تحرکات معناداری برای تعارض‌نمایی دین و اخلاق ایجاد شده/ شگرد جدید ملحدان مدرن

به گزارش ایکنا، حجت‌الاسلام والمسلمین حمیدرضا شاکرین، عضو هیئت علمی پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی، امروز، دوم بهمن‌ماه، در اولین جلسه از سلسله مباحث الحاد جدید در مؤسسه آموزش عالی حوزوی معصومیه (خواهران) به تعریف مفهوم الحاد پرداخت و گفت: عدم باور به خدا یا ناباورمندی به او، تعریفی خلاصه از الحاد مدرن است که دو شکل دارد؛ گاهی تردید در وجود خداست و دیگر اینکه کسی معتقد به نبودن خدا باشد.

وی افزود: مورد نخست از جنس شک، ندانستن و ناآگاهی است، ولی شکل دوم، اعتقاد و باور به این است که خدا وجود ندارد و البته الحاد جدید بیشتر در قالب دوم، ظهور و خودنمایی دارد.

الحاد مدرن و گام‌های رو به جلوی

شاکرین با بیان اینکه مسئله الحاد نسبت به گذشته تفاوت مفهومی یافته است، تصریح کرد: هم در گذشته و هم در دوره کنونی قریب به اتفاق ابناء بشر ملحد نبوده‌اند، ولی این مسئله در دوره مدرن به خصوص چند دهه اخیر تفاوت‌هایی پیدا کرده است که یکی از ویژگی‌های الحاد جدید، جنبه اثباتی بودن آن است چون در گذشته معمولاً الحاد، تردید در وجود خدا و یا عدم هضم ادله وجود خدا بود.

عضو هیئت علمی پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی با بیان اینکه طرح ادله برای انکار وجود خدا مسبوق به سابقه نبوده است، تصریح کرد: اکنون الحاد جدید تلاش مضاعفی را برای اثبات عدم وجود خدا به کار گرفته است، الحاد جدید یک گام به جلو برداشته و می‌گوید که من برای شما دلیل می‌آورم که خدا نیست.

خداستیزی؛ مهم‌ترین ویژگی الحاد مدرن

شاکرین با بیان اینکه از دیگر تفاوت‌های الحاد جدید با الحاد در گذشته این است که ستیزه‌جو و مبارزطلب شده است، اظهار کرد: در گذشته ملحدان معمولاً موضع انفعالی در برابر موحدان داشتند، ولی امروز کسانی مانند داو کینز و ملحدان دیگر موضع فعالانه و تهاجمی دارند و مهم‌ترین خصیصه این الحاد، دین‌ستیزی است.

این استاد حوزه و دانشگاه اضافه کرد: افراد زیادی را داشته‌ایم که خدا را قبول نداشتند، ولی می‌گفتند دین خوب است و اعتقاد به آن کارکرد مثبتی مانند آرامش دارد یا آن را مجهولات مفید می‌دانستند، ولی ملحدان کنونی اساساً دین را مضر می‌دانند و وظیفه خود را مبارزه با دین تلقی می‌کنند؛ لذا کمپین و کنوانسیون راه‌ می‌اندازند و تبلیغ و برنامه‌ریزی دارند؛ مثلاً در انگلیس، داوکینز پول خرج می‌کند و حتی روی اتوبوس‌ها تبلیغ محیطی برای انکار خدا می‌کند.

‌عمومی‌سازی الحاد

شاکرین با بیان اینکه ملحدان مدرن از علوم جدید و فلسفه‌گریزی برای پیشبرد هدفشان  بهره می‌برند، اظهار کرد: این افراد به شدت از فلسفه دوری کرده و سعی می‌کنند تا توی سر فلسفه بزنند و در واقع، علم جدید (ساینس و دانش تجربی) را همه‌کاره انسان می‌دانند. ویژگی دیگر الحاد جدید، هم مسئله عمومی‌سازی علم و از طریق آن عمومی‌سازی الحاد است.

وی با بیان اینکه ابتناء الحاد مدرن بر علم جدید است، اظهار کرد: کاری که آنان می‌کنند این است که علم را به زبان ساده و عمومی شده در می‌آورند؛ کاری که باید در تبلیغ دین و بیان معارف و فلسفه اسلامی می‌کردیم. همچنین از ابزارهای نوین مانند فیلم، اندیشه‌های الحادی به صورت غیرمستقیم تبلیغ می‌کنند.

شاکرین با بیان اینکه با پدیده خطرناکی روبرو هستیم اضافه کرد: گاهی مشاهده می‌شود که آمار خودکشی در برخی دانشگاه‌ها بالا رفته است؛ دانشجوی مؤمن و جوان وارد محیط دانشگاه شده و با حرف‌های  برخی از استادان روبرو شده و کل نظام فکری دینی او بهم می‌ریزد، در حالی که برای حرف‌های ناصوابی که زده می‌شود، پاسخ‌های زیادی هم هست ولی چون این دانشجو هنوز پاسخ‌ها را درک نکرده و قدرت تحلیل هم ندارد دچار مشکلاتی مانند افسردگی، خودکشی و بی‌ایمانی و ... می‌شود. البته عمده استادان دانشگاه افراد مؤمن و انقلابی هستند.

ضداخلاق و ضد علم معرفی کردن دین

وی با بیان اینکه در خود غرب هم اندیشمندان زیادی هستند که در برابر موج الحاد ایستاده‌اند، بر لزوم شناسایی دقیق این الحاد و ارائه پاسخ دقیق علمی تاکید کرد و افزود: الحاد مدرن از چند جهت دین‌ستیزی را دنبال می‌کند؛ اول اینکه کارکرد منفی از دین ارائه می‌دهد؛ دین را ضد اخلاق و ضد علم معرفی می‌کند. این جریان به شدت به دنبال تعارض میان علم و دین است و با استفاده از فیزیک جدید و علوم زیستی و به خصوص علوم شناختی و زیست‌شناسی فرگشتی، روان‌شناسی شناختی، فلسفه ذهن و هوش مصنوعی و ... در این مسیر گام برمی‌دارند. البته افراد زیاد و قوی از نظر علمی هستند که در برابر این گروه، موضع دارند.

شاکرین با اشاره به افرادی مانند سم هریس و ریچارد داوکینز، دنت و ... به عنوان سردمداران الحاد مدرن ادامه داد:  حتی در میان خود ملحدان کسانی هستند که به این افراد تندرو در الحاد معترض هستند که اگر می‌گویید که خدا نیست حداقل تکیه گاه دین را از آنان نگیرد و ضد خدا تبلیغ نکنید و اگر معتقد به دین نیستید در برابر آن سکوت کنید و حتی این افراد منتقد به برخی استدلالات ملحدان مدرن هم ایراد وارد کرده‌اند.

ملحدان دین را عامل محو اخلاق معرفی می‌کنند

شاکرین با بیان اینکه ملحدان مدرن اخلاقیات دینی را زیر سؤال می‌برند، اضافه کرد: یکی از موارد مورد ادعای آنان این است که دین سبب محو، از خودبیگانگی اخلاقی و تکبر افراد بشر می‌شود؛ همچنین معتقدند که دین مروج اخلاق خشونت، نابردباری و عدم مدارا و اباحه جان دیگران است؛ باور دیگر آنان هم این است که اخلاق دینی مبتنی بر نگاه بدبینانه به انسان و تحقیر اوست.

وی افزود: ملحدان جدید مبنایی را از کانت در زمینه اخلاق گرفته و شایع کرده‌اند؛ می‌گویند که یک وجدان اخلاقی داریم که به ما می‌گوید چه چیزی خوب و یا چه چیزی بد است؛ به لحاظ صغروی یکی از چیزهایی که وجدان اخلاقی به ما می‌گوید و از اصول عقلی مسلم، این است که کشتن یک انسان بی‌گناه، غیراخلاقی است. بعد می‌گویند که وقتی سراغ کتاب مقدس می‌رویم، می‌بینیم خدا به نبی خود دستور می‌دهد که فرزند خود را بکش و او هم اقدام به کشتن می‌کند؛ این چه خدایی است که دستور غیراخلاقی می‌دهد؟.

حرکت‌های مرموز برای تعارض‌نمایی دین و اخلاق

وی اضافه کرد: این افراد متعتقدند که ابراهیم یا باید تابع وجدان اخلاقی باشد لذا نباید فرزند بیگناهش را بکشد و یا باید پا روی وجدان اخلاقی و عقل خود بگذارد چون می‌خواهد بگوید تعبد به خدا دارد و تسلیم بی‌چون و چرای خداست؛ پس تبعیت از خدا پا روی خود گذاشتن و محو اخلاق و از خود بیگانگی است.

شاکرین با بیان اینکه تضاد دین و اخلاق به شدت در محیط‌های علمی کشور ما هم در حال بحث شدن است و تلاش بر تعارض میان این دو و انتخاب یکی از این دوگانه است، اضافه کرد: طرح این بحث در محیطهای علمی، معنا دارد، چون قصد دارد نشان دهد دین و اخلاق دو امر متفاوت هستند که اگر یکی را انتخاب کردیم، دیگری را باید کنار بگذاریم.  باید حواسمان جمع باشد زیرا به اشکال مختلف این بحث در میان استادان و دانشجویان مطرح است.