استفاده نادرست از ابزارهای هوشمند زنگ خطر پایان حیات است

به گزارش ایکنا، حجت‌الاسلام والمسلمین حمید شهریاری، دبیرکل مجمع جهانی تقریب مذاهب اسلامی، 14 اردیبهشت ماه در مراسم رونمایی از نرم‌افزار قاموس 3 در مرکز نور، گفت: تحقیق و پژوهش در عرصه علوم دینی به شدت نیازمند لغت است و به همین دلیل مرکز نور در کنار کارهای حدیثی و قرآنی وارد این مقوله هم شده است. بنده قبل از این که وارد این مرکز شوم در رویه تحصیلی خودم علاقه زیادی به لغت داشتم و انصافا استفاده از کتب لغت هم دشوار است.

وی با بیان اینکه ما از چیزی که غافل هستیم و این مرکز انجام داده است این است که ادبیات آموزشی و پژوهشی را در فضای حوزه علیمه ترویج کرده است و خیلی از مشکلاتی که دیده نمی‌شود توسط این مرکز برطرف شده است و در عین حال خیلی از طلاب نمی‌دانند چنین مشکلاتی در قدیم وجود داشته است.

دبیرکل مجمع جهانی تقریب مذاهب اسلامی با تاکید بر اینکه به تاریخ علم از جمله لغت و فقه در حوزه توجه چندانی نمی‌شود، اظهار کرد: این مرکز بر تاریخی‌بودن علوم تاکید دارد زیرا تاریخ علم نقش زیادی در گسترش آن دارد.

خدمت مرکز نور به تحقیق و پژوهش دینی

وی افزود: یکی از مشکلاتی که طلاب تا قبل از دهه 70 داشتند این بود که وقتی می‌خواستند یک لغت را در کتب لغت پیدا کنند وقت و زمان زیادی از آنها صرف می‌شد مثلا در کتاب العین اولین حرفی که شروع شده است «ع»  است و به این دلیل نام آن را هم العین گذاشته‌اند و بعد سایر حروف به صورت بهم ریخته آمده است.

شهریاری بیان کرد: چندین کتاب بعد از خلیل فراهیدی هم به همین شکل کتاب، نوشته‌اند و مراجعه به آنها هم این دشواری‌ها را دارد تا اینکه به معجم مقائیس ابن فارس می‌رسیم. این کتاب ویژگی‌هایی دارد که تقریبا هیچ کتابی جز زمخشری واجد این ویژگی نیست؛ از جمله ارجاع مشترکات لفظی به مشترک معنوی یعنی تلاش برای کاهش معنا در یک بستر عام‌تر که فیض کاشانی در آن مهارت داشته است ولی باز استفاده از این کتاب هم دشواری‌های زیادی دارد.   

توصیه بر استفاده از کتاب علامه مصطفوی

دبیر کل مجمع جهانی تقریب مذاهب اسلامی اضافه کرد: بنده باید اظهار تاسف بکنم که یکی از آثاری که در عرصه لغت نوشته است «التحقیق فی لغت القرآن» نوشته علامه مصطفوی است و از آن کمتر استفاده می‌شود؛ بنده توصیه می‌کنم همه پژوهشگران قرآنی حدیثی بدون مراجعه به این کتاب کار پژوهشی انجام ندهند زیرا کتاب بسیار خوب و غنی و مفید و در نوع خود بی نظیر است و خود ایشان هم بیان کرده است که نوعی الهاماتی هم در تالیف اثر به ایشان شده است.

وی افزود: کتاب دیگر هم ترجمه المنجد ابجدی رضا مهیار است که در معادل‌یابی فارسی خیلی مهم است و آن هم در مرکز در قالب قاموس عرضه شده است. اثر دیگر  هم لسان العرب است که باز یافتن یک کلمه در آن بسیار دشوار بود. 

شهریاری با بیان اینکه کارهای این مرکز واقعا در عرصه تحقیق و پژوهش کمک زیادی به محققان کرده است و در عین حال ممکن است جرئیات آن به چشم نیاید، اظهار کرد: این کارها صرفه‌جویی زیادی در عمر محققان کرده است و همین تحولاتی که در عرصه لغت رخ داده است شاهکاری است که در خاورمیانه نمونه ندارد.

استفاده نامناسب از کلمه «هوشمند» نشود

دبیرکل مجمع جهانی تقریب مذاهب اسلامی در بخش دیگری از سخنانش بیان کرد: یک نگرانی که وجود دارد در استفاده از کلمه «هوشمند» است و مد شده است که می‌گویند قوه قضائیه هوشمند و سامانه هوشمند و قاموس هوشمند و ...؛ در هوشمندسازی، سیستم باید خبره باشد و به سؤال پاسخ دهد و یا پردازش زبان طبیعی باشد و بتواند ارتباط انسان را با ماشین برقرار کند یا صنعت رباتیکی باشد که بر مبنای آن کار کند و بیشترین نگرانی هم در رباتیک وجود دارد زیرا ممکن است ربات‌هایی بسازند که بر بشر سلطه داشته باشد و دور از ذهن هم نیست و ممکن است چیزی ساخته باشند ولی هنوز صدای آن را درنیاورده‌اند. پهبادهای ساخته شده هم از این مقوله است.

وی افزود: به نظر بنده بشر به سمت و سویی می‌رود که با دست خودش پایان جهان را رقم می‌زند و به حیات پایان می‌دهد زیرا اقتضاء فیاضیت الهی این است که نسل به نسل افراد بشر متولد شوند و فرصت بهشت رفتن را پیدا کنند مگر اینکه بشر نافرمان کاری کند که حیات جهان خاتمه یابد و فکر می‌کنم ابزارهای هوشمند این فرایند را تسهیل کند و بشر به این سمت و سو در حال حرکت است.

شهریاری تصریح کرد: در جریان ترور شهیدفخری‌زاده هم شاهد بودیم که با استفاده از همین ماشین‌های هوشمند چهره ایشان را شناسایی کرده بودند و بدون اینکه همسر ایشان که نزدیک وی بود آسیب ببیند ایشان ترور شد و همین دستگاه ممکن است در آینده برای اهداف دیگر هم به کار گرفته شود.

دبیرکل مجمع جهانی تقریب مذاهب اسلامی با بیان اینکه استفاده مرکز نور از ابزار هوشمند برای نوشتن برنامه‌ها، کار بسیار درست و مفیدی است ولی برای رسیدن به هوش مصنوعی نیازمند بانک اطلاعات غنی‌شده هستیم یعنی هم متخصص زبان طبیعی لازم است و هم نرم‌افزار. اگر الان ما نزدیک به کف هوش مصنوعی شده‌ایم به خاطر کارهایی بود که با زحمت زیاد از سوی متخصصان ما انجام شده است.

تعریف دقیق هوشمندی

وی تاکید کرد: ما به کف هوشمندی نزدیک شده‌ایم ولی هوشمندی پاسخ به مسئله، حل مسئله و داشتن سیستم خبره و داشتن زبان تبیینی است لذا باید در استفاده از این کلمه دقت بیشتری داشته باشیم تا راهزن ما نباشد. البته اساسا در بانک‌های اطلاعاتی محدود، هوشمندی معنا ندارد؛ وقتی ما یک و نیم میلیون داده در بانک اطلاعاتی داریم و با جستجو در آن کار مخاطب را راه‌می‌اندازیم پیشرفت بسیار خوبی است ولی باز هوشمندی نیست. هوشمندی به آن است که نرم‌افزار ما بتواند مسائل جدیدی را حل کند.

برخی ویژگی ‌های قاموس 3

همچنین حجت‌الاسلام والمسلمین محمدحسین بهرامی، رئیس مرکز کامپوتری علوم اسلامی(نور)، گفت: یکی از ویژگی‌های  این نرم‌افزار عرضه همزمان موبایلی و اینترنتی و ... است زیرا ما در بحث لغت به خصوص در یک لحظه دوست داریم که معنای لغت را در کلاس درس به سرعت مشاهده کنیم و عرضه موبایلی این امکان را فراهم کرده است.

وی افزود: ویژگی دیگر نرم‌افزار هم استفاده حداکثری از هوش مصنوعی در تولید و عرضه محصول است یعنی هم در ورود و هم پردازش اطلاعات و هم در عرضه آن به مخاطب از هوش مصنوعی استفاده شده است و این کار لغت زیرساختی برای کارهای هوشمند دیگر است.   

عرضه 382 جلد کتاب

همچنین حجت‌الاسلام والمسلمین مسیح توحیدی وحدت، مدیر پروژه قاموس نور، با بیان اینکه قاموس 3 در سه محصول نرم‌افزار رومیزی نسخه سه، پایگاه قاموس و نسخه موبایلی قاموس عرضه شده است، گفت: در این مجموعه، ۱۴۱ عنوان کتاب در ۳۸۲ جلد کتاب عرضه شده است و این ۱۴۱ کتاب در موضوع لغت و لغت‌پژوهی است ولی ۳۳ عنوان کتاب، لغت در زبان عربی و ۹ عنوان در فرهنگ واژگان فارسی داریم که در قاموس دو وجود نداشت و به این مجموعه افزوده شده است.

توحیدی وحدت با بیان اینکه از این تعداد کتاب، ۵۴ عنوان مربوط به قرون اول تا ۵ قمری و از قرن ششم تا دهم، ۳۶ عنوان و از قرن ۱۰ تا ۱۵، ۵۲ عنوان کتاب داریم، اضافه کرد: نکته دیگر، لغتنامه است و در این بخش از عناوین کتبی که به عنوان فرهنگ واژگان بودند مداخل و توصیفات مربوط به آن را استخراج و در بانک داده جداگانه قرار داده و هماهنگ‌سازی کردیم تا فهرستی از مداخل و توصیفات مربوط به آن را داشته باشیم.

هوشمندی قاموس ۳

مدیر پروژه قاموس نور ۳ گفت: قاموس نرم‌افزار ۳ هوشمند است و از نرم‌افزارهای نوین در آن استفاده شده است. اولین کار در این زمینه برچسب‌گذاری لغات است یعنی یک کلمه را به عنوان مدخل، برچسب بزنیم و در ادامه توضیحات آن بیاید و البته در استخراج کلمات هم به صورت هوشمند عمل شده است یعنی صرفا از علائم ویرایشی که به کار رفته است الگو گرفته‌ایم و ماشین هم الگوهای ما را یاد گرفته و مداخل و الگوها را استخراج کرده است.  

وی افزود: ما با این روش بالغ بر دو میلیون مدخل و توصیف را از حدود ۳۴ عنوان کتاب داشته‌ایم. وقتی ما دو میلیون مدخل و توصیف داریم چون مخاطب دنبال رسیدن سریع به معنای یک لغت است بنابراین ناگزیر بودیم مداخل استخراج‌شده از کتب را هماهنگ کنیم لذا از مجموعه مداخل و توصیفات، آنها را در ذیل ۱۳۵هزار مدخل نماینده قرار دادیم.

مدیر پروژه قاموس نور ۳ اظهار کرد: در لغات به خصوص لغات عرب ما فرهنگ مترادف را داریم یعنی دو لغت از جهت لفظ یکی هستند ولی از جهت معنا متفاوت یا رابطه تضاد که نشان می‌دهد یک مدخل مفهومی متضاد با مدخل دیگر دارد بنابراین ما شبکه ارتباطی میان مداخل را شکل دادیم.

توحیدی وحدت با بیان اینکه مسئله دیگر هوشمندی لغتنامه در ارائه سرویس و خدمت به مخاطب است، افزود: در تمامی محصولات مرکز، نورلایب، نورمگز، پایگاه قرآن و حدیث و ... همه متون می‌توانند با لغتنامه مرتبط شوند و این کار شده است، یعنی وقتی مخاطب حدیثی را می‌خواند و به کلمه‌ای برسد که معنای آن را نمی‌داند واژه را در لغتنامه انتخاب می‌کند و آن هم به پایگاه داده، ارجاع داده می‌شود.