معارف ناب صحیفه سجادیه؛ بهترین درمان برای بی‌اخلاقی‌های امروز جامعه

به گزارش ایکنا، امروز، روز میلاد سیدالساجدین امام زین‌العابدین(ع) است. امامی که در حوادث روز عاشورا حضور داشت و مشیت الهی مانع از شهادت ایشان شد تا شجره امام شیعه قطع نشده و تداوم داشته باشد. جهاد به سیف شیعه امامیه با شهادت امام حسین(ع) و یاران باوفایشان در صحرانی نینوا به پایان رسید و از زمان امام سجاد(ع) بود که مبارزه شیعیان رنگ و بوی دیگری به خود گرفت.

علی بن‌الحسین بن‌علی بن‌ابی‌طالب، مشهور به سجاد(ع)، چهارمین امام شیعه است که بنا به قول مشهور در سال 38 هجری متولد شد و در سال 94 با سمی که از طرف ولید بن‌عبدالملک به او داده شد، به شهادت رسید. اگر تولد امام(ع) در سال 38 هجری باشد، آشکار است که امام سجاد(ع)، بخشی از حیات امام علی(ع) و نیز دوران امامت امام مجتبی(ع) و امام حسین(ع) را درک کرده است.

امام زین‌العابدین(ع) در دوران نسبتا طولانی امامت خود کوشید تا به تداوم‌بخشی و تفسیر صحیح حادثه عاشورا و جلوگیری از تحریف آن بپردازد. ایشان به پرورش رهبر آینده امت اسلامی حضرت باقرالعلوم(ع) و فرزندانی همچون عبدالله باهر و زید شهید و مجاهد، اسوه آمران به معروف پرداخته و نشر معارف قرآن و فرهنگ اسلام در قالب دعا و نیایش، نظارت و هدایت اندیشمندان و فقها و قرای جامعه اسلامی و حمایت سیاسی، مادی و معنوی از بردگان به عنوان مظلوم‌ترین گروه‌های اجتماعی و تلاش برای هدایت و آزادی آنان را در دستور کار خود قرار داد.

صحیفه سجادیه میراث گران‌بهای بر جای مانده از چهارمین پیشوای معصوم شیعیان امام علی بن‌الحسین(ع) است. این کتاب شریف، گنجینه‌ای بدیع و ثروتی تمام‌ناشدنی است و در حقیقت تحفه‌ای است الهی که بر قلب عزیزترین انسان‌ها جاری شده است. جامع و کامل است و از منبعی سرچشمه می‌گیرد که مصون از هرگونه اشتباه و خطاست.

زبان این کتاب شریف زبان نیایش است و به گونه‌ای عرضه شده است که هر خواننده به فراخور فهم و دانش خود از آن بهره می‌گیرد. اندیشمندان شیعی درباره صحیفه سجادیه تحقیقات زیادی در قالب شرح و ترجمه نگاشته‌اند و میراث علمی گران‌بهایی به یادگار گذاشته‌اند که با این تلاش‌ها مقداری از راه را هموار کرده‌اند.

حضرت امام زین‌العابدین(ع) بسیاری از نکات مهم و مفاهیم مد نظر خویش را در 54 دعای خود که در صحیفه سجادیه آمده است، بیان می‌کند که سرشار از عبرت‌ها و درس‌های تأثیرگذار برای شیعیان در طول تاریخ است. نکات اخلاقی موجود در دعاهای مختلف صحیفه سجادیه با توجه به شرایط امروز جامعه که مملو از بی‌اخلاقی‌های فراوان است، راهگشای دستیابی به جامعه‌ای عاری از انحرافات اخلاقی است.

در رابطه با موضوع درس‌هایی که امام سجاد(ع) در صحیفه سجادیه برای جامعه امروز به یادگار گذاشته‌اند، به گفت‌وگو با حجت‌الاسلام محمدرضا نوراللهیان، صحیفه‌پژوه و استاد حوزه و دانشگاه پرداختیم.

وی با بیان اینکه به توفیق الهی توانستیم بنیاد صحیفه سجادیه را از سال 67 و در زمانی که هنوز امام(ره) در قید حیات بودند، راه‌اندازی کنیم، گفت: از آن زمان تاکنون که نزدیک به 30 سال می‌شود، تلاش‌های زیادی برای توسعه و نشر صحیفه سجادیه انجام شده و این منبع ارزشمند اسلامی به 38 زبان زنده دنیا ترجمه شده است.

نوراللهیان با تأکید بر اینکه پیام بزرگ صحیفه سجادیه، حیات(حیاة) است، گفت: اگر بگوییم صحیفه سجادیه، نهج‌الحیاة است، کلام کاملا به جا و صحیحی بیان کرده‌ایم. البته این واژه متعلق به بنده نبوده و بر زبان علامه محمدرضا حکیمی جاری شده است. همچنین، این کتاب نورانی را «زبور عشق» نیز نامیده‌اند. صحیفه منشور تمام‌عیار و انعکاس دهنده عاشوراست.

این استاد حوزه و دانشگاه با اشاره به اینکه صحیفه، منشور اصلی عاشوراست، اظهار کرد: پس از واقعه عاشورا این ضرورت وجود داشت که فردی که خود در صحنه عاشورا حضور داشته و از خاندان عصمت و طهارت(ع) نیز بود، منشور اصلی عاشورا را به ‌نگارش درآورد. وجود مبارک امام سجاد(ع) این وظیفه را بر عهده گرفته و با بیان دعاهای عمیق خود در صحیفه سجادیه، به صورت بسیار شایسته‌ای از عهده آن برآمدند.

وی در ادامه بیان کرد: صحیفه سجادیه انعکاس دهنده اسلام ناب محمدی بود؛ چراکه دنیای اسلام به جز دوره کوتاه پنج ساله حکومت امیرالمؤمنین(ع)، راه انحراف پیموده بود و امام سجاد(ع) بود که راه و نشان اصلی اسلام راستین را با مفاهیم و مضامین عمیق دعاهای خود در صحیفه به جامعه اسلامی نشان داد.

نوراللهیان تصریح کرد: پس از شهادت حضرت امیر(ع)، به مدت ۲۰ سال، معاویه و یزید اسلام را زیر و رو کردند و مبانی دلخواه خود را به خورد مسلمانان دادند که این مسئله باعث ایجاد انحرافات بسیار بزرگ در عالم اسلام شد. در حقیقت آنچه باعث ایجاد فرقه‌های مختلف در اسلام شد، رفتار همین خلفایی بود که با جبر و زور بر جایگاه پیامبر اکرم(ص) تکیه زده بودند.

این صحیفه‌پژوه در ادامه با بیان اینکه پیام و بیانیه واحد پیامبر اکرم(ص) برای همه مسلمانان «إِنَّ هٰذِهِ أُمَّتُكُم أُمَّةً واحِدَةً» بود، افزود: تمامی مسلمانان در نقاط مختلف جهان از یک امت هستند و هیچ تفاوتی میان مسلمانان خراسان، ماوراءالنهر و مصر و ... وجود ندارد. همگی مسلمانان در زیر پرچم اسلام و قرآن قرار دارند.

وی با اشاره به اینکه صحیفه سجادیه در خراسان رشد، نمو و بالندگی پیدا کرد اظهار کرد: امام چهارم شیعیان(ع) با ارائه دعاهای خود در صحیفه سجادیه کاری کارستان کردند. البته اصل صحیفه سجادیه مشتمل بر 75 دعا بوده است که فقط 54 دعای آن به دست ما رسیده است. شخص راوی صحیفه که شخصی به نام متوکل بن‌هارون بلخی و حفظ کننده و رساننده صحیفه به دست مردم بوده است، اهل خراسان بود.

نوراللهیان گفت: امام سجاد(ع) پس از دوران طولانی حکومت خلفایی که پس از شهادت امیرالمؤمنین(ع) اسلام را به انحراف کشانده بودند، با ارائه صحیفه سجادیه، جلد دومی بر نهج‌البلاغه نوشتند و کاری که پدربزرگ ایشان در نهج‌البلاغه انجام داده بود، در صحیفه سجادیه کامل کردند.

این استاد حوزه و دانشگاه با اشاره به دعای بیستم صحیفه که همان دعای مکارم‌الاخلاق است، اظهار کرد: صحیفه سجادیه جان‌مایه تمامی مکاتب و منابع اخلاقی است. در طول قرن‌های متمادی، کتاب‌‌ها و رساله‌های فراوانی در علم اخلاق نگاشته شده و مکاتب زیادی نیز در این زمینه ایجاد شده است که جان‌مایه تمامی آن‌ها در صحیفه سجادیه آمده است.

وی با اشاره به اینکه دنیای ناشناخته‌ای در صحیفه سجادیه وجود دارد، بیان کرد: این کتاب نورانی باید به زبان‌های مختلف ترجمه شده و در اختیار جوامع مختلف قرار داده شود تا بتوانند از مبانی عمیق و رفیع آن استفاده کنند. البته باید اذعان کنیم که در این زمینه هنوز نتوانسته‌ایم به وظایف خود به خوبی عمل کنیم. به قول یکی از علمای جهان تشیع صحیفه نیز همانند امام سجاد(ع) غریب است.

این صحیفه‌پژوه با اشاره به اینکه وجود امام سجاد(ع) مکارم اخلاقی را به اوج خود رسانه بود، گفت: در تاریخ آمده است که در حوادث شهر مدینه و شورش مردم علیه حکومت یزید، مروان بن حکم که قصد فرار داشت، خانواده خود را برای محافظت از گزند مردم ناراحت از بنی‌امیه، به امام سجاد(ع) سپرد و ایشان نیز از خانواده مروان محافظت کرد. امام(ع) با اینکه دشمنی‌های فراوانی از مروان و خاندانش دیده بودند، اما در اوج قله‌های اخلاقی، به خانواده دشمن خود پناه دادند.

نوراللهیان با اشاره به اینکه صحیفه سجادیه نه تنها درس‌های فراوانی برای جامعه امروز ما دارد، بلکه دامنه علم آن جامعه جهانی را نیز دربرمی‌گیرد، تصریح کرد: جامعه امروز ما جامعه‌ای بی‌اخلاق، اهل انتقام و ... شده است و به شدت از این بی‌اخلاقی رنج می‌برد. فرمایشات گهربار امام سجاد(ع) در صحیفه سجادیه بهترین علاج‌ها برای درمان این بی‌اخلاقی است.

این استاد حوزه و دانشگاه با تأکید بر اینکه صحیفه سجادیه منشور کربلا است، گفت: دعاهای امام سجاد(ع) در صحیفه تمامی انحرافات ایجاد شده در جامعه اسلامی از سوی خلفا را مورد هدف قرار داده و اسلام ناب محمدی را به مردم نشان داد. امام سجاد(ع) در دعای چهارم صحیفه تمامی اصحاب پیامبر(ص) را دعا کرده‌اند که این مسئله یکی از درس‌های امام(ع) به مسلمانان تمامی اعصار به ویژه جامعه امروزی ماست. در شرایطی که امروز بسیاری از افراد تندرو به لعن بزرگان مذاهب مختلف می‌پردازند، آموزه‌های امام سجاد(ع) این اعمال را نهی می‌کند.

وی بیان کرد: بنیانگذاران تقریب، خود ائمه معصومین(ع) بودند که متأسفانه برخی از افراد به نام آن‌ها و به عشق ایشان به اختلافات بین مذاهب دامن می‌زنند. جوانان و دانشجویان ما می‌‎توانند به موضوعات مختلف صحیفه سجادیه بپردازند و با ارائه پایان‌نامه‌ها و کتاب‌های مختلف برگرفته از مفاهیم عمیق صحیفه، جامعه اسلامی را بیش از پیش با مبانی عمیق اخلاقی این کتاب نورانی آشنا کنند. صحیفه سجادیه باید نوش جان جوانان ما شود و معارف آن به ویژه دعای مکارم‌الاخلاق صحیفه مورد توجه فراوان ایشان باشد.

نوراللهیان در ادامه با اشاره به خاطره‌ای از ملاقات خود با پادشاه تایلند، اظهار کرد: در ملاقاتی که به همراه مرحوم آیت‌الله تسخیری و تنی چند از همراهان با پادشاه تایلند داشتیم، ضمن اینکه مقداری در رابطه با صحیفه سجادیه و امام سجاد(ع) با پادشاه صحبت کرده و از ترجمه صحیفه به زبان تایی به وی خبر دادم، پیشنهاد تأسیس پژوهشگاه اسلام و بودیزم در تایلند و نیز پژوهشگاه بودیزم و اسلام در ایران را به پادشاه دادم. پس از اینکه وقت ملاقات ما به اتمام رسید، رئیس تشریفات دربار پادشاه نزد ما آمده و از اشتیاق پادشاه برای شناخت بیشتر پیشوای چهارم شیعیان جهان و کتاب صحیفه سجادیه خبر داد.

این استاد حوزه و دانشگاه در پایان سخنان خود ضمن ابراز امیدواری برای نشر و ترویج فراوان صحیفه سجادیه در کشور، پیشنهاد داد تا همانطور که تلاوت قرآن کریم در مساجد باب شد، خواندن یک صفحه از صحیفه سجادیه به همراه ترجمه آن نیز در یکی از شب‌های هفته به ویژه شب‌های سه‌شنبه که متعلق به امام سجاد(ع) است، رایج شود.