و البته آنچه می‌کرده‌اید از همه سؤال خواهید شد»(نحل/ 93). لذا قرآن می‌تواند موجب گمراهی برخی شود بنابراین آن کنشگری که سراغ قرآن می‌رود باید به شکل درستی تربیت شود که بتواند در زمینه تحول در علوم انسانی موفق باشد.
دبیر علمی کنگره بین‌المللی علوم انسانی اسلامی گفت: باید ساختارهایی برای تحقق این هدف شکل می‌گرفت. شورای محدودی شکل گرفته و دو هفته یکبار جلسه برگزار می‌کنند؛ مثلاً یکی دو ساعت درباره یک سرفصل بحث می‌کنند که منجر به نتیجه نمی‌شود. لذا اگر پیشرفتی در حوزه اجرا حاصل نشده معلول همین نکته است که صرفاً ایده و مدعیان وجود دارند، اما ساختاری نیست که از ظرفیت‌ها استفاده و تقسیم کار کند. بدین ترتیب شاهد تحول جدی در علوم انسانی خواهیم بود.
شریفی در پایان گفت: این سخنان بدین معنا نیست که هیچ کاری صورت نگرفته، بلکه اقدامات زیادی انجام و هزاران مقاله تولید شده است. در کنگره علوم انسانی اسلامی، که اقدامی خودجوش بود، مراکزی را به منظور همکاری دعوت کردیم و تاکنون 707 مقاله و ده‌ها کتاب را منتشر کرده‌ایم و سه هزار و 300 محقق شایسته را شناسایی کرده‌ایم که دغدغه علوم انسانی اسلامی دارند و حداقل 900 نفر از آنان نویسندگان برجسته‌ای هستند که متن تولید می‌کنند، اما این ظرفیت به کار گرفته نشده است.
