در ابتدای این نشست، حجتالاسلام اکبری با بیان ابعاد شخصیتی آیتالله آخوند ملامحمد جواد صافی، گفت: آن مرحوم و فرزندان مکرّمشان آیات عظام صافی گلپایگانی، علاوه بر اینکه در فقه، اصول، تفسیر، کلام و ... میدرخشند، در زمینه خوشنویسی و ادبیات فارسی و شعر نیز ید طولایی داشتند.
مسئول موسسه اندیشه و تمدن شیعه ادامه داد: آن فقیه مجاهد دارای طبع شعر بالایی است که امام راحل و مقام معظم رهبری آن را بارها ستودهاند. کتاب کلمه الحق که تاریخ دقیق و معتبر پهلوی اول است به دستور امام راحل چاپ شده است و انصافاً در این عرصه بینظیر است.
وی مبارزات سیاسی آن مرحوم را مثالزدنی دانست و بیان کرد: ایشان در مقابله با استعمار و جریانهای ضد دینی، مراودات و مکاتبات زیادی با مثل آیتالله شیخ فضلالله نوری و شهید آیتالله مدرس داشتند و از ابتدای روزگار رضاخان، وی را مهره دشمنان اسلام میدانستند که با سرودن این مثنوی، تاریخ جنایات و خیانتهای آنها را ثبت و ماندگار کرد که برای اطلاع همه نسلها مفید است.
در ادامه این نشست، حامد حجتی، شاعر و نویسنده، گفت: کتاب کلمه الحق ویژگیهای زیادی دارد که گاه با آثار دیگر مشترک و گاه نیز ویژگی مخصوص به خود را دارد؛ از نظر منظوم مانند یک دوبیتی است که در اذهان به خوبی جا میگیرد.
وی افزود: برای بیان یک مسئله تاریخی و سرودن شعر اعتراض، وزنی انتخاب شده است که شاعر در آن ابتکار عمل داشته باشد و این روش در دیگر آثار اعتراضی نیز به کار گرفته شده است و این نکته از نقاط قوت مثنوی «کلمه الحق» است.
وی ادامه داد: اشعاری که به دنبال رساندن یک واقعیتی هستند از تخیل به دور بوده؛ از همین رو آیتالله ملامحمدجواد صافی گلپایگانی در این کتاب ردپای زیست خود را ارائه میکند و جذابیت این کتاب نیز همین است. در این کتاب شاعر برای رضاخان آرزوی مرگ میکند و سپس پس از دو سال مرگ پهلوی اول فرا میرسد و آیتالله محمدجواد صافی دو بیت دیگر نیز میافزاید اما تفاوتی بین دو شعر دیده نمیشود که اختلاف زمان دو شعر را نشان دهد زیرا در هر دو بیت، زیست شاعر حفظ شده است.
این پژوهشگر حوزه تاریخ و ادبیات افزود: این دست مثنویها شاعر را مجبور میکند که زبان نسبت به زمانه خود کهنه باشد اما آیتالله صافی با پرهیز از کهنهنویسی با یک زبان شیرین، شعر خود را ارائه میدهد؛ بعد از خواندن دو صفحه از کتاب متوجه خواهیم شد که آیتالله محمدجواد صافی دارای فکر ضد ظلم بوده که بدون مسامحه حرف خود را بیان میکند.
وی با اشاره به تاریخ سرودن کتاب در سال ۱۳۲۰ و طبع کتاب در سال ۱۳۵۹ اظهار کرد: فضای قصه بر مثنوی کتاب «کلمه الحق» حاکم است و میتوان قصه آن را در قالبی شبیه پردهخوانی عرضه کرد؛ این شاعر نسبت به حوادث زمانه نظر دارد و در خصوص قضایای جامعه دردمندانه حرف خود را بازگو میکند و در خصوص مثل کشف حجاب و ظلم بر شهید مدرس و دیگر مسائل مهم میسراید.
حجتی عنوان کرد: یکی از مسائلی که در خصوص آن کمکاری شده است شعر اعتراض است و به نظر من باید برای آن کنگرهای تشکیل بشود؛ شعر اعتراضی درون گفتمانی انقلاب اسلامی میتواند خیلی تأثیرگذار باشد و افرادی مانند علیرضا قزوه، محمدحسین جعفریان، قیصر امین پور و حسن حسینی اشعار خوبی سرودند؛ پرداختن به شعر اعتراض میتواند راهگشا باشد.
وی در ادامه تصریح کرد: ویژگیهای اختصاصی کتاب مثنوی «کلمه الحق» عدالتخواهی و مکتبی بودن شاعر است که توانسته به صراحت به موضوع روشنگری و عدالتخواهی ورود پیدا کند؛ این کتاب میتواند به عنوان آموزش شعر مکتبی بسیار تأثیرگذار باشد.
وی اظهار کرد: مقدمه این کتاب که توسط آیتاللهالعظمی علی صافی نوشته شده یک جستار است که نویسنده خارج از قاعده مقالهنویسی اطلاعات مهم خود را نوشته است و مقدمهای ارزشمند را شکل داده است؛ مقدمه نیز قابلیت دارد مروری سریع به وضعیت رضاخان داشته باشد.
ایشان در پایان با تأکید بر اینکه حوزه باید این تراث را قدردانی کند افزود: کتاب کلمه الحق قابلیت آن را دارد که موضوع چند رساله دکتری یا ارشد شود و از جنبههای مختلف تاریخی و ادبی آن را واکاوی و تبیین کنند.