انسان با دعا راه صد ساله را یک شبه طی می‌کند

به گزارش ایکنا، همایش ملی «دعاپژوهی» صبح امروز 7 اسفندماه در دانشگاه بوعلی سینا همدان برگزار شد.

در این نشست حجت‌الاسلام والمسلمین سیدمحمدمهدی میرباقری رئیس فرهنگستان علوم اسلامی قم سخنرانی کرد که گزیده آن را در ادامه می‌خوانید؛

نکته اول اینکه همانطور که در روایات آمده و از قرآن استفاده می‌شود دعا حقیقت و روح عبادت است. معنای دعا این است که انسان در ناحیه حضرت حق، اسمای حسنا را بفهمد. اگر اسمای حسنای الهی را نبینیم و غنا و رحمت حضرت حق را نبینیم دعا محقق نمی‌شود. رکن دومش توجه به افتقار خودمان به دستگاه الهی است. به اندازه‌ای که افتقار خودمان را احساس کنیم دعا در ما متولد می‌شود. ترک دعا نوعی استکبار از خداوند متعال است و الا اگر انسان اضطرار مطلق خود را دید معنا ندارد دعا نکند.

نکته دوم اینکه وقتی دعا می‌خواهد محقق شود پیکره و روحی دارد. انسان باید با زبانش دعا کند، با فهمش دعا کند، با قلبش دعا کند، تمام قوای انسان در مقام اظهار فقر و عجز به ساحت الهی باشد و به نقطه اجابت دعا برسد ولی باطن همه دعاها امری است که از عالم بالا نازل می‌شود. هر رزقی از ساحت بالا نازل می‌شود و واسطه فیض وجود پیامبر اکرم(ص) است. بنابراین حقیقت دعا و درک واقعیت دعا از ساحت مقدس معصوم صادر می‌شود. این دعاهایی که از ائمه به ما رسیده صرفا صورت دعا را در اختیار ما قرار ندادند بلکه به اندازه‌ای که تولی به معصوم پیدا کنیم با ساحت باطنی دعا راه پیدا می‌کنیم. بنابراین رسیدن به حقیقت دعا وقتی حاصل می‌شود که انسان آن را از سرچشمه خودش یعنی معصوم تلقی کند.

محتاج تهذیب نیاز هستیم

نکته سوم اینکه نیازهایی که ما به خدای متعال داریم باید در ما تهذیب شود. ما محتاج تهذیب نیاز هستیم. یکی از کارهای مهمی که دستگاه انبیای الهی بر محور وجود مقدس نبی اکرم(ص) انجام می‌دادند همین بوده است که مردم را در ساحت نیازها تهذیب می‌کردند کما اینکه دستگاه شیطان هم در انسان نیازهای دروغین به وجود می‌آورد. ائمه نیاز ما را تهذیب می‌کنند و نیازهای ما را متوجه کانون حقیقی آن یعنی حضرت حق می‌کنند. ما یکسری نیازهایی داریم که باید حذف شود و اضطرار و اشتغال بی‌خود می‌آورد. جلوه‌هایی از دنیا را تمنی می‌کنیم که نباید تمنی کرد. در خیلی از مناجات‌ها مشاهده می‌کنیم که معصوم درخواست‌هایی از خدای متعال تمنا می‌کند که ما تصوری از این نیازها و وسعت رحمت الهی نداریم بنابراین باید نیاز ما تهذیب شود.

چه کسی می‌تواند نیاز ما را تهذیب کند؟ ائمه(ع). تهذیب نیاز انسان یکی از مهمترین ابزارهایش تنزل دعا از ساحت معصوم است. معصومین قدم به قدم ما را در ساحت دعا رشد می‌دهند و ما را به وسعت دستگاه الهی و نیازهای ما آشنا می‌کنند و بالاتر از آشنایی کم‌کم در ما روح اضطرار ایجاد می‌کنند تا اینها خواسته‌های اصیل ما شود. یکسری نیازها واقعا باید حذف شود و یکسری نیازهای جدید در سبد نیاز ما به فعلیت برسند. حرکت با امام معصوم این توفیق را در ما به وجود می‌آورد. اگر آدم سی شب ماه رمضان ابوحمزه را با التماس خواند در شب‌های آخر درهای دعای ابوحمزه به روی انسان گشوده می‌شود و حقایقش در اختیار انسان قرار می‌گیرد. آن وقت شیرینی این التماس و دعا کردن‌ها را درمی‌یابد.

دعا سراسر حمد و توجه به اسمای حسنای الهی است چون بدون این، دعا محقق نمی‌شود. تا غنای حق، رحمت حق، اجابت حق را نبینیم دعایی محقق نمی‌شود. حضرات معصومین در دعا وسعتی از جمال و جلال الهی را پیش روی ما می‌گذارند که این وسعت جمال و جلال امکان دعا را برای ما فراهم می‌کند. بدون مشاهده اسمای جلال و جمال در ما رهبت و رغبتی شکل نمی‌گیرد. بخش عمده دعا توجه به همین ساحت است و اگر این ساحت دیده شد زبان حمد گشوده می‌شود و این کلید اجابت دعا است.

صلوات حقیقت دعا است

بخش دیگر دعا صلوات است که قله دعا است. صلوات حقیقت دعا است. انسان به نقطه‌ای می‌رسد که همه خواسته‌ها را کنار می‌گذارد و به خواسته عظیم می‌رسد و باطنش به مقام خضوع در برابر ساحت اهل بیت(ع) نائل می‌شود که بالاترین دعا است و طریق اجابت دعا است. دلیل اینکه می‌گویند صلوات شرط اجابت دعا است همین است، چون خدا چیزی به کسی نمی‌دهد مگر از بستر صلوات. ما در آن عالم شأنی نداریم مگر به سبب نبی اکرم(ص). تمام عنایاتی که خدا به ما می‌کند وقتی به فعلیت می‌رسد که محبوب خدا شویم و وقتی محبوب خدا می‌شویم که ذیل وجود نبی اکرم(ص) قرار بگیریم. حقیقت و روح عبادت صلوات است به شرطی که انسان به مقام صلوات برسد. من نگاهم این است باطن ماه شعبان و اصل عبادت شعبان رسیدن به مقام صلوات است. این بخشی از مطالبی است که در دعا هست و اگر با معصوم حرکت کنیم هم خواسته‌های ما تهذیب می‌شود، هم ارتقا پیدا می‌کند و به تدریج به روح دعای حضرت راه پیدا می‌کنیم.

اگر دعا محقق شد اجابت قطعی است ولی خیلی وقت‌ها دعا نیست. کار کردن با کتاب الهی سطوحی دارد؛ یک مرتبه آن انس با کتاب و کثرت تلاوت با ادب حضور است، دعا هم همینطور است و یک مرتبه آن مرتبه انس است. اولین قدم در دعا انس است. یکی از بهترین کلیدهای فهم دعا انس است کما اینکه قرآن هم همینطور است. اگر انسان کثرت تلاوت نداشته باشد با رجوع به تفسیر که فهم قرآن حاصل نمی‌شود. ما باید با دعا مانوس باشیم و صحیفه کتاب روزانه ما باشد.

از نکات دیگری که در ادعیه خیلی به آن پرداخته شده توجه به مخاطرات راه است. ما در مسیری که حرکت می‌کنیم با دستگاه پیچیده شیطنت روبرو هستیم که مخاطرات بزرگی برای ما فراهم می‌کند. مخاطراتی که از ناحیه دستگاه شیطان ما را تهدید می‌کند به شکل لطیفی در ادعیه توضیح داده شده است. اگر با دعای معصوم همراه شوید این خطرات احساس می‌شود و اضطرار در انسان برای نجات از آن مخاطرات ایجاد می‌شود. انس با دعا در ما احساس خطر ایجاد می‌کند. یکی از خصوصیات دعا این است احساس خطرها و انذارها را احیا می‌کند.

تجربه معنوی در یک سحر ماه رمضان

یک نکته دیگر این است که اگر ما با معصوم مقام دعا را طی کردیم خیلی از مراحل سلوکی که باید در طی زمان طولانی به دست بیاید گاه در یک خلوت به دست می‌آید. از این نمونه‌ها در ادعیه معصومین زیاد داریم. امام سجاد(ع) در مرحله‌ای از دعای ابوحمزه ما را از شلوغی این دنیا جدا می‌کنند و به خلوت عالم برزخ و قیامت می‌برند. این سیر برای طهارت انسان است. یکی از مسیرهایی که خدا برای تهذیب ما قرار داده است تا شرک‌هایی که در دل ما هست از بین برود مرحله مرگ است که خدا ما را از همه جدا می‌کند و به عالم برزخ می‌برد و ما را سیر می‌دهد. وقتی خداوند متعال ما را از قبر بیرون می‌آورد و به عالم قیامت می‌آورد به ما نشان می‌دهد همه کسانی که دور ما بودند آنجا هیچ‌کاره هستند؛ «فمالی لا ابکی لخروجی نفسی ابکی لظلمه قبری ابکی لضیق لحدی ابکی لسوال منکر و نکیر ایای ابکی لخروجی من قبری عریانا دلیلا حاملا ثقلی علی ظهوری انظر مره عن یمینی و اخری عن شمالی اذ الخلایق فی شان غیر شان».

اگر کسی با امام سجاد(ع) ابوحمزه را طی کند در یک سحر ماه رمضان، این سیر برایش حاصل می‌شود و تمام این تجربه‌ها که باید در طی زمان طولانی حاصل شود در یک سحر برای انسان حاصل می‌شود و به طهارت نفس و اخلاص در قلب می‌رسد. اگر کسی این سیر را داشته باشد به آن مقامی که باید در صحنه قیامت برسد می‌رسد. این خاصیت همراه شدن با دعای معصوم است که ما را با دعا از این وادی‌ها عبور می‌دهد. مناجات‌هایی که دیگران کردند خوب است ولی به اندازه خودشان اما مناجات معصوم جامع و دقیق است و عصمت در آن تجلی کرده است. پس مواظب باشید در سلوک با دعای معصوم سلوک کنید.