تلاش مسلمانان برای ابتکارات زیست‌محیطی با رمضان‌های سبز
نمونه‌های موفق از طرح‌هایی برای حفظ محیط زیست در مساجد مختلف جهان، مسلمانان را بر آن وا می‌دارد تا پایداری محیط‌‌زیستی را به‌ویژه در ماه رمضان سبز ترویج کنند چرا که بسیاری نمی‌دانند آموزه‌های زیست‌محیطی در قرآن و احادیث نبوی می‌تواند برای محافظت از کره زمین ایفای نقش کند.
به گزارش ایکنا به نقل از Time، مسجد بزرگ استقلال در قلب جاکارتا با چشم‌انداز ماندگار شدن هزار ساله ساخته شد.
این مسجد توسط سوکارنو، پدر بنیانگذار اندونزی طراحی و به عنوان نمادی چشمگیر برای استقلال این کشور ساخته شد. هفت دروازه آن ـ که نشان‌دهنده هفت در بهشت در اسلام است ـ پذیرای بازدیدکنندگان از سراسر اندونزی و جهان است. اما بازدیدکنندگان فقط روشنایی را نمی‌بینند بلکه سوخت مسجد هم از این راه تأمین می‌شود.
یک بازسازی اساسی در سال 2019 بیش از 500 پنل خورشیدی را بر روی سقف وسیع مسجد نصب کرد که اکنون منبع اصلی و پاک تأمین برق مسجد استقلال است. در ماه رمضان امسال، مسجد وقف انرژی را تشویق کرده تا ظرفیت خود را برای تولید انرژی تجدیدپذیر افزایش دهد.
هِر پرامتاما (Her Pramtama)، معاون بخش مدیریت ساختمان مسجد استقلال، امیدوار است که ماه رمضان، مقدس‌ترین ماه اسلام، زمانی که مؤمنان بیشتری به مساجد می‌آیند، بتواند از طریق کمک‌های مالی به پروژه انرژی خورشیدی مسجد شتاب دهد.
موضوع آب و هوای مسجد تنها نمونه‌ای از طرح‌های مختلف رمضان سبز در اندونزی و سراسر جهان است که مجموعه‌ای از تغییرات را در طول ماه مقدس مسلمانان ترویج می‌کند. در ماهی که بر خویشتن‌داری و انفاق تأکید می‌شود، توصیه‌ها می‌تواند شامل مصرف کمتر آب هنگام انجام وضو، جایگزینی بطری‌های پلاستیکی و کارد و چنگال در افطاری‌های گروهی با بطری‌های قابل استفاده مجدد و کاهش ضایعات مواد غذایی باشد. از دیگر پیشنهادات می‌توان به استفاده اشتراکی از خودروها در مساجد، استفاده از محصولات محلی، تأکید بر بازیافت و استفاده از کمک‌های مالی برای تأمین مالی پروژه‌های انرژی پاک اشاره کرد.
دانشمندان می‌گویند برای اینکه جهان اثرات تغییرات اقلیمی را محدود کند ـ که در حال حاضر باعث تشدید خشکسالی، سیل و موج گرما شده است ـ استفاده از سوخت‌های فسیلی برای برق، حمل و نقل و پتروشیمی‌ها که منجر به تولید محصولاتی مانند پلاستیک و انتشار گازهای گلخانه‌ای از ضایعات مواد غذایی در محل‌های دفن زباله می‌شود؛ باید به شدت کاهش یابد.
گروه‌هایی که رویکردی مبتنی بر اسلام دارند، اغلب بر مفاهیم آیات خاص قرآنی و سخنان و روایات رسول اکرم، حضرت محمد(ص) در مورد زمین، آب و تقبیح اسراف تأکید می‌کنند.
حفظ محیط زیست براساس دستورات دینی
سال گذشته، در نشست کنگره مسلمانان برای اندونزی پایدار، معروف امین، معاون رئیس‌جمهور کشور از علما و رهبران جامعه خواست در انتقال مسائل مربوط به آسیب‌های زیست‌محیطی نقش فعالی ایفا کنند و خواستار اقدام مشخص در مورد تغییرات آب و هوا شد. از جمله از طریق کمک‌های مالی به پروژه‌های خورشیدی مانند پروژه‌های مسجد استقلال.
محمد علی یوسف، یکی از اعضای هیئت مدیره مؤسسه دینی نهضت العلماء برای مدیریت بلایا و تغییرات آب و هوایی در اندونزی، گفت که گسترش آگاهی در مورد انرژی پاک مسئولیت مشترکی برای مسلمانان است، جایی که نصب پنل‌های خورشیدی در مساجد می‌تواند یک تغییر بزرگ باشد.
به گفته سافت کاتوویچ (Saffet Catovic)، فعال محیط زیست جامعه مسلمان ایالات متحده در ایالات متحده و کانادا، گروه‌های زیست محیطی که در اواسط دهه 2000 در جوامع مسلمان به‌طور مستقل از یکدیگر ظهور کردند، درک مسلمانان سبز(مسلمانان دوستدار محیط زیست) را از درون مناسک دینی خود شکل دادند.
کاتوویچ گفت: در برخی موارد، مساجد از آن استقبال کردند و در برخی دیگر، رهبران مساجد، این حرکت را کاملاً درک نکردند.
این فعال محیط زیست گفت که ماه رمضان امکان آموزش زیست محیطی را که مختص جامعه مسلمانان است ارائه می‌دهد و سی روز اجازه می‌دهد تا فرد عادات خود را تغییر دهد.
وب‌سایت جامعه اسلامی آمریکای شمالی (The Islamic Society of North America) مسلمانان را به داشتن جامعه دوستدار محیط زیست دعوت می‌کند و می‌گوید مراقبت از محیط زیست بر این فرض استوار است که اسلام ما را مباشران و حافظان این سیاره قرار داده است.
برخی از مساجد و مسلمانان در سرتاسر جهان به این فراخوان‌ها گوش فرا می‌دهند که قدمی کوچک است.
نمونه‌های کوچک که باید دیده شود
پیش از ماه رمضان امسال، مسجد مدرسه شبانه‌روزی اسلامی المهدول در اندونزی پنل‌های خورشیدی را از طریق کمک‌های اسلامی راه‌اندازی کرد که انرژی کافی برای کل نیازهای مسجد را تأمین و برق تولید شده از پنل‌های خورشیدی، مدارس و جاده‌های مجاور را هم روشن می‌کند.
مسجد نظامیه در ژوهانسبورگ واقع در آفریقای جنوبی، با مناره‌های سر به فلک کشیده و فضای داخلی بزرگ، سقفی با گنبدها و پنل‌های خورشیدی که دارد به روشن نگه داشتن برق مسجد و مدارس، درمانگاه و بازار اطراف آن کمک می‌کند. این 143 پنل بیش از یک سوم مصرف انرژی مجتمع را در کشوری پوشش می‌دهد که در سال‌های اخیر برای تاأمین برق کافی از طریق شبکه ناپایدار خود تلاش کرده است.
عقیل منصوری، عضو هیئت مدیره مسجد الولی در ادیسون نیوجرسی گفت که تغییراتی مانند فروش بطری‌های آب چندبار مصرف به اعضا و نصب کولرهای آبی بیشتر برای جلوگیری از استفاده از بطری‌های پلاستیکی یکبار مصرف را اتخاذ کرده است.
منصوری گفت: حفظ محیط زیست از نظر اسلامی کار درستی است. مردم پیام را می‌پذیرند، اما پذیرش همیشه کندتر است.
چندین سال پیش، مسجد الولی که فعالیت‌هایش شامل مدرسه اسلامی و مراسم ماهانه جامعه اسلامی منطقه است، پنل‌های خورشیدی نصب کرد.
منصوری گفت که وعده‌های غذایی در ماه رمضان برای افطاری‌های جامعه مسجد در حال حاضر در ظرف‌های پلاستیکی از پیش بسته‌بندی شده است. اما متولیان مساجد اعضا را تشویق می‌کنند که به جای دور انداختن جعبه‌ها، باقیمانده‌ها را بردارند و دوباره از آنها استفاده کنند.
وی افزود: امیدوار است که جایگزین‌هایی (برای استفاده از ظرف یکبار مصرف) در ماه رمضان آینده پیدا کند.
در بریتانیا، Projects Against Plastic، یک مؤسسه خیریه مستقر در بریستول، کمپین رمضانی بدون پلاستیک را رهبری می‌کند.
نسیم تالوکدار، بنیانگذار PAP، گفت: من به عنوان یک مسلمان احساس می‌کنم که مساجد، مرکز جوامع اسلامی هستند و آنها باید نقش پیش‌روتری برای پایداری و بازیافت داشته باشند. ماه رمضان موسمی است که واقعاً شاهد استفاده و دور ریختن مقدار زیادی مواد پلاستیکی بوده‌ام.
از مساجد خواسته می‌شود تا آگاهی خود را در مورد آلاینده‌های پلاستیکی افزایش و اتکا به پلاستیک یکبار مصرف را کاهش دهند. هفت مسجد بریستول سال گذشته در یک پروژه آزمایشی با نتایج متفاوت شرکت کردند و یک کمپین ملی با بیش از 20 مسجد شرکت کننده در سال جاری راه‌اندازی شد.
چالش‌هایی که باقی است
علاوه بر آموزش، چالش دیگر زمانی است که مساجد بودجه کافی برای خرید کارد و چنگال و ماشین ظرفشویی ندارند.
تالوکدار گفت: ما می‌دانستیم که قرار است به بن‌بست و برخی محافظه‌کاری‌ها برخورد کنیم، اما صادقانه بگویم، ایجاد تعاملی که تاکنون دیده‌ایم، کمی سخت بود. اگرچه پیشرفت کند است، اما انگیزه واقعی برای این نوع ابتکار در مسجد وجود دارد.
امت برای زمین (Ummah for Earth)، یک ابتکار از سوی سازمان صلح سبز است که هدف آن توانمندسازی جوامع مسلمان در مواجهه با تغییرات آب و هوایی است و از مردم می‌خواهد متعهد شوند که در ماه رمضان رویه دوستدار محیط زیستی اتخاذ کنند. گزینه‌ها شامل درخواست از امام مسجد برای رسیدگی به مسائل زیست‌محیطی، کمک مالی به خیریه‌های زیست‌محیطی و خرید محصولات دوستدار محیط زیست است.
نوحد عواد در بیروت و هماهنگ‌کننده اطلاع‌رسانی جهانی صلح سبز در منطقه خاورمیانه و شمال آفریقا، گفت: بسیاری از مسلمانان نمی‌دانند که آموزه‌های زیست‌محیطی در قرآن و احادیث پیامبر(ص) وجود دارد و نقشی دارند که می‌توانند برای محافظت از کره زمین ایفا کنند.
عواد افزود: همانطور که برای افزایش آگاهی کار می‌کنید، مبارزان صلح سبز اغلب با این استدلال مواجه می‌شوند که تغییرات آب و هوایی مقدر شده و شما نمی‌توانید سرنوشت تعیین شده از سوی خدا را تغییر دهید.
او گفت: ما در تلاشیم تا روایت را تغییر دهیم. ما کارهایی داریم که می‌توانیم در سطح فردی، اجتماعی و در سطح سیاسی انجام دهیم.
امین قدسی
