منظور از صراط مستقیم در قرآن و موانع رسیدن به آن

به گزارش خبرنگار افتخاری ایکنا، حجت‌الاسلام والمسلمین حسین انصاریان، مترجم قرآن و استاد اخلاق، ۲۷ مردادماه در جمع عزاداران حسینی در ورزشگاه سعیدی تهران، با بیان اینکه قرآن صراط مستقیم را برای مردم مشخص کرده است، گفت: در قرآن مجید خداوند در آیه ۵۶ سوره هود می‌فرماید: «إِنَّ رَبِّی عَلَیٰ صِرَاطٍ مُسْتَقِیمٍ؛ مسلماً پروردگارم بر راهی راست است.»

وی ادامه داد: تمام افعال خداوند و جریان صفات آن جمال ازلی و ابدی در صراط مستقیم تحقق دارد. در آن پیشگاه لایزال و با عظمت ذره‌ای نسبت به چیزی و نسبت به کسی انحراف وجود ندارد. این آیه اگر یادمان باشد باعث می‌شود که همیشه و در همه موارد نسبت به پروردگار دل خوش باشیم، چون با ما انحرافی عمل نمی‌کنند و تحت تأثیر چیزی نیستند.

منظور قرآن از صراط مستقیم چیست؟

این مترجم قرآن با اشاره به آیه ۴۳ سوره زخرف، گفت: در قرآن خطاب به پیغمبر(ص) می‌فرماید: «إِنَّکَ عَلَیٰ صِرَاطٍ مُسْتَقِیمٍ؛ یقیناً تو بر راهی راست قرار داری»، تو در چیزی انحراف نداری و هر قدمی که بر می‎داری و هر روشی که داری و هر حرفی که می‌زنی، صراط مستقیم است. آیه شریفه تأکید هم دارد که تأکید آن «اِن» است، یعنی حتما و یقینا.

وی ادامه داد: زمان پیغمبر(ص) هم مردم دلشان می‌خواست، عینیت صراط مستقیم را بدانند که صراط مستقیم چیست؟ و چه ویژگی‌ها و خصوصیت‌هایی دارد؟ و تنها ما هم نقل نکرده‌ایم که بگویند شیعه عاشق است و عاشق برای معشوق زیاده‌گویی دارد، در صورتی که غیر شیعه هم این را نقل کرده‌اند که مردم پیش پیغمبر(ص) می‌آمدند که صراط مستقیم که در سوره‌های مختلف قرآن آمده چیست؟

انصاریان افزود: پیغمبر(ص) دست مبارک را روی شانه امیرالمؤمنین(ع) قرار می‌داد و می‌فرمود: هذا صراط مستقیم. او عین عینیت صراط مستقیم است. همین هم بس است که روز قیامت خداوند به امت بعد از وفات پیامبر(ص) بگوید چه انحرافی در امیرالمؤمنین(ع) بود که او را حذف کردید و دیگران که پر از انحراف بودند را انتخاب کردید؟ همین است که در زیارتش می‌خوانید: «السلام علیک یا میزان الاعمال.»

این محقق و مؤلف حوزوی اظهار کرد: شبانه روز 10 بار به صورت واجب می‌خوانید: «اهْدِنَا الصِّرَاطَ الْمُسْتَقِیمَ؛ ما را به راه راست راهنمایی کن»، که با روایت پیغمبر (ص) آیا یک معنایش این نیست که خدایا ما را به علی(ع) برسان و به علی(ع) راهنمایی کن و به علی(ع) هدایت کن و رنگ علی(ع) را به قلب و عقل و روح و فکر و اعضای و جوارح ما بزن.

چهار مانع خطرناک در مسیر رسیدن به صراط مستقیم

انصاریان به چهار مانع در مسیر رسیدن به صراط مستقیم اشاره کرد و گفت: اما آنچه در این مسئله بسیار قابل توجه است، این است که این صراط مستقیمی که خداوند در قرآن معرفی کرده است در مسیر حرکت و رسیدن به آن چهار مانع خطرناک وجود دارد، که اگر این موانع را برطرف نکنید به صراط مستقیم نمی‌رسید. پس وقتی مانع جلوی شما را می‌گیرد حرکت را متوقف می‌کند دیگر به صراط مستقیم نمی‌رسید.

اولین مانع؛ دنیای حرام و آلوده

این خطیب حوزوی دنیای حرام و آلوده را اولین مانع رسیدن به صراط مستقیم دانست و بیان کرد: مانع اول در رسیدن به صراط مستقیم دنیای حرام است. دنیای آلوده به محرمات، دنیای بی‌قانون و بی‌قاعده و بی‌ در و پیکر، دنیایی است که فقط و فقط مولدش می‌خواهم و خودم است. چرا مال مردم را می‌برید می‌گوید می‌خواهم، چرا می‌دزدید می‌خواهم، به زبان نمی‌گوید می‌خواهم اما عملش نشان می‌دهد که می‌خواهد.

وی ادامه داد: چرا اختلاس و ظلم می‌کنید؟ چرا رشوه‌ای که در دادگاه‌ها صد در صد حرام است و پیغمبر(ص) فرموده است خدا لعنت کند دهنده و گیرنده و دلال آن را، پس چرا این کار را می‌کنید؟ در جواب می‌گوید چون می‌خواهم. پس این دنیای حرام مانع صراط مستقیم است.

انصاریان افزود: پیغمبر(ص) در روایتی می‌فرماید اگر یک درهم حرام در خانه کسی باشد، حالا به صورت پول یا آجر و یا یک گوشه فرش یا سفره، تا این درهم حرام و آثار آن در آن خانه است، خدا نظر رحمت به آن خانه نخواهد کرد. حالا چگونه با این مانع می‌شود در صراط مستقیم قرار گرفت؟

وی تصریح کرد: بعضی از حرام‌ها را هم مردم خبر ندارند و وعاظ در گفتن آن کوتاهی کردند. مثلا کسی مدیون است و سر رسید دین او امروز روز چهارشنبه است و باید ۲۰ میلیون به طلبکار بدهد و دارد که بدهد ولی به طلبکار می‌گوید ندارم یک ماه دیگر مهلت بده، در صورتی که کاسبی کردن با چنین پولی حرام است. اما شکل دنیا که حرام نیست؛ آسمان و زمین و دریا و باغ‌ها و رودها همه نعمت است این ما هستیم که کار را آلوده می‌کنیم.

این خطیب حوزوی درباره راه برداشتن این مانع، اظهار کرد: خوب با دنیای آلوده و حرام چکار کنیم؟ باید با دنیای حرام قهر کنید و با دنیا پاک آشتی کنید، قرآن نیز در آیه ۸۸ سوره مائده می‌فرماید: «وَکُلُوا مِمَّا رَزَقَکُمُ اللَّهُ حَلَالًا طَیِّبًا؛ و از نعمت‌های حلال و پاکیزه‌ای که خدا روزی شما فرموده، بخورید»، برای زندگی خود از دنیایی که به صورت رزق خداوند به شما عطا کرده است مصرف کنید. دنیایی که رنگ اراده و رحمت و لطف خدا را دارد باید استفاده کنید، مگر انبیا نمی‌خوردند و نمی‌پوشیدند و خانه و لذت مشروع نداشتند؟

مانع دوم؛ ارتباط با اهل هوا و هوس

انصاریان ارتباط با اهل هوا و هوس را دومین مانع این را ه برشمرد و گفت: مانع دوم ارتباط با مردمی است که رفتار و اعمال و اخلاق آن‌ها جاذبه سنگینی برای فاسد شدن ایجاد می‌کند و ما را هم به هوا و هوس می‌اندازد.

این مترجم قرآن برای از بین بردن این مانع، اظهار کرد: مردمی که رفتار و اخلاق آن‌ها جاذبه‌های تولید فساد در ما ایجاد می‌کند از ارتباط با آن‌ها باید دوری کرد. در این زمینه هم قرآن در آیه ۱۱۶ سوره انعام می‌فرماید: «وَإِنْ تُطِعْ أَکْثَرَ مَنْ فِی الْأَرْضِ یُضِلُّوکَ عَنْ سَبِیلِ اللَّهِ؛ و اگر پیروی از اکثر مردم روی زمین کنی تو را از راه خدا گمراه خواهند کرد»، پس اگر با بیشتر مردم روی زمین قاطی شوید و جذب آن‌ها شوید و حرف‌های آن‌ها را گوش کنید از راه خدا شما را خارج می‌کنند که در ادامه همین آیه خداوند می‌فرماید: «إِنْ یَتَّبِعُونَ إِلَّا الظَّنَّ وَإِنْ هُمْ إِلَّا یَخْرُصُونَ؛ که اینان جز از پی گمان و هوا و هوس نمی‌روند و جز اندیشه باطل و دروغ چیزی در دست ندارند.»

وی ادامه داد: بنابر این آیه بیشتر مردم دنیا متکی به خیالات فاسد و دروغ هستند. پس با چه کسی رفت و آمد و معاشرت کنیم؟ که پیغمبر(ص) فرمودند: با مردمی نشست و برخواست کنید که دیدن آن‌ها شما را به یاد خدا بیندازد و حرف که می‌زنند آگاهی شما را بالا ببرند و شما را به آخرت مشتاق کند.

مانع سوم؛ شیاطین جنی و انسی

انصاریان شیاطین جنی و انسی را سومین مانع رسیدن به صراط مستقیم دانست و گفت: مانع سوم شیاطین جنی و انسی است. البته ما شیطان‌های جنی را نمی‌بینیم و خیلی هم برای ما جاذبه ندارند، اما شیاطین انسی این قدر تجملات و آرایش‌ها و فیلم‌ها و ماهواره‌ها در اختیارتان است که این دشمنان خطرناک با تمام ابزاری که دارند، مقابل شما می‌ایستند و تمام غرایض و هوا و شهوات شما را تحریک می‌کنند و شما را از حرکت به سمت صراط مستقیم متوقف می‌کنند.

وی با هشدار نسبت به خطر فرهنگ شیطانی، افزود: وقتی عادت به فرهنگ شیاطین کنید، حتی خواب شب را هم از دست می‌دهید و تا صبح به تماشای فیلم‌های فساد می‌نشینید، اصلا همین گوشی همراهی که در جیب شما است به تمام مراکز فساد جهان وصل است و هوس شما را به شدت تحریک می‌کند. حالا با این مانع چه‌طور به سمت صراط مستقیم می‌خواهید بروید.

این استاد اخلاق با اشاره به آیه ۶۰ سوره یس و هشدار قرآن نسبت به خطر شیطان، اظهار کرد: خداوند در قرآن خطر شیطان را گوشزد کرده و می‌فرماید: «أَلَمْ أَعْهَدْ إِلَیْکُمْ یَا بَنِی آدَمَ أَنْ لَا تَعْبُدُوا الشَّیْطَانَ ۖ إِنَّهُ لَکُمْ عَدُوٌّ مُبِینٌ؛ ای آدم‌زادگان، آیا به شما سفارش ننمودم که شیطان را نپرستید، زیرا روشن است که او دشمن بزرگ شماست»، شیطان یک دشمن آشکار است و با ابزارهای امروزی فقط راه دوزخ را به روی شما باز می‌کند و راه برخورد با شیطان همان راهی است که یوسف(ع) نشان داد که هفت سال آن زن طناز مصری او را به زنا دعوت می‌کند و او هفت سال در خلوت کاخ به این خانم می‌گوید معاذالله محبوبی که مرا خلق کرده این عمل را نمی‌پسندد.

چهارمین مانع؛ هوای نفس

انصاریان مانع چهارم در رسیدن به صراط مستقیم را هوای نفس دانست و گفت: مانع چهارم مجموعه خواسته‌های نامعقول و نامشروع و بی‌محاسبه است که پروردگار آن را در قرآن هوا نامید که معروف به هوای نفس است.

وی ادامه داد: با نفس چکار کنیم؟ خداوند در آیات 40 و 41 سوره نازعات می‌فرماید: «وَأَمَّا مَنْ خَافَ مَقَامَ رَبِّهِ وَنَهَی النَّفْسَ عَنِ الْهَوَیٰ * فَإِنَّ الْجَنَّةَ هِیَ الْمَأْوَیٰ؛ و هر کس از حضور در پیشگاه عزّ ربوبیت بترسید و از هوای نفس دوری جست همانا بهشت منزلگاه اوست»، پس از خدا و دوزخ خدا و ایستادن در پیشگاه خدا بترسید و وجودتان را از هوا و خواسته‌های نامشروع برکنار بدارید و با تقوا و اخلاق با نفس خود برخورد کنید، تا آرام آرام از هوای نفس به حالت نفس مطمئنه تبدیل شود.

این محقق حوزوی افزود: این چهار مانع را باید برطرف کرد هر چند سخت است. پیغمبر(ص) می‌فرماید بهشت پیچیده به سختی‌ها است. پس می‌ارزد که این سختی‌ها و تلخی‌ها را در برطرف کردن موانع تحمل کنید و به لقای دوست و وصال دوست برسید.

طلوع نور بعد از بر طرف شدن موانع

انصاریان ثمره بر طرف شدن موانع را نور الهی دانست و گفت: بعد از برطرف شدن چهار مانع، نور طلوع می‌کند. نور الله، نور قرآن، نور نبوت، نور معاد و نور اهل بیت(ع) طلوع می‌کند و تاریکی رفته است و نور می‌تواند خودش را نشان بدهد. پیغمبر(ص) می‌فرماید جای این نور در دل است و وقتی وارد قلب شد، قلب گستردگی عجیبی پیدا می‌کند.

وی با اشاره به نشانه‌های کسب این نور، اظهار کرد: نشانه وارد شدن این نور سه نشانه است که درونتان از خانه مغرورکننده و فریب‌دهنده و گول زن خالی می‌شود و دیگر گول و فریب نمی‌خورید، سپس قانع به حلال خدا هستید و دنیای مادی نسبت به شما هیچ کشش نامربوطی ندارد و روی وجود شما به طرف آخرت بر می‌گردد و آماده برای ورود به قیامت آباد می‌شوید.

انصاریان بیان کرد: یکی از این نورها امام حسین(ع) است و این نور حسینی در قلب شما تابید و روشن شد و روشن هم می‌ماند. و این روشنایی برای شما چقدر کار کرده است که باعث شده شما دنبال ماهواره‌ها نروید، بی‌دین نشوید، دختران شما بی‌حجاب نشوند و جوانان شما بی‌نماز نشوند که این ثمره کسب نور حسینی است.

امیرمحسن سلطان‌احمدی