تقدیر از جانباز باید در زمان حیاتش باشد + صوت

ششم اسفند امسال مصادف با میلاد حضرت ابوالفضل(ع) و روز جانباز نامگذاری شده است. پیرامون جانباز و جایگاه آنها در جامعه و هنر با محمدرضا شرف‌الدین که یکی از جانبازان سینماگر است در ایکنا گفت‌‌و‌گو کرده‌ایم.

ایکنا – در ابتدای بحث، تعریف خود را از عنوان جانباز بیان کنید و بفرمایید در هنر به ویژه سینما آیا از این معنا استفاده لازم شده است؟

به فردی که برای هدف‌هایی بزرگ نظیر اهداف الهی و ملی آسیب می‌بیند جانباز می‌گویند. این موضوع نیز تنها به فرهنگ ما مربوط نمی‌شود بلکه در دیگر فرهنگ‌ها و تمدن‌ها نیز چنین امری وجود دارد. برای مثال در کشورهایی چون ژاپن یا کره افرادی وجود دارند که برای وطن خود آسیب دیده‌اند.

اما درباره استفاده سینما و هنر از این معنا باید بگویم متأسفانه کم‌کار بوده‌ایم زیرا اگر این‌گونه نبود باید شاهد تأثیرات آن در جامعه بودیم. البته نمی‌خواهم منکر آثاری شوم که در این رابطه تولید شده‌اند اما تعداد این قبیل تولیدات آن‌چنان‌که انتظار می‌رفت، نبوده است. یکی از مثال‌های خوب در این رابطه فیلم «ضیافت» است. در این فیلم مرحوم حسن جوهرچی نقش جانبازی را ایفا می‌کند و بسیار هم مورد احترام است قرار می‌گیرد. این اتفاق نشان می‌دهد که فیلمساز نسبت به این موضوع تا چه حد تعلق خاطر داشته است. این فیلم سینمایی بسیار موفق بوده و مردم هم با آن همراهی کردند.

تعداد این دست تولیدات در سینما کم است. حتی در برخی آثار رفتار نادرست پیرامون جانبازان صورت می‌گیرد. یعنی از جانبازان برای نقش‌هایی اختلاسگر و نفوذی بهره برده می‌شود! درحالی‌که این تولیدات باید ممیزی می‌شدند تا از این حوزه مواظبت شود. نکته دیگری که در این فیلم روی آن تأکید دارم نحوه تصویرسازی از جانبازان است. ما نباید جانبازان را به عنوان معلول نشان دهیم تا دیگران نسبت به آنها احساس ترحم کنند.

ایکنا – برای تصویرسازی از جانبازان آیا تنها باید هشت سال دفاع مقدس را مد نظر قرار داد یا اینکه عرصه‌هایی دیگری هم در این راستا وجود دارند؟

همان‌طور که در ابتدای سخنانم تأکید کردم جانبازی اتفاقی است که در حوزه دینی و ملی رخ می‌دهد و به یک برهه خاص از زمان خلاصه نمی‌شود. بهترین توضیح در این رابطه به ایام کرونا مربوط می‌شود. در آن زمان عده‌ای ایثارگران دست به خدمت در این حوزه زدند که اقدامی بسیار تحسین‌برانگیز است. همچنین افرادی که برای حفظ امنیت از کشورمان دست به ایثار زده‌ و آسیب دیده‌اند هم از جانبازان به حساب می‌آیند.

ایکنا – برای اینکه تصویرسازی هنری مناسبی از جانبازان داشته باشیم آیا باید در این رابطه کارهای دولتی صورت گیرد؟

مسلماً در نقش تعیین‌کننده است اما نه‌تنها به این شکل که بخواهد به صورت مستقیم وارد عمل شود. معتقدم دولت باید فرهنگ‌سازی نیز انجام دهد تا کل جامعه هنری را به سمت مورد نظر هدایت کند. این اتفاق در زمان حضرت امام(ره) رخ  داد. در آن مقطع ایشان بنیاد مستضعفان و بنیاد جانبازان را یکی کردند تا به این وسیله بتوان به واسطه قدرت مالی بنیاد مستضعفان از جانبازان در همه بخش‌ها بیشتر حمایت شود. در صدر اسلام نیز وقتی فردی در جنگ جانباز می‌شد پیامبر(ص) برای وی سهم خاصی مشخص می‌کرد.

متأسفانه ما شاهد برخی اتفاقات ناخوشایند در کشورمان هستیم. ازجمله اینکه برخی جانبازان مجبورند برای گذران زندگی با یک پا، مسافرکشی کنند! این اتفاقات نکات دردآوری است که متأسفانه رخ می‌دهد درصورتی‌که در جامعه باید فرهنگ‌سازی صورت گیرد که دیگر پیرامون جانبازان چنین سختی‌هایی را مشاهده نکنیم. وقتی از حمایت حرف می‌زنم منظورم برخی کارهایی کوچک نیست که رخ می‌دهد بلکه اتفاقات اساسی است.

ایکنا - عملکرد بنیاد جانبازان در حمایت چگونه بوده است؟

باید به کوتاهی‌ای که بنیاد ایثارگران و جانبازان داشته‌ اشاره‌ای داشته باشم. برخی مواقع ما باید از دیگر کشورها پیرامون تکریم جانبازان بیاموزیم. چند وقت پیش مستندی از آغاز یکی از مسابقات ورزشی دیدم. در این فیلم جانبازی که دوپا نداشت مسابقات را آغاز کرد. تکریم به این فرد بسیار باشکوه و واقعی بود. ما به این دست حمایت‌ها نیاز داریم. در این رابطه می‌خواهم اتفاقی را بیان کنم که برای خود من رخ داد. چند وقت پیش وقتی در بیمارستان بستری بودم خود را جانباز معرفی کردم اما کادر پزشکی از ذکر این عنوان در پرونده‌ام خودداری کرد! این رفتار با هر توجیهی که انجام شده باشد اتفاقی سخیف است. من این مشکل را نشئت گرفته از کم‌کاری دولت می‌دانم.

باید از جانبازان در زمان که حیات دارند تقدیر کنند همانند اتفاقی که درباره شهید دوران رخ داد و در زمان حیاتشان پلی را به نام وی کردند. چنین اتفاق‌های مشابهی هم می‌تواند پیرامون دیگر جانبازان هم رخ دهد. انقلاب ما رویداد فرهنگی بود ولی متأسفانه در سال‌های اخیر به شدت سیاسی و همین عامل نیز باعث به وجود آمدن آسیب‌های جدی شده است.

ایکنا – در انتهای این گفت‌وگو بگویید چرا حضور جانبازان در سینما آن‌گونه که باید جدی نیست؟

جانبازانی که ظرفیتی کار سینمایی و هنری دارند مشغول به کار هستند. برای مثال به حسن نجاریان اشاره می‌کنم اما به‌هرحال قبول دارم شاید این موضوع آن‌گونه که باید پررنگ نیست. این مشکل نیز همان‌گونه که پیشتر گفتم نشئت گرفته از کم‌کاری دولت است که در این زمینه نتوانسته با آموزش و برگزاری کلاس‌ها کارهای لازم را انجام دهد.

محمد حاتمی