«ابی مخنف»؛ مستندترین کتاب در اخبار کربلای امام حسین(ع) + فیلم
استاد حوزه علمیه گفت: کهن‌ترین و مستندترین کتاب یا نوشتاری که مشتمل بر اخبار صحیح عاشورای امام حسین(ع) باشد، «مقتل ابی مخنف» نوشته «لوط ابن یحیی بن سعید سالم ازدی قامدی کوفی» است که البته در زمانی به درز تحریفات به آن، به دو مقتل ابی مخنف صحیح و مستند و مقتل ابی مخنف تحریف شده، تبدیل شد.
آیت‌الله محمدهادی یوسفی‌غروی، استاد درس خارج حوزه علمیه قم، در گفت‌وگو با ایکنا از قم، درخصوص شبهات راجع به اخبار عاشورا بیان کرد: راجع به آنچه که در اخبار عاشورای سیدالشهدا(ع) صحیح است، صحبت‌های زیادی بیان شده اما می‌توان گفت کهن‌ترین کتاب یا نوشتاری که مشتمل بر اخبار صحیح عاشورای امام حسین(ع) باشد، «مقتل ابی مخنف» نوشته «لوط ابن یحیی بن سعید سالم ازدی قامدی کوفی» با کنیه «ابومخنف» از ازدی‌های یمنی‌الاصل، است.
وی افزود: علما و دانشمندان کتاب‌شناس شیعه اثنی‌عشر از قبیل «مرحوم حاج میرزاحسین نوری»، صاحب «مستدرک الوسائل» و شاگردان ایشان مرحوم «حاج آقا بزرگ تهرانی» صاحب «الذریعه الی تصانیف الشیعه» و مرحوم «محدث قمی» صاحب «سفینة‌البحار و مفاتیح‌الجنان» و کتاب معتبر مقتل امام حسین(ع) «نفس المهموم» و نیز «سیدابوالحسین شرف‌الدین»، همگی به شناسایی کتاب‌های صحیح درباره عاشورا پرداخته‌اند.
استاد درس خارج حوزه علمیه قم اظهار کرد: گفتند که در آن زمان، «ابومخنف» متوجه می‌شود که در میان قبیله ازدی‌های کوفه، افرادی در کربلا حاضر بودند و از اخبار عاشورا باهم صحبت می‌کنند. از طرفی هم چند جریان وجود داشت که نشان می‌داد خواهان این اخبار در کوفه کم نیستند.
بیشتر بخوانید:
یوسفی‌غروی ادامه داد: ازدی‌ها یکی از این قبایل بزرگ یمنی بودند که تازه به اسلام روی آورده و فراخوان لشکریان فتوحات را اجابت کرده بودند و در زمان تأسیس کوفه در سال 16 یا 17 هجرت، در کوفه ساکن شدند و لوط بن یحیی نیز ظاهراً در حدود سال 80 هجری یعنی 20 سال بعد از حادثه عاشورا به دنیا آمده است.
استاد حوزه علمیه بیان کرد: بعد از هلاکت معاویه بن ابی سفیان و ابتدای خلافت یزید بن معاویه، کوفیان که امامت و خلافت عدل امیرالمؤمنین(ع) و فرزندان او را ملاحظه کرده بودند و مایل به آن عدالت بودند، به امام‌حسین(ع) نامه نوشتند و از ایشان دعوت کردند که حضرت به عراق برگردند.
وی گفت: اینکه گفتیم امام حسین(ع) به کوفه برگردند، این بازگشت به این دلیل است که قبلاً امیرالمؤمنین(ع) در کوفه خلیفه بودند و بعد از ایشان، امام حسن(ع) خلیفه شدند که البته بیش از 6 ماه طول نکشید که به صلح تحمیلی معاویه ابن ابی‌سفیان منتهی شد و امام حسن(ع) و امام حسین(ع) از کوفه به وطن خود مدینه مراجعت کردند.
یوسفی‌غروی بیان کرد: امام حسین(ع) در پاسخ به این دعوت‌ها، مسلم بن عقیل، پسرعمو و همسر خواهر خود یعنی داماد امیرالمؤمنین(ع) را به‌عنوان سفیر به کوفه مرکز عراق فرستادند که واقع و حقیقت دعوت کوفیان را ملاحظه کند و برآورد خود از این دعوت و آثار آن را برای امام حسین(ع) بفرستد تا امام حسین(ع) تصمیم بگیرند.
استاد حوزه علمیه افزود: بعد از چندی که از مراجعه حضرت مسلم به کوفه گذشت، ایشان به امام حسین(ع) نامه نوشتند که 18 هزار نفر از اهل کوفه به‌نام شما با من بیعت کرده‌اند، این نشان‌دهنده تعداد بالای حامیان امام بود.
وی ادامه داد: ابن زیاد که از طرف یزید بن معاویه برای به دست گرفتن حکومت عراق به مرکزیت کوفه فرستاده شده بود، در بدو ورود به کوفه، لشکری به فرماندهی حصین بن نمیر تمیمی از قبایل بزرگ کوفه به نام بنی تمیم را مجهز و این لشکر کل کوفه را محاصره کرد.
یوسفی‌غروی اظهار کرد: با اینکه کوفه محاصره شده بود، اما 10 هزار نفر از اهل کوفه که به امام حسین(ع) نامه نوشته بودند و با مسلم بن عقیل نیز بیعت کرده بودند، اعتراف می‌کنند که در ادامه یاری امام حسین(ع) کوتاهی کردند و لذا نام خودشان را «توابین» گذاشتند و با فرمانده خود به نام «سلیمان بن صرد خزاعی» که قبل و بعد از اسلام هم‌پیمان با جد پیغمبر اکرم(ص) یعنی عبدالمطلب(ع) و هاشیمان بود، به خونخواهی از قاتلان امام حسین(ع) قیام کردند.
وی گفت: چون مرکزیت قاتلان امام حسین(ع) شام بود، توابین تصمیم گرفتند که از کوفه به طرف شام روانه شوند. حکومت شام نیز زمانی که متوجه شد لشکریانی به جنگ آنها به طرف شام می‌روند، لشکرکشی کرده و به سمت آنها حرکت کردند و در شمال عراق نزدیک مرز شام، لشکر عبیدالله بن زیاد با لشکر سلیمان بن خزاعی مواجه شدند.
یوسفی‌غروی اظهار کرد: البته از آن 10 هزار نفری که برای خونخواهی بیعت کرده بودند، 5 هزار نفر حاضر شدند و نیمی از این 5 هزار نفر در جنگ با عبیدالله بن زیاد در نزدیکی موصل عراق کشته شدند و 2هزار و 500 نفر برگشتند و در بلاد از جمله مدائن و کوفه متفرق شدند.
استاد حوزه علمیه با اشاره به قیام مختار بعد از قیام توابین، بیان کرد: 10 هزار نفر نیز با مختار بن ابی عبیده ثقفی برای خونخواهی امام حسین(ع) بیعت کردند، اما مانند قبل، عملاً 5 هزار نفر در رکاب مختار قیام کردند، اما این اعداد و ارقام یعنی 18 هزار نفر که به واسطه مسلم با امام حسین(ع) بیعت کردند و 10 هزار نفر توابین و نیز 10 هزار نفر بیعت‌کنندگان با مختار، نشان از وجود پشتوانه درجهت طرفداری از امام حسین(ع) در کوفه است.
یوسفی‌غروی تصریح کرد: بنابراین «لوط بن ابی یحیی» معروف به «ابی‌مخنف» که متوجه مرید داشتن این اخبار در قاعده عرضه و تقاضا شد، شروع به یادداشت و مصاحبه با افرادی کرد که جز لشکریان اموی بوده و در کربلا با امام حسین(ع) و اصحاب ایشان جنگیده بودند.
وی گفت: ابی مخنف در مجموع از حدود سال 100 هجری تا سال 120 هجری با بیش از 50 نفر مصاحبه و قبل از سقوط بنی‌امیه و به روی کار آمدن عباسیان، این کتاب را تهیه و در حدود سال 157 هجری فوت کرد، یعنی 10 سال از عهد امامت امام سجاد(ع) و نیز دوران امامت امام باقر(ع) و امام صادق(ع) و نیز 10 سال از امامت امام کاظم(ع) را درک کرده است.
یوسفی‌غروی با بیان اینکه مقتل ابی مخنف، مستندترین کتاب در اخبار کربلای امام حسین(ع) است، تصریح کرد: هر چیزی که هر زمانی مطلوب واقع شود عده‌ای از آن تقلید و مشابه‌نویسی می‌کنند، لذا دولتی در حدود 800 هجری در جنوب عراق و ایران به مرکزیت خوزستان یا فلاحیه آن زمان منصوب به «سیدفلاح مشعشعی» از سادات مشعشعی موسوی که شیعه بودند، برپا شد و نویسندگان این دولت، مقتلی از امام حسین(ع) به نام همان ابی مخنف تهیه اما آن را تحریف کردند؛ بنابراین مقتل ابی مخنف به دو مقتل ابی مخنف صحیح و مستند و مقتل ابی مخنف تحریف شده، تبدیل شد.
وی با شاره به تحقیقات 20 ساله خود درخصوص این مقتل، بیان کرد: این تحقیقات در کتابی با عنوان صحیح به عربی «وقعة‌الطف» آورده شده که این کتاب به زبان‌های مختلف ترجمه شده و ترجمه‌های فارسی آن عبارتند از ترجمه اول به نام «گزارش مستند از نهضت عاشورا» به قلم «شیخ جواد سلیمانی امیری» ترجمه دوم به نام «تاریخ کربلا» به قلم «علی کریمی» و سومین ترجمه به نام «اولین مقتل سالار شهیدان» به قلم «سیدعلی محمد موسوی جزایری» که قابل مراجعه و استفاده است.
استاد حوزه علمیه گفت: :این کتاب‌ها در کنار کتب دیگری که در این زمینه نوشته شده، مانند کتاب «حکمت‌نامه امام حسین(ع)» مرحوم ری شهری و کتاب دو جلدی که با دو هزار صفحه در حدود 10 سال زیرنظر شیخ محمدمهدی پیشوایی به نام «تاریخ قیام و مقتل جامع سیدالشهدا(ع)» وجود دارد، قابل مراجعه هستند.
وی در پایان تصریح کرد: این کتاب‌ها، کتاب‌های معتبر در زمینه اخبار عاشورا هستند و شبهات عاشورا نیز به‌طور ضمنی در این کتاب‌ها مطرح شده است، به‌خصوص در مقدمه «وقعه‌الطف» اینجانب، بیست غلط از غلط‌های درشتی که در کتاب مقتل محرف ابی مخنف انجام گرفته آورده و اشتباهات بزرگ و فاحش معرفی شده است.
