نور امید در دل ناشران قرآن روشن شد/ آمار چاپ قرآن افزایش می‌یابد؟

به گزارش خبرگزاری بین‌المللی قرآن(ایکنا)، با ورود به دهه 90 تب گرانی کاغذ در کشور بالا گرفت و یک سال پس از آن به اوج خود رسید و بسیاری از ناشران را زمین‌گیر کرد. با گذشت 5 سال از آن زمان، هنوز که هنوز است، تب گرانی در حوزه کاغذ نه‌تنها فروکش نکرده، بلکه به حوزه نشر نیز انتقال یافته است و به نظر می‌رسد کاری از دست مسئولان حوزه فرهنگ و نشر ساخته نیست و ناشران باید با این وضعیت کنار بیایند؛ اگرچه برخی کنار آمده‌اند ولی بسیاری با تعطیلی کار به شغل‌های دیگر روی آورده و رفتن را بر ماندن ترجیح داده‌اند.

وضعیت نشر کتاب به‌ویژه قرآن نشان از کاهش آمارهای چاپ داشته و آمارهای رسمی سازمان دارالقرآن الکریم از کاهش 60 درصدی چاپ قرآن در نیمه نخست امسال نسبت به مدت مشابه آن در سال گذشته حکایت می‌کند. عزیزالله مرتضوی، مدیر اداره تصحیح قرآن سازمان دارالقرآن الکریم آمار چاپ قرآن در شش ماهه نخست سال جاری را ۱۱۰ مجوز چاپ قرآن با شمارگان ۸۹۴ هزار جلد و تعداد مجوزهای نشر را ۵۱ فقره با شمارگان ۳۸۵ هزار جلد عنوان کرد.

این آمارها در مقایسه با شش ماهه نخست سال گذشته نشان می‌دهد، ۱۴۱ مجوز چاپ قرآن با شمارگان ۲ میلیون و ۲۲۶ هزار و ۳۰۰ جلد و ۱۰۰ مجوز نشر قرآن با شمارگان یک میلیون و ۵۱۷ هزار و ۴۰۰ جلد از سوی سازمان دارالقرآن صادر شده است.
گرانی کاغذ و انحصار بر رسم المصحف
کارشناسان این حوزه گرانی کاغذ را نخستین عامل مهم این حوزه می‌دانند، البته در این راستا عوامل متعددی دخیل هستند، یکی از این عوامل تغییر رسم‌الخط ایرانی(رسم الاملاء) به رسم المصحف(شیوه عثمان‌طه) است. این تغییرات از اوایل سال 1391 اعمال شد، به این معنی که رعایت شیوه رسم‌المصحف اجباری شد و خطاطان ایرانی که تا آن زمان به شیوه‌های گوناگون و با خطوط زیبای ایرانی می‌نوشتند، از آن زمان به بعد فقط باید با شیوه رسم‌المصحف کتابت می‌کردند؛ البته قرآن‌هایی که قبلا نگارش و در دست چاپ بود، اجازه انتشار یافت تا به مرور شیوه کتابت تغییر یابد، همچنین قرآن‌‌های نفیس نیز به صورت محدود و با چاپ نفیس اجازه انتشار داشت. با ایجاد این محدودیت‌ها، سازمان دارالقرآن از تاریخ 15 خردادماه 1391 مکلف شد، به قرآن‌های نگارش شده با شیوه‌هایی به غیر از رسم‌المصحف مجوز چاپ ندهد.ناشرانی که تعدادشان هم اندک نبود، فیلم و زینک‌هایی از قرآن‌های به رسم قیاسی داشتند که سرمایه هنگفتی را برای آن اختصاص داده بودند، اما با ابلاغ این بخشنامه، دیگر اجازه چاپ این قرآن‌ها را نیافتند، این موضوع بسیاری از آنها را دچار رکود و مشکل کرد؛ چرا که سرمایه‌ای برای ادامه کار نداشتند و همه سرمایه خود را که صرف قرآن‌های قبلی کرده بودند، از دست دادند و متضرر شدند.

البته همین امر سبب شد برخی از ناشران بدون مجوز همین قرآن‌ها را به چاپ برسانند و این شرایط برای آنها تفاوتی نداشت، اما ناشرانی که قانونمند بودند نمی‌توانستند دست به این کار بزنند و یا نمی‌خواستند کار قرآنی خود را با مسائل غیرقانونی بیامیزند؛ چرا که آن را کسبی پربرکت می‌دانستند و از همان ابتدای کار نیز به همین منظور کار چاپ قرآن را آغاز کرده بودند.
رونق خط ایرانی با اجازه مرکز طبع و نشر قرآن

طی این سال‌ها، این روند ادامه داشت و ناشران نیز نارضایتی خود را از این اقدام، هر از چندگاهی از طریق رسانه‌های جمعی اعلام می‌کردند، اما ترتیب اثری داده نمی‌شد تا اینکه امسال سازمان دارالقرآن با جلسات متعددی که با مرکز طبع و نشر قرآن کریم برگزار کرد، تصمیم گرفت خط ایرانی را در مصاحف قرآن رونق دهد. در این راستا مقرر شده، ناشرانی که درخواست چاپ قرآن‌هایی با رسم قیاسی را دارند و قبلاً نیز آن را یک بار به چاپ رسانده‌اند، تا شمارگان ۱۰ هزار نسخه را در سه نوبت چاپ کنند. این موضوع می‌تواند گام خوبی برای رونق دادن به خط‌های ایرانی؛ مانند خط‌های اساتید خوشنویسی چون مرحوم میرزا احمد نیریزی، ارسنجانی، سالکی، اشرفی‌تبریزی و دیگر خطاطان مشهور و خوشنویس‌های با خطوط فاخر باشد.

احمد زرنگار معاون نظارت بر چاپ و نشر قرآن سازمان دارالقرآن‌الکریم در این راستا به خبرنگار ایکنا گفت: این موضوع طی نامه‌ای به ناشران اعلام شده و آنها می‌توانند با توجه به قرآن‌هایی که وجود دارد، به ویژه قرآن‌های با خط ایرانی که خواندن آن برای فارسی‌زبان‌ها به‌ویژه دانشجویان و دانش‌آموزان راحت‌تر است، ضبط مناسبی را انتخاب کنند.
تغییر 1400 کلمه بر رسم‌الخط عثمان‌طه

وی تصریح کرد: مرکز طبع و نشر قرآن اصلاحاتی روی رسم‌الخط عثمان‌طه انجام داده که می‌تواند قابل استفاده باشد؛ چرا که ۱۴۰۰ کلمه در رسم‌الخط آن تغییر یافته و نسبت به رسم‌الخط عثمان‌طه «سهل‌القرآئة»تر است تا زمانی که در آینده تحقیقات بیشتری انجام شود و به رسم‌الخط واحدی برسیم. همچنین هماهنگی‌های لازم انجام شده تا هر ناشر و مرکزی که قصد چاپ قرآن آموزشی را داشته باشد و در آن عنوان «آموزشی» را قید کند، می‌تواند این قرآن‌ها را به رسم قیاسی به چاپ برساند. البته در قرآن‌هایی که غیرآموزشی است، فقط خط‌هایی اجازه چاپ پیدا می‌کنند که جزء خطوط فاخر باشند و به صورت نفیس چاپ شوند.

معاون نظارت بر چاپ و نشر قرآن سازمان دارالقرآن‌الکریم اظهار امیدواری کرد؛ با این اقدام به‌تدریج خط‌های ایرانی رونق یابد و امر قرائت و انس با قرآن کریم در جامعه اسلامی به فرهنگ تبدیل شود.
برنامه‌ریزی برای بهبود وضعیت بازار چاپ قرآن

نکته حائز اهمیت در این زمینه این است که ایران ظرفیت‌های بسیاری در حوزه چاپ قرآن دارد، اما باید از این ظرفیت‌ها استفاده کرد و آنچه از نظر وضعیت چاپ و نشر قرآن در کشورمان را شاهدیم، شایسته نیست و باید رتبه نخست در این حوزه را به دست آوریم، البته آمارها نشان می‌دهد فاصله بسیاری با وضعیت مطلوب داریم و باید با مدیریت منسجم و برنامه هدفمند در این راستا گام برداریم؛ چرا که عربستان سالانه 30 میلیون جلد قرآن چاپ می‌کند که آمار چاپ ایران اصلاً قابل مقایسه با آن نیست و قبل از دهه 90 سالانه حدود11 – 12 میلیون جلد قرآن در ایران به چاپ می‌رسید و اکنون کاهش چشمگیری داشته است.

امید است تصمیمات جدید سازمان دارالقرآن الکریم بتواند نور امیدی در دل ناشران قرآن روشن کند و بار دیگر شاهد افزایش چاپ قرآن در ایران باشیم.

سمیه قربانی