«اورهال» و زبان فارسی

در حال عبور از تقاطع پل پیچ شمیران و خیابان شریعتی بودم که اطلاعیه‌ای مبنی بر عذرخواهی برای خرابی پله‌برقی ایستگاه اتوبوس‌های تندرو توجهم را جلب کرد؛ در اطلاعیه آمده بود: «ضمن عرض پوزش از شهروندان محترم پل عابر پیاده مکانیزه روشندلان در حال اورهال و نوسازی می‌باشد.»

جای تقدیر دارد که شهرداری به چنین بلوغی رسیده است که برای تعمیر امکانات شهری اطلاع‌رسانی و از شهروندان بابت مشکلات احتمالی عذرخواهی می‌کند. البته باید در این باره به نکاتی هم توجه کرد که خالی از لطف نیست و مهم‌ترین آنها اهمیت زبان و ادبیات فارسی است. سؤالی که در ذهن نگارنده و هر مخاطب دغدغه‌مندی نقش می‌بندد این است که مگر واژگانی مثل «تعمیر»، «بهسازی»، «بازسازی» و «درست کردن» در فرهنگ لغات فارسی وجود ندارد که از واژه «اورهال» استفاده می‌کنیم؟

«مکانیزه» واژه‌ای فرانسوی است که می‌توان از معادل آن یعنی «خودکار» استفاده کرد. همچنین، واژه «پله‌برقی» چه اشکالی دارد که باید از ترکیب عجیب و غریب «پل عابر پیاده مکانیزه» استفاده کنیم؟

اگر واژه‌ای تخصصی باشد یا در زبان فارسی جایگزینی نداشته باشد، بی‌شک ناچاریم تا زمانی که فرهنگستان زبان و ادب فارسی معادل مناسبی را برای آن مصوب نکرده است از آن واژه استفاده کنیم؛ مانند واژه‌های «پل» یا «اتوبوس»، اما برای واژگانی که یک یا چندین معادل وجود دارد، استفاده از واژه بیگانه تعجب‌آور است و به قول حافظ «هزار نکته باریک‌تر ز مو اینجاست...»

استفاده از واژگان خارجی در گفتار و نوشتار محدود به این آگهی نمی‌شود و اقشار مختلف آنها را به وفور به کار می‌برند و نه تنها نشان‌دهنده باکلاس بودن، بلکه حاکی از حس خودکمترپنداری و اندک بودن دانش زبانی کاربران آنهاست. امروز کارکنان مجموعه‌های دولتی و غیردولتی حداقل مدرک کارشناسی دارند و در دانشگاه چهار واحد زبان و ادبیات فارسی را گذرانده‌اند. بی‌گمان همه مدرسان این درس در دانشگاه بر استفاده از واژگان فارسی در گفتار و نوشتار تأکید کرده‌اند و اکنون بی‌توجهی به آن مایه تأسف‌ است.

کاربرد واژگان بیگانه مربوط به امروز و دیروز نیست و پیشینه آن به بیش از یک قرن می‌رسد و اهمیت کاربرد واژگان فارسی به تأسیس فرهنگستان زبان و ادب فارسی انجامیده است. از همین رو بر همه افراد مسئول و غیرمسئول واجب است که تا حد امکان برای پاسداشت زبان فارسی کوشش کنند.

مورد دیگر استفاده از فعل «می‌باشد» در این بنر است. کاربرد افعالی مانند «می‌باشد» به جای است نادرست است و دیگر صیغه‌های باشیدن در گفتار رایج نیست، اما به وفور در پیام‌ها، نامه‌های اداری و آگهی‌ها دیده می‌شود. 

اگر ملیت و حفظ تمامیت ارضی اهمیت دارد و بر استفاده از نام «خلیج فارس» تأکید می‌کنیم، باید از کار بردن واژگان بیگانه نیز بپرهیزیم. بنابراین، در این آگهی باید نوشته می‌شد: «با پوزش از شهروندان محترم، پله‌برقی پل عابر پیاده روشندلان در حال تعمیر و نوسازی است.»

سجاد محمدیان