پاداشی
پاداشی
عنوان تحقيق:
شاخصه‌ها و رسالت‌های رسانه از نگاه قرآن و روايات
فهرست مطالب فصل اول:
كليات
1. مقدمه...................................................................................قرآن به عنوان يكی از ايات بزرگ الهی است 74/مدثر
مقدمه:
نقش رسانه‌های ارتباط جمعی در سرنوشت جامعه و تاريخ، آن چنان مهم است كه می تواند افراد يك جامعه را به سوی تعالی و يا سقوط سوق دهد.
ترويج جهان بينی الهی، فضائل اخلاقی و كرامات انسانی در هر اجتماع، از جمله نيازهای فطری است كه هر كس آن را می پسندد و دنبال تحقق عمومی آن می باشد. اين رسالت اساسی، همان هدف والايی است كه همه انبيا و اوصيا آن را دنبال می كردند و در تحقق آن تلاش وصف ناپذيری از خود نشان می دادند
امروزه حضور گسترده رسانه‌های جمعی در جهت‌دهی به افكار عمومی جهان، از واقعيات انكارناپذير می باشد كه دنيای معاصر را از جهات متعدد تحت تأثير قرار داده است. اين معنا تا بدانجا پيش رفته كه عصر حاضر را «عصر رسانه‌ها» ناميده‌اند.
افراط در بزرگ نمايی يك امر و يا تفريط در كوچك نمايی امر ديگر توسط رسانه های عمومی در طول تاريخ، موجب رخدادهای شگفت انگيزی گرديده است .
رسانه‌ها اعم از مكتوب، شنيداری، ديداری، گفتاری و ديجيتالی در دنيای امروز يكی از فراگير ترين و كارآمدترين سلاح هايی هستند كه می توانند در موارد مثبت و يا منفی به كار گرفته شوند. در نظام كنونی جهان نيز اين رسانه‌ها بايد برای تعميق فرهنگ انسان‌دوستانه فعاليت‌های شفاف داشته باشند.
در همه جوامع امروز انتقادهای سازنده امری پسنديده است كه امروزه اين نقش هديه كردن عيوب و نشان دادن كاستی ها و روشن كردن اشتباهات در بخش عمده‌ای از جامعه، می تواند به دست رسانه‌ها انجام شود.
. رسول گرامی اسلام(ص) فرمود:
«إنّما بُعِثتُ لاُتَمِّم مَكارِمَ الأخلاقِ؛ همانا مبعوث شدم تا اخلاق انسانی را كامل كنم».[1]
«إنّما بُعِثتُ لاُتَمِّم محاسن الأخلاق؛ به رسالت برانگيخته شدم تا زيباييهای اخلاقی را به اتمام برسانم».[2]
2. تعريف مسئله و بيان سوالات اصلی تحقيق......................................
3. اهميت و ضرورت تحقيق..........................................
4. با توجه به اهميت رسانه‌ها، گستردگی و تنوع و ورود رسانه‌های نوين و كاركرد آن در جامعه امروز و در سطح اجتماع و بين الملل، به نظر می‌رسد جهت آگاهی بخشی، كنترل، ضابطه مندی، ارزيابی و جلوگيری از ابتذال رسانه ها، ضرورت دارد تا شاخصه ها و رسالت هايی كه خداوند به عنوان مبنا و معيار رسانه‌ها ارزانی داشته از منابع قرآن و روايات استخراج شود تا اينكه اولاً به شناخت درستی از ماهيت يك رسانه از ديدگاه اسلام نائل شويم و به جهان معرفی كنيم و ثالثاً با دستيابی به شناخت صحيح از ماهيت يك رسانه انسان مدار از آن به عنوان افق، خط مشی و حدود و ثغور فعاليت هر رسانه مورد استفاده قرار گيرد تا در ميدان عمل رسانه‌ها به سهولت بتوان بر اساس معيارهای ارايه شده، رسانه‌های رحمانی را از رسانه‌های شيطانی باز شناخت و بالطبع در تشويق ها و مجازات ها عدالتمند رفتار كرد.
5. اهداف تحقيق............................................
1. تبيين شاخصه های رسانه اسلامی با تأكيد بر آيات و روايات
2. بيان رسالت رسانه‌ها از منظر قرآن و روايات
3. جلوگيری از آسيبهای اجتماعی در حوزه رسانه
6. فرضيه‌ها..................................
1. به نظر می‌رسد قرآن و روايات برای رسانه‌ها شاخصه هايی را تعريف و رسالت هايی را معين كرده اند.
2. به نظر می‌رسد آنچه در امروز به عنوان رسانه می‌شناسيم در گذشته به نوعی وجود داشته است.
3. به نظر می‌رسد ويژگی‌های مصاديق رسانه‌های اسلامی بتوانند خط مشی رسانه امروزی را معين كنند.
7. روش انجام تحقيق.................................
نوع روش تحقيق اين پايان نامه از انواع روش تحقيق در اين پايان نامه‌ها روشی از نوع توصيفی و تحليلی است كه بر اساس روش گرداوری اطلاعات از نوع كتابخانه ای، فيش‌برداری مطالب و با مراجعه به تفاسير و كتب معتبر می باشد.
8. قلمرو تحقيق...................................اين تحقيق در نظر دارد يك تصوير كلی و تقريبا روشن از شاخص و رسالت رسانه در دين اسلام كه بر دو بال قرآن و عترت بنا شده است و در حديث ثقلين به آن دو تاكيد فراوان شده به عنوان رسانه در اسلام ارايه دهد.
9. محدوديت تحقيق به دليل آنكه اين موضوع از موضوعات ميان‌رشته‌ای است از حساسيت و اهميت زيادی برخوردار است و محدويت زمان و سطح ارشد اين تحقيق فقط يك استارتی است كه محققان را را وادار كند تا برای ترسيم صحيح هندسه رسانه از نگاه اسلام، در اينده نزديك ريز مطالب را با نگاه عميق‌تر به قرآن كريم و روايات تعريف درستی از رسانه به جهانيان عرضه بدارد.
10. جنبه نوآوری و پيشينه تحقيق.............................. با بررسی‌های انجام شده درباره دو وازه رسانه و دين و مرور مقالات و و پژوهش‌های درباره رسانه دريافتم كه اولا به صورت عميق به بعضی از موضوعات مندرج در بحث رسانه از نگاه قرآن و روايات به صورت تخصصی پرداخته شده ولی يك رويكرد كلی كه وضعيت اين خانه را روشن كند بدست نمی دهد و خواننده با خواندن اين مقالات و پزوهش‌ها باز نقاط تاريكی در ذهن دارد نويسنده اين تحقيق سعی داشته با بهره‌گيری بهينه از اين نوع مقالات ارزشمند اولا رويكرد تازه‌ای به رسانه و قران داشته باشد و ثانيا يك شناسنامه از رسانه را آنگونه كه اسلام به ان اعتقاد دارد و برای آن شاخص و رسالت برگزيده اگر چه چندان عميق نيست و راه برای پزوهشگران اين عرصه باز است ولی شمعی است كه در خانه روشن می‌شود و همه به هويت رسانه و شكل آن در اسلام پی ببرند و بدانند اينكه يكی رسانه را بادبزن يكی ستون و يكی تخت و... تعريف می‌كند همه به حقايقی اعتراف داشتند ولی اين فيلی است تا همه با اگاهی از آن بخش‌های مختلف آن را با شناختن هيئت كلی، آن را مورد تحقيق و تحليل بيشتری قرار دهند.
11.
12. استفاده كنندگان از تحقيق و كاربردهای متصور از آن...................................اين تحقيق می‌تواند به عنوان يك نوشته‌ای مكتوب مبنای سياست جمهوری اسلامی ايران در زمينه رسانه بوده و هم اكنون نيز با كمی تغييرات در ليست اموزشی دانشجويان رشته رسانه و خبرنگاری گنجانده و نسخه‌ای هم به وزارت ارشاد برای تكثير به ادارت تابعه خود در راستای آگاهی بخشی به مطبوعات و نشريات مجموعه خود و خبرنگاران خانه مطبوعات در هر استان مورد توجه قرار بگيرد.
فصل دوم:
تعاريف
رسانه ............................................................. رسانه يا Media به معنی رساندن است.
انسان و حيوان توسط برخی از اعضای وجودی خود قادرند تغييرات محيط اطراف خود را احساس كنند و سپس تصميم لازم را بگيرند كه اين اعضاء عبارتند از چشم، بينی، گوش، دماغ، پوست. به هر يك از اين اعضاء رسانه يا (به انگليسی: Media) می‌گويند.
هر ابزاری كه موجب تأثير در اعضای چشم، بينی، گوش، دماغ، پوست انسان يا حيوان گردد (ابزار رسانه) شناخته می‌شود. .
اسماعيلی، محسن. تأثير انقلاب اسلامی بر كاركرد رسانه ها با مطالعه موردی در حقوق مطبوعات، مجله رسانه، بهار 88، شماره 77
در ادبيات قرآنی هر آنچه كه به عنوان آيات الهی شناخته می‌شود رسانه هستند به اين معنی كه ساطع كننده يك پيام و معنی هستند اگر چه هر رهگذری يارای درك اين پيامها نباشد آيه قرآن ....و در زمين و آسمان نشانه هايی ايا در نمی يابيد. إِنَّ فِي خَلْقِ السَّمَاوَاتِ وَالأَرْضِ وَاخْتِلاَفِ اللَّيْلِ وَالنَّهَارِ وَالْفُلْكِ الَّتِي تَجْرِي فِي الْبَحْرِ بِمَا يَنفَعُ النَّاسَ وَمَا أَنزَلَ اللّهُ مِنَ السَّمَاءِ مِن مَّاء فَأَحْيَا بِهِ الأرْضَ بَعْدَ مَوْتِهَا وَبَثَّ فِيهَا مِن كُلِّ دَآبَّةٍ وَتَصْرِيفِ الرِّيَاحِ وَالسَّحَابِ الْمُسَخِّرِ بَيْنَ السَّمَاء وَالأَرْضِ لآيَاتٍ لِّقَوْمٍ يَعْقِلُونَ ، راستى كه در آفرينش آسمانها و زمين و در پى يكديگر آمدن شب و روز و كشتيهايى كه در دريا روانند با آنچه به مردم سود مىرساند و [همچنين] آبى كه خدا از آسمان فرو فرستاده و با آن زمين را پس از مردنش زنده گردانيده و در آن هر گونه جنبندهاى پراكنده كرده و [نيز در] گردانيدن بادها و ابرى كه ميان آسمان و زمين آرميده است براى گروهى كه مىانديشند واقعا نشانههايى [گويا] وجود دارد بقره/164
و در همين مضموم ن شاعر شيرين سخن می‌گويد:
برگ درختان سبز در نظر هوشيار هر ورقش دفتری است معرفت كردگار
در اين تحقيق رسانه به ان فاعل جاندار و متعقلی كه توسط ابزارها پيامی را توليد و اشاعه می‌دهد گفته می‌شود پس در اين تعريف رسانه همان كسی است كه مديريت يك ابزار رسانه‌ای همچون راديو تلويزيون، روزنامه، ماهواره و ... را بر عهده گرفته و مركز فكر و امر و نهی آن رسانه قرار دارد.
در هرم رسانه اسلامی رسانه اصلی و رساننده فيض همان ذات باری تعالی است كه به واسطه ابزار فرشته انبيا و كتب الهی و كتاب قرآن ، ائمه و با زبان طبيعت و ... با مردم سخن می‌گويد.
با توجه به اين نوع نگاه می توان هرم رسانه ها را ترسيم كرد به طوری كه در ر/دس /ان خداوند و لفظ جل جلاله «الله» است و در ادامه جبرئيل، پيامبران، ائمه، ولی فقيه، مدير رسانه، و خود رسانه باشد.
كه خود رسانه هم از نگاهی به دو دسته سنتی و مدرن و از نگاه ديگر به مجازی و غير مجازی تقسيم می‌شوند.
قسمت دوم: رسانه‌های جمعی............................................
1 نقش و كاركردهای رسانه جمعی.........................
1-1 نقش و كاركرد خبری و اطلاع رسانی در دنيای امروز، كاركرد و نقش رسانه ها، امری است كه بر هيچ كسی پوشيده نيست. رسانه يكی از مهم ترين ابزار های انتقال ارزش های هر فرهنگ به شمار می رود. رسانه، اعم از نوع سنتی و جديد آن، كاملا می تواند در خدمت انتقال فرهنگ از يك جامعه به جامعه ديگر و نيز تثبيت آن فرهنگ و همچنين انتقال ارزش های مورد نظر صاحبان خود به ساير جوامع باشد. از مصاديق سنتی رسانه، می توان به منابر ( در ميان مسلمين ) اشاره كرد، تا شكل جديد رسانه، كه مبتنی بر انتقال اطلاعات توسط تارهای در هم تنيده اينترنت در تمام دنيا است.
1-2 نقش و كاركرد آموزش
1-3 نقش و كاركرد تفريحی و سرگرمی
2 وضع موجود ارزيابی و نظارت در صدا وسيما
شاخصه..... شاخص
1 - ( اسم ) بر آمده مرتفع . 2 - تير كه از بالای نشان درگذرد : سهم شاخص . 3 - چشمی كه وا گشاده باشد و مژگان نزند . 4 - نشانه ای كه در آفتاب برای تعيين وقت ( مخصوصا ظهر ) نصب كنند و آن صفحه ايست دارای تقسيمات مربوط به ساعات مختلف شبانه روز كه سايه ميله ای متواليا بروی آن ها می افتد ساعت آفتابی . 5 - ميله فلزی يا چوبی كه در نقشه برداری به كار برند و برای تعيين جهت تراز را به سمت آن متوجه سازند بيرق مساحی نصيبه . 6 - دستگاهی كه رودها نصب كنند برای تعيين مقدار آب در طی سال و فصول مختلف . 7 - آن كه در جامعه ممتاز و منتخب باشد مهتر رئيس . 8 - نمودار نماينده ماخذ پايه : شاخص هزينه زندگی . 9 - راهنمای جاده .
رسالت.
فصل سوم:
شاخصه های رسانه از نگاه قران و روايات ................................................
شاخص ها و پارامترهای يك رسانه
خداوند را تعظيم كند: وَرَبَّكَ فَكَبِّرْ ، و پروردگار خود را بزرگ دار مدثر 74/ 3..
قُلِ اللَّهُمَّ مَالِكَ الْمُلْكِ تُؤْتِي الْمُلْكَ مَن تَشَاء وَتَنزِعُ الْمُلْكَ مِمَّن تَشَاء وَتُعِزُّ مَن تَشَاء وَتُذِلُّ مَن تَشَاء بِيَدِكَ الْخَيْرُ إِنَّكَ عَلَىَ كُلِّ شَيْءٍ قَدِيرٌ ، بگو: «بار الها! مالك حكومتها تويي، به هر كس بخواهي، حكومت ميبخشي، و از هر كس بخواهي، حكومت را ميگيري، هر كس را بخواهي، عزت ميدهي، و هر كه را بخواهي خوار ميكني. تمام خوبيها به دست توست، تو بر هر چيزي قادري. آل عمران 26
حق مداری و حقيقت گرايی داشتن وظيفه پيامبر در پيروی از وحی و استقامت و شكيبايی سوره يونس/10- سوره توبه/ 33
هدايتگر بودن- سوره طلاق رَّسُولًا یَتْلُو عَلَیْكُمْ آیَاتِ اللَّهِ مُبَیِّنَاتٍ لِّیُخْرِجَ الَّذِينَ آمَنُوا وَعَمِلُوا الصَّالِحَاتِ مِنَ الظُّلُمَاتِ إِلَى النُّورِ وَمَن یُؤْمِن بِاللَّهِ وَیَعْمَلْ صَالِحًا یُدْخِلْهُ جَنَّاتٍ تَجْرِی مِن تَحْتِهَا الْأَنْهَارُ خَالِدِينَ فِيهَا أَبَدًا قَدْ أَحْسَنَ اللَّهُ لَهُ رِزْقًا پيامبرى كه آيات روشنگر خدا را بر شما تلاوت مىكند تا كسانى را كه ايمان آورده و كارهاى شايسته كردهاند از تاريكيها به سوى روشنایى بيرون برد و هر كس به خدا بگرود و كار شايسته كند او را در باغهایى كه از زير [درختان] آن جويبارها روان است درمىآورد جاودانه در آن مىمانند قطعا خدا روزى را براى او خوش كرده است 65/ 11
– سوره آل عمران/ 103- سوره اسرا 17/ 9
آخرت طلبی و اخرت انديسی آيه 20 سوره قيامت 14/اعلی نقش خود سازی و اخرت گرايی در رستگاری آدمی- سوره ص 38/ 46
اطمينان بخش بودن احزاب 70
پاك و سلامتی بخش بودن سوره اسرا /80 استعانت از خداوند برای صداقت و راستی در همه كارها
دانا ترين بودن
منذر بودن نبا 78/ 17- سوره نجم /56
عادل بودن سوره حديد 57/ 25
خيرخواه بودن: اعراف/7/ 68
شنواترين بودن
اعتراف به خطا داشتن اعراف /23
آگاه بودن تكوير 81/ 14 .. انفطار82/ 5
پاسخگو بودن
متانت داشتن
شاهد بودن
آزاد بودن آزادی عقيده و ايمان از نظر اسلام و قرآن يونس 99
تعلق به قدرت نداشتن
دلسوز بودن توبه 128
هادی و راهنما بودن احقاف 21...زمر39/ 22 زخرف 24
شكيبا بودن آل عمران /146 هود 11/ 49 مزمل/ 73/ 10 مدثر 74/ 7
سنجش پذير بودن
روحيه اصلاح‌گری داشتن اهتمام اسلام به اصلاح فرد و جامعه از طريق برچيدن زمينه های فساد سوره مائده/90
- مسئوليت همه مسلمانان در قبال سرنوشت امت اسلامی حجرات/9 - هود/88- طه 20/ 43
رازدار بودن
طالب منافع عمومی بودن
مفيد بودن اعلی 87/ 9 شفا بخشی قرآن/ يونس/10/ 57
آموزشی بودن
بيان زيبا داشتن سوره انعام 6/65 – بيان روشن ايات از سوی خدا سوره انعام/ 55 احزاب 32/ 70 عنكبوت 29/ 46
عفيف بودن سوره تحريم 66/ 12
دانش‌افزا بودن
صلابت داشتن
رحمت و رأفت داشتن
احترام به آراء و شخصيت ديگران گذاشتن مجادله 58/ 11
انسان دوست بودن
شرح صدر داشتن
متفكر بودن شعرا 26/7 مومنون/23/ 68 ... سوره زمر 39/ 21
داشتن ايمان و باور درست: تاثير ايمان و عمل صالح در هدايت انسان/ يونس/9 بقره / 216... پشيمانی از انفاق معلول باور غلط درباره حقيقت انفاق بلد90/ 6
محقق بودن: نمل 27/ 27... حجرات 49/ 6... رسانه بايد بداند كه عروج فكر پاك در گرو عمل پاك است فاطر/ 35/ 10
با تقوا بودن اعراف7/ 26
فصل چهارم:
رسالت های رسانه....... : متن سوال: مائده 67
از ديدگاه علی(ع) هدف از رسالت انبيا چيست؟ سوره سبا 34/ 46 - تكوير 81/ 27
متن پاسخ: علی(ع) هدف از رسالت انبيا(ع) را دو چيز میداند:
1ـ مسايل عقل نظری كه انسانها را در بخش‌های علمی و اعتقادی راهنمايی كنند: «فَبَعث فيهم رُسُله وواتر إِليهم أَنبيائه لِیَستأْدوهم ميثاق فِطرته و یُذكِّروهم مَنسیّ نِعمته و یَحتجّوا عَليهم بالتَبليغ و یُثيروا لَهم دَفائن العُقول» (نهج البلاغه، خطبه1، بند36)؛ [خدا انبيا و رسل خودش را پی در پی برانگيخت و به سوی بندگان خود فرستاد تا آن ميثاق فطری را مطالبه كنند و نعمتهای به فراموشی سپرده شده را به يادشان آورند و با رساندن دستورات و احكام و راهنمايیهای او، حجت را بر آنها تمام كنند و گنجينههای ناپيدای عقلها را آشكار و نمايان سازند].
2ـ مسايل عقل عملی از قبيل اراده، نيت، اخلاص، پرستش و مانند آن. مأموريت انبيای الهی(ع) در بخش عملی اين است كه مردم را از عبادت بتها برهانند و به عبادت خدا برسانند: «لِیُخرجِ عباده مِن عِبادة الأَوثان إِلی عبادته و من طاعة الشَيطان إِلی طاعته» (نهج البلاغه، خطبه147) [خدا پيغمبر اكرم(ص) را برانگيخت ... تا بندگان او را از عبادت بتها برهاند و به عبادت خدا رهنمون گردد و از قيد اطاعت شيطان بيرون آورده و به اطاعت خدا راهنمايی كند].
رسالت‌های رسانه از منظر قرآن و روايات؛رسالت رسانه ها در كشورهای اسلامی جدا از رسالت انبياء نيست وظيفه رسانه ها از نگاه نبوی ال عمران 187
. 1 احيای امور فطری
2 توجه به تطهير نفس و طهارت روح مخاطبان مائده 5/100
3 تبليغ و بيان حقايق و واقعيت ها در حدّ مقدور حجرات 6 .. بقره 174 .. تبليغ علنی حجر 15/ 94.. مائده 5/ 67
4. ترويج ارزش های دينی؛ رسالت رسانه اسلام سوره حج آيه41 / اهميت مسئله ولايت و خلافت در مقايسه با ساير اركان اسلام/مائده/67 - سوره بقره /261 – روم/ 39 -ذاريات/19- بقره 2/ 238..مائده 5/ 55
4 . ايجاد اميد و نويد. اتمام حجت خداوند از طريق ازسال پيامبران سوره نسا/ 165
5. . ايجاد و تقويت شهامت و شجاعت. http://rasoolnoor.com/modules.php?name=Maghaleh&pa=showpage2&pid=693
8. تربيت و رشد مخاطبان. بخشودگی گناهان اهل كتاب در صورت آوردن ايمان و پرهيزگاری/ سوره مائده 5/ 65
9. افشای توطئه های دشمنان داخلی و خارجی. .. روحيه افشاگری برخی رسانه ها به بداخلاقی منجر می شود
11. ايجاد آرامش و اطمينان. دعوت مومنان به حفظ صلح و آرامش اجتماعی 208/بقره
دلبستگی به دنيا و آرامش ان در اثر بی اعتقادی به معاد است 7/يونس
15. معرفی الگوها و اسوه های اخلاقی ، اجتماعی و سياسی. هود11/75 سوره ص 38/17 – سوره ص 38 /24 - ف
ازار و ايذای شيطان بر ايوب(ع) و و توجه ايوب(ع) به خداوند سوره ص 38/ 41 فرقان 63
مريم 54
تلاش برای ايجاد وحدت، همبستگی و همگرايی: رابطه فاميلی در ميان تمام آحاد بشر نسا 1
. پرهيز از انحراف و يا جو زدگی فصلت 41/ 36 .. بزرگترين اطلاع‌رسانی دينی را به واسطه قرآن كريم و بيانات شيوای خود انجام دادند، اخلاق و وظايف خاصی را از پيام رسانان و اصحاب رسانه انتظار دارند كه عبارت‌اند از:
1. ظرفيت‌سنجی مخاطب: نسا 5
يكی از امور مهمی كه همواره می‌بايست به عنوان خط مشی اصلی اصحاب رسانه باشد، توجه به ظرفيت و دامنه علمی مخاطب خود می‌باشد. خيلی از مسائل اگرچه صحيح و منطقی می‌باشد، ولی گاهی مصلحت نيست كه در اختيار افكار عمومی قرار گيرد؛ چرا كه مخاطب، ظرفيت دريافت چنين مطلبی را ندارد. رسانه ملی بايد مطالبی را انتخاب كند كه در حد متوسطِ ظرفيت مخاطبان باشد و از ارائه مطالب و اخباری كه بالاتر از ظرفيت و سطح علمی مردم می‌باشد، پرهيز نمايد؛ زيرا اين خود می‌تواند ايجاد چالش نمايد. به همين خاطر پيامبر اكرم(ص) درباره رعايت ظرفيت مخاطب چنين می‌فرمايد:
«انّا معاشرُ الأنبياءِ امرنا ان نكلّم الناسَ علی قدر عقولهم؛(5) ما پيامبران، مأموريم كه با مردم بر اساس ميزان عقل و تدبيرشان صحبت نماييم».
2. همراهی و همدلی با مخاطبان: ابراهيم/ 14 / 4
بی‌ترديد رسانه ملی می‌تواند مركزی برای انس و الفت جامعه اسلامی باشد و وحدت اسلامی را در سايه ولايت الهی، برای مردم به ارمغان آورد. رسانه ملی وظيفه دارد كه همواره به عنوان بلندگوی جامعه اسلامی با ايجاد و پخش برنامه‌های مناسب و در شأن مردم اسلامی، روحيه همدلی و همياری را در جامعه ايجاد نمايد؛ به شكلی كه جامعه اسلامی احساس كند كه يك دوستی و يگانگی دينی بين آحاد مردم وجود دارد. چنانچه وجود مقدس پيامبر اسلام(ص) همدلی با مردم را بزرگترين وظيفه خود دانسته و می‌فرمود:
«امرنی ربّی بمداراة الناسِ كما امرنی بأداء الفرائضِ؛ (6) خداوند، مرا به مدارا كردن با مردم دستور داد همان طور كه به انجام واجبات فرمان داده است».
3. توجه دقيق به احكام اسلامی: جمعه 62/ 9 بقره 43 نسا 36
مردم جامعه ما به گونه‌ای هستند كه رسانه ملی را تريبون ارزش‌های اسلامی می‌دانند و هر چه را كه از اين رسانه پخش شود، برای خود حجت می‌دانند. با اين شرايط، رسانه ملی می‌بايست آداب و دستورهای اسلامی را در سرلوحه كار خود قرار دهد و بيش از همه چيز بايد توجه داشته باشد كه محتوا و قالب برنامه‌هايش با احكام اسلامی تطبيق داشته باشد و اين انتظاری است كه همه مردم از اين رسانه ارزشمند و تأثيرگذار دارند. مشی و اخلاق پيامبر اكرم(ص) مطابق با دستور الهی و قرآن كريم بود و هيچگاه از اين محور خارج نمی‌شد. چنانچه در روايت است:
«كان خلقهُ القرآن؛ (7) اخلاق و رفتار رسول‌اكرم(ص) براساس قرآن بود».
4. صداقت و واقع‌گرايی: زمر 39/ 32
ارزش رسانه ملی به اين است كه برنامه‌هايی را در دستور كار خود قرار دهد كه به دور از دروغ و مبالغه و اغراق باشد. گاهی در برخی برنامه‌ها مطالبی ارائه می‌گردد كه مطالب كوچك، بزرگ و مسائل بزرگ، كوچك می شود و اين رهنمودها را نمی‌توان در جامعه پياده نمود. رسانه ملی بايد دقت نمايد كه گزارش‌ها صادقانه و برنامه‌ها در حد سطح عادی و متوسط افراد باشد و اموری در جامعه ترويج شود كه سنگين و خارج از حيطه عملی افراد نباشد. چنانچه پيامبراكرم(ص) دوری از تكلّف و نمايش دروغين را از برنامه‌های اصلی پيامبران دانسته و می‌فرمايد:
«نحنُ معاشرُ الأنبياء و الاُمناء و الأتقياء براءٌ من التَّكَلُّفِ؛ (8) ما گروه پيامبران و صادقان و متقيان، از تكلف به دور هستيم (و زحمت بی‌جا برای خود و ديگران ايجاد نمی‌كنيم)».
5. دوری از ايجاد منازعات اجتماعی
نشريه فرهنگ كوثر شماره 80رسانه ملی بايد مروج وحدت اسلامی در جامعه باشد و تمام سعی خود را نمايد كه از هر گونه كاری كه موجب تفرقه در جامعه می‌شود پرهيز نمايد. عيب‌جويی از افراد و تمركز بر نقاط ضعف اشخاص و... از جمله چيزهايی است كه وحدت جامعه را مورد تزلزل قرار می‌دهد؛ لذا رسانه ملی بايد به اين نكته توجه خاص داشته باشد. البته همه جا نمی‌توان اين فرمول را پياده كرد و در شرايطی كه افرادی بخواهند با مشی و رفتار خائنانه خود، جامعه را به سوی نابودی كشانده و اركان و هويت نظام را زير سؤال ببرند، رسانه ملی وظيفه دارد كه اين افراد و جريانات را به مردم معرفی كند و جامعه را از فتنه های آنها مطلع سازد. به هر حال انتظاری كه از رسانه ملی می رود، اين است كه وحدت اسلامی را حول محور مستحكم «ولايت فقيه» در جامعه نهادينه كند.
از اخلاق پيامبر اكرم(ص) اين بود كه از عيوب مردم دوری می‌نمود و به نقاط قوت مردم توجه می‌نمود. امام صادق(ع) می‌فرمايد:
«لا تطعنوا فی عيوب من اقبل اليكم بمودّته فأنّها ليست من اخلاق رسول اللهِ؛ (9)
درباره كسی كه با شما آشنا و دوست است، عيب‌جويی نكنيد؛ زيرا اين، از اخلاق رسول اكرم(ص) نبوده است».
6. صلابت و قاطعيت
1. دوری از دروغ و تحريف حقايق. سوره بقره/ 42.. انعام 6/ 93
2. پرهيز از افشای اسرار مردم و حاكميت، كه گاه مصالح ملی را به خطر می اندازد.
3. دوری از اشاعه و پخش منكرات. مائده 5/ 90 انعام 116 انبيا 36 نور 30
4. جلوگيری از ترويج باطل به هر شكل. نهی از زنان پيامبرذ با ناز و به گونه ای هوس انگيز احزاب 33/ 32
5. دوری از استهزا و تمسخر افراد و يا گروه‌ها، كه حيثيت فردی و جمعی را به خطر می اندازد.: حجرات 49/ 11
6. اجتناب از جنگ‌های روانی داخلى، كه سبب دلهره و ترس مردم گردد. ... مجازات شبهه افكن مرگ است احزاب 33/ 61
7. پرهيز از تفرقه و جدايی بين افراد و گروه‌ها. 46/ سوره عنكبوت دعوت مومنان به اتحاد حول محور ارتباط با خدا سوره آل عمران/103
8. خودداری از طرح مسائل نژادی و ملی‌گرایى.حجرات 13
9. پرهيز از تعرض به آبروی مسلمانان.
10. پرهيز از تبليغ و چهره‌سازی اشخاص و گروه‌های منحرف.
11. دوری از تخريب اسوه‌های ايمانى، اخلاقی و علمى.
12. پرهيز از آموزش قصه‌ها و داستان‌های زيان‌بخش.
13. دوری از ترويج لغو و مسابقات غفلت‌آفرين.
14. اجتناب از تشويق و تحريك غرائز جنسی و حيوانى.
15 دوری از تحميل عقايد: ال عمران 20
16. اجتناب از عوام فريبی: زخرف 43/ 31
فصل پنجم:
آفات رسانه......
نتيجه گيری ................................................................................
1. پاسخ به سوال اصلی تحقيق...............
2. پيشنهادات برای تحقيقات آينده تحقيق.........................
فهرست منابع تحقيق...........................
خبر بايد دارای پيوستگی باشد قصص 28/ 51
پيشينه تحقيق
با توجه به مطالعات كتابخانه ای كه از دانشگاه های مختلف و صاحبنظران داشته ام مقالات و مطالبی درباره قرآن و رسانه و.. وجود دارد ولی اين نگاه كه قرآن خود بزرگترين رسانه است و وجود مبارك نبی اكرم و ائمه هدی خود رسانه هوشمند هستند واينكه رسانه يكی از ابزار های خداوند برای هدايت بشر از اول خلقت بوده و پديده‌ای امروزی نيست و قانونگذار هستی اين ابزار را با عنوان زبان و احساس در آفرينش موجودات قرار داده و او برای بهره‌گيری از آن ضوابطی را لحاظ كرده است نگريسته نشده و و مهمتر اينكه در اكثر آثار قرآن و رسانه، قرآن را همسطح رسانه يا رسانه را چيزی عظيم تر از قرآن در نظر گرفته شده گويی بوی قربت می‌دهد وقتی كه بخواهيم درباره قرآن و رسانه صحبت كنيم و از برخی ازاين نوشته جات چنين می‌شود فهميد كه رسانه ساخت ابرقدرت مندان قرن است و پيوند اين دو را بی‌تناسب می دانند.
البته از برخی نويسندگانی كه درباره رسالت ها و اخصه های رسانه دينی سخن گفته‌اند و پزوهش ها كردند نبايد غافل شد و بر خود لازم می‌دانم از اين گروه تشكر صميمانه داشته باشم.
اخلاق رسانه: اخلاق رهبران دينی و مبلغان مذهبی اعراف 7/ 199
ميثاق و پيمان استوار خداوند با نوح ابراهيم موسی عيسی و پيامبر(ص) احزاب 7
شاخصه‌ها و رسالت‌های رسانه از نگاه قرآن و روايات
فهرست مطالب فصل اول:
كليات
1. مقدمه...................................................................................قرآن به عنوان يكی از ايات بزرگ الهی است 74/مدثر
مقدمه:
نقش رسانه‌های ارتباط جمعی در سرنوشت جامعه و تاريخ، آن چنان مهم است كه می تواند افراد يك جامعه را به سوی تعالی و يا سقوط سوق دهد.
ترويج جهان بينی الهی، فضائل اخلاقی و كرامات انسانی در هر اجتماع، از جمله نيازهای فطری است كه هر كس آن را می پسندد و دنبال تحقق عمومی آن می باشد. اين رسالت اساسی، همان هدف والايی است كه همه انبيا و اوصيا آن را دنبال می كردند و در تحقق آن تلاش وصف ناپذيری از خود نشان می دادند
امروزه حضور گسترده رسانه‌های جمعی در جهت‌دهی به افكار عمومی جهان، از واقعيات انكارناپذير می باشد كه دنيای معاصر را از جهات متعدد تحت تأثير قرار داده است. اين معنا تا بدانجا پيش رفته كه عصر حاضر را «عصر رسانه‌ها» ناميده‌اند.
افراط در بزرگ نمايی يك امر و يا تفريط در كوچك نمايی امر ديگر توسط رسانه های عمومی در طول تاريخ، موجب رخدادهای شگفت انگيزی گرديده است .
رسانه‌ها اعم از مكتوب، شنيداری، ديداری، گفتاری و ديجيتالی در دنيای امروز يكی از فراگير ترين و كارآمدترين سلاح هايی هستند كه می توانند در موارد مثبت و يا منفی به كار گرفته شوند. در نظام كنونی جهان نيز اين رسانه‌ها بايد برای تعميق فرهنگ انسان‌دوستانه فعاليت‌های شفاف داشته باشند.
در همه جوامع امروز انتقادهای سازنده امری پسنديده است كه امروزه اين نقش هديه كردن عيوب و نشان دادن كاستی ها و روشن كردن اشتباهات در بخش عمده‌ای از جامعه، می تواند به دست رسانه‌ها انجام شود.
. رسول گرامی اسلام(ص) فرمود:
«إنّما بُعِثتُ لاُتَمِّم مَكارِمَ الأخلاقِ؛ همانا مبعوث شدم تا اخلاق انسانی را كامل كنم».[1]
«إنّما بُعِثتُ لاُتَمِّم محاسن الأخلاق؛ به رسالت برانگيخته شدم تا زيباييهای اخلاقی را به اتمام برسانم».[2]
2. تعريف مسئله و بيان سوالات اصلی تحقيق......................................
3. اهميت و ضرورت تحقيق..........................................
4. با توجه به اهميت رسانه‌ها، گستردگی و تنوع و ورود رسانه‌های نوين و كاركرد آن در جامعه امروز و در سطح اجتماع و بين الملل، به نظر می‌رسد جهت آگاهی بخشی، كنترل، ضابطه مندی، ارزيابی و جلوگيری از ابتذال رسانه ها، ضرورت دارد تا شاخصه ها و رسالت هايی كه خداوند به عنوان مبنا و معيار رسانه‌ها ارزانی داشته از منابع قرآن و روايات استخراج شود تا اينكه اولاً به شناخت درستی از ماهيت يك رسانه از ديدگاه اسلام نائل شويم و به جهان معرفی كنيم و ثالثاً با دستيابی به شناخت صحيح از ماهيت يك رسانه انسان مدار از آن به عنوان افق، خط مشی و حدود و ثغور فعاليت هر رسانه مورد استفاده قرار گيرد تا در ميدان عمل رسانه‌ها به سهولت بتوان بر اساس معيارهای ارايه شده، رسانه‌های رحمانی را از رسانه‌های شيطانی باز شناخت و بالطبع در تشويق ها و مجازات ها عدالتمند رفتار كرد.
5. اهداف تحقيق............................................
1. تبيين شاخصه های رسانه اسلامی با تأكيد بر آيات و روايات
2. بيان رسالت رسانه‌ها از منظر قرآن و روايات
3. جلوگيری از آسيبهای اجتماعی در حوزه رسانه
6. فرضيه‌ها..................................
1. به نظر می‌رسد قرآن و روايات برای رسانه‌ها شاخصه هايی را تعريف و رسالت هايی را معين كرده اند.
2. به نظر می‌رسد آنچه در امروز به عنوان رسانه می‌شناسيم در گذشته به نوعی وجود داشته است.
3. به نظر می‌رسد ويژگی‌های مصاديق رسانه‌های اسلامی بتوانند خط مشی رسانه امروزی را معين كنند.
7. روش انجام تحقيق.................................
نوع روش تحقيق اين پايان نامه از انواع روش تحقيق در اين پايان نامه‌ها روشی از نوع توصيفی و تحليلی است كه بر اساس روش گرداوری اطلاعات از نوع كتابخانه ای، فيش‌برداری مطالب و با مراجعه به تفاسير و كتب معتبر می باشد.
8. قلمرو تحقيق...................................اين تحقيق در نظر دارد يك تصوير كلی و تقريبا روشن از شاخص و رسالت رسانه در دين اسلام كه بر دو بال قرآن و عترت بنا شده است و در حديث ثقلين به آن دو تاكيد فراوان شده به عنوان رسانه در اسلام ارايه دهد.
9. محدوديت تحقيق به دليل آنكه اين موضوع از موضوعات ميان‌رشته‌ای است از حساسيت و اهميت زيادی برخوردار است و محدويت زمان و سطح ارشد اين تحقيق فقط يك استارتی است كه محققان را را وادار كند تا برای ترسيم صحيح هندسه رسانه از نگاه اسلام، در اينده نزديك ريز مطالب را با نگاه عميق‌تر به قرآن كريم و روايات تعريف درستی از رسانه به جهانيان عرضه بدارد.
10. جنبه نوآوری و پيشينه تحقيق.............................. با بررسی‌های انجام شده درباره دو وازه رسانه و دين و مرور مقالات و و پژوهش‌های درباره رسانه دريافتم كه اولا به صورت عميق به بعضی از موضوعات مندرج در بحث رسانه از نگاه قرآن و روايات به صورت تخصصی پرداخته شده ولی يك رويكرد كلی كه وضعيت اين خانه را روشن كند بدست نمی دهد و خواننده با خواندن اين مقالات و پزوهش‌ها باز نقاط تاريكی در ذهن دارد نويسنده اين تحقيق سعی داشته با بهره‌گيری بهينه از اين نوع مقالات ارزشمند اولا رويكرد تازه‌ای به رسانه و قران داشته باشد و ثانيا يك شناسنامه از رسانه را آنگونه كه اسلام به ان اعتقاد دارد و برای آن شاخص و رسالت برگزيده اگر چه چندان عميق نيست و راه برای پزوهشگران اين عرصه باز است ولی شمعی است كه در خانه روشن می‌شود و همه به هويت رسانه و شكل آن در اسلام پی ببرند و بدانند اينكه يكی رسانه را بادبزن يكی ستون و يكی تخت و... تعريف می‌كند همه به حقايقی اعتراف داشتند ولی اين فيلی است تا همه با اگاهی از آن بخش‌های مختلف آن را با شناختن هيئت كلی، آن را مورد تحقيق و تحليل بيشتری قرار دهند.
11.
12. استفاده كنندگان از تحقيق و كاربردهای متصور از آن...................................اين تحقيق می‌تواند به عنوان يك نوشته‌ای مكتوب مبنای سياست جمهوری اسلامی ايران در زمينه رسانه بوده و هم اكنون نيز با كمی تغييرات در ليست اموزشی دانشجويان رشته رسانه و خبرنگاری گنجانده و نسخه‌ای هم به وزارت ارشاد برای تكثير به ادارت تابعه خود در راستای آگاهی بخشی به مطبوعات و نشريات مجموعه خود و خبرنگاران خانه مطبوعات در هر استان مورد توجه قرار بگيرد.
فصل دوم:
تعاريف
رسانه ............................................................. رسانه يا Media به معنی رساندن است.
انسان و حيوان توسط برخی از اعضای وجودی خود قادرند تغييرات محيط اطراف خود را احساس كنند و سپس تصميم لازم را بگيرند كه اين اعضاء عبارتند از چشم، بينی، گوش، دماغ، پوست. به هر يك از اين اعضاء رسانه يا (به انگليسی: Media) می‌گويند.
هر ابزاری كه موجب تأثير در اعضای چشم، بينی، گوش، دماغ، پوست انسان يا حيوان گردد (ابزار رسانه) شناخته می‌شود. .
اسماعيلی، محسن. تأثير انقلاب اسلامی بر كاركرد رسانه ها با مطالعه موردی در حقوق مطبوعات، مجله رسانه، بهار 88، شماره 77
در ادبيات قرآنی هر آنچه كه به عنوان آيات الهی شناخته می‌شود رسانه هستند به اين معنی كه ساطع كننده يك پيام و معنی هستند اگر چه هر رهگذری يارای درك اين پيامها نباشد آيه قرآن ....و در زمين و آسمان نشانه هايی ايا در نمی يابيد. إِنَّ فِي خَلْقِ السَّمَاوَاتِ وَالأَرْضِ وَاخْتِلاَفِ اللَّيْلِ وَالنَّهَارِ وَالْفُلْكِ الَّتِي تَجْرِي فِي الْبَحْرِ بِمَا يَنفَعُ النَّاسَ وَمَا أَنزَلَ اللّهُ مِنَ السَّمَاءِ مِن مَّاء فَأَحْيَا بِهِ الأرْضَ بَعْدَ مَوْتِهَا وَبَثَّ فِيهَا مِن كُلِّ دَآبَّةٍ وَتَصْرِيفِ الرِّيَاحِ وَالسَّحَابِ الْمُسَخِّرِ بَيْنَ السَّمَاء وَالأَرْضِ لآيَاتٍ لِّقَوْمٍ يَعْقِلُونَ ، راستى كه در آفرينش آسمانها و زمين و در پى يكديگر آمدن شب و روز و كشتيهايى كه در دريا روانند با آنچه به مردم سود مىرساند و [همچنين] آبى كه خدا از آسمان فرو فرستاده و با آن زمين را پس از مردنش زنده گردانيده و در آن هر گونه جنبندهاى پراكنده كرده و [نيز در] گردانيدن بادها و ابرى كه ميان آسمان و زمين آرميده است براى گروهى كه مىانديشند واقعا نشانههايى [گويا] وجود دارد بقره/164
و در همين مضموم ن شاعر شيرين سخن می‌گويد:
برگ درختان سبز در نظر هوشيار هر ورقش دفتری است معرفت كردگار
در اين تحقيق رسانه به ان فاعل جاندار و متعقلی كه توسط ابزارها پيامی را توليد و اشاعه می‌دهد گفته می‌شود پس در اين تعريف رسانه همان كسی است كه مديريت يك ابزار رسانه‌ای همچون راديو تلويزيون، روزنامه، ماهواره و ... را بر عهده گرفته و مركز فكر و امر و نهی آن رسانه قرار دارد.
در هرم رسانه اسلامی رسانه اصلی و رساننده فيض همان ذات باری تعالی است كه به واسطه ابزار فرشته انبيا و كتب الهی و كتاب قرآن ، ائمه و با زبان طبيعت و ... با مردم سخن می‌گويد.
با توجه به اين نوع نگاه می توان هرم رسانه ها را ترسيم كرد به طوری كه در ر/دس /ان خداوند و لفظ جل جلاله «الله» است و در ادامه جبرئيل، پيامبران، ائمه، ولی فقيه، مدير رسانه، و خود رسانه باشد.
كه خود رسانه هم از نگاهی به دو دسته سنتی و مدرن و از نگاه ديگر به مجازی و غير مجازی تقسيم می‌شوند.
قسمت دوم: رسانه‌های جمعی............................................
1 نقش و كاركردهای رسانه جمعی.........................
1-1 نقش و كاركرد خبری و اطلاع رسانی در دنيای امروز، كاركرد و نقش رسانه ها، امری است كه بر هيچ كسی پوشيده نيست. رسانه يكی از مهم ترين ابزار های انتقال ارزش های هر فرهنگ به شمار می رود. رسانه، اعم از نوع سنتی و جديد آن، كاملا می تواند در خدمت انتقال فرهنگ از يك جامعه به جامعه ديگر و نيز تثبيت آن فرهنگ و همچنين انتقال ارزش های مورد نظر صاحبان خود به ساير جوامع باشد. از مصاديق سنتی رسانه، می توان به منابر ( در ميان مسلمين ) اشاره كرد، تا شكل جديد رسانه، كه مبتنی بر انتقال اطلاعات توسط تارهای در هم تنيده اينترنت در تمام دنيا است.
1-2 نقش و كاركرد آموزش
1-3 نقش و كاركرد تفريحی و سرگرمی
2 وضع موجود ارزيابی و نظارت در صدا وسيما
شاخصه..... شاخص
1 - ( اسم ) بر آمده مرتفع . 2 - تير كه از بالای نشان درگذرد : سهم شاخص . 3 - چشمی كه وا گشاده باشد و مژگان نزند . 4 - نشانه ای كه در آفتاب برای تعيين وقت ( مخصوصا ظهر ) نصب كنند و آن صفحه ايست دارای تقسيمات مربوط به ساعات مختلف شبانه روز كه سايه ميله ای متواليا بروی آن ها می افتد ساعت آفتابی . 5 - ميله فلزی يا چوبی كه در نقشه برداری به كار برند و برای تعيين جهت تراز را به سمت آن متوجه سازند بيرق مساحی نصيبه . 6 - دستگاهی كه رودها نصب كنند برای تعيين مقدار آب در طی سال و فصول مختلف . 7 - آن كه در جامعه ممتاز و منتخب باشد مهتر رئيس . 8 - نمودار نماينده ماخذ پايه : شاخص هزينه زندگی . 9 - راهنمای جاده .
رسالت.
فصل سوم:
شاخصه های رسانه از نگاه قران و روايات ................................................
شاخص ها و پارامترهای يك رسانه
خداوند را تعظيم كند: وَرَبَّكَ فَكَبِّرْ ، و پروردگار خود را بزرگ دار مدثر 74/ 3..
قُلِ اللَّهُمَّ مَالِكَ الْمُلْكِ تُؤْتِي الْمُلْكَ مَن تَشَاء وَتَنزِعُ الْمُلْكَ مِمَّن تَشَاء وَتُعِزُّ مَن تَشَاء وَتُذِلُّ مَن تَشَاء بِيَدِكَ الْخَيْرُ إِنَّكَ عَلَىَ كُلِّ شَيْءٍ قَدِيرٌ ، بگو: «بار الها! مالك حكومتها تويي، به هر كس بخواهي، حكومت ميبخشي، و از هر كس بخواهي، حكومت را ميگيري، هر كس را بخواهي، عزت ميدهي، و هر كه را بخواهي خوار ميكني. تمام خوبيها به دست توست، تو بر هر چيزي قادري. آل عمران 26
حق مداری و حقيقت گرايی داشتن وظيفه پيامبر در پيروی از وحی و استقامت و شكيبايی سوره يونس/10- سوره توبه/ 33
هدايتگر بودن- سوره طلاق رَّسُولًا یَتْلُو عَلَیْكُمْ آیَاتِ اللَّهِ مُبَیِّنَاتٍ لِّیُخْرِجَ الَّذِينَ آمَنُوا وَعَمِلُوا الصَّالِحَاتِ مِنَ الظُّلُمَاتِ إِلَى النُّورِ وَمَن یُؤْمِن بِاللَّهِ وَیَعْمَلْ صَالِحًا یُدْخِلْهُ جَنَّاتٍ تَجْرِی مِن تَحْتِهَا الْأَنْهَارُ خَالِدِينَ فِيهَا أَبَدًا قَدْ أَحْسَنَ اللَّهُ لَهُ رِزْقًا پيامبرى كه آيات روشنگر خدا را بر شما تلاوت مىكند تا كسانى را كه ايمان آورده و كارهاى شايسته كردهاند از تاريكيها به سوى روشنایى بيرون برد و هر كس به خدا بگرود و كار شايسته كند او را در باغهایى كه از زير [درختان] آن جويبارها روان است درمىآورد جاودانه در آن مىمانند قطعا خدا روزى را براى او خوش كرده است 65/ 11
– سوره آل عمران/ 103- سوره اسرا 17/ 9
آخرت طلبی و اخرت انديسی آيه 20 سوره قيامت 14/اعلی نقش خود سازی و اخرت گرايی در رستگاری آدمی- سوره ص 38/ 46
اطمينان بخش بودن احزاب 70
پاك و سلامتی بخش بودن سوره اسرا /80 استعانت از خداوند برای صداقت و راستی در همه كارها
دانا ترين بودن
منذر بودن نبا 78/ 17- سوره نجم /56
عادل بودن سوره حديد 57/ 25
خيرخواه بودن: اعراف/7/ 68
شنواترين بودن
اعتراف به خطا داشتن اعراف /23
آگاه بودن تكوير 81/ 14 .. انفطار82/ 5
پاسخگو بودن
متانت داشتن
شاهد بودن
آزاد بودن آزادی عقيده و ايمان از نظر اسلام و قرآن يونس 99
تعلق به قدرت نداشتن
دلسوز بودن توبه 128
هادی و راهنما بودن احقاف 21...زمر39/ 22 زخرف 24
شكيبا بودن آل عمران /146 هود 11/ 49 مزمل/ 73/ 10 مدثر 74/ 7
سنجش پذير بودن
روحيه اصلاح‌گری داشتن اهتمام اسلام به اصلاح فرد و جامعه از طريق برچيدن زمينه های فساد سوره مائده/90
- مسئوليت همه مسلمانان در قبال سرنوشت امت اسلامی حجرات/9 - هود/88- طه 20/ 43
رازدار بودن
طالب منافع عمومی بودن
مفيد بودن اعلی 87/ 9 شفا بخشی قرآن/ يونس/10/ 57
آموزشی بودن
بيان زيبا داشتن سوره انعام 6/65 – بيان روشن ايات از سوی خدا سوره انعام/ 55 احزاب 32/ 70 عنكبوت 29/ 46
عفيف بودن سوره تحريم 66/ 12
دانش‌افزا بودن
صلابت داشتن
رحمت و رأفت داشتن
احترام به آراء و شخصيت ديگران گذاشتن مجادله 58/ 11
انسان دوست بودن
شرح صدر داشتن
متفكر بودن شعرا 26/7 مومنون/23/ 68 ... سوره زمر 39/ 21
داشتن ايمان و باور درست: تاثير ايمان و عمل صالح در هدايت انسان/ يونس/9 بقره / 216... پشيمانی از انفاق معلول باور غلط درباره حقيقت انفاق بلد90/ 6
محقق بودن: نمل 27/ 27... حجرات 49/ 6... رسانه بايد بداند كه عروج فكر پاك در گرو عمل پاك است فاطر/ 35/ 10
با تقوا بودن اعراف7/ 26
فصل چهارم:
رسالت های رسانه....... : متن سوال: مائده 67
از ديدگاه علی(ع) هدف از رسالت انبيا چيست؟ سوره سبا 34/ 46 - تكوير 81/ 27
متن پاسخ: علی(ع) هدف از رسالت انبيا(ع) را دو چيز میداند:
1ـ مسايل عقل نظری كه انسانها را در بخش‌های علمی و اعتقادی راهنمايی كنند: «فَبَعث فيهم رُسُله وواتر إِليهم أَنبيائه لِیَستأْدوهم ميثاق فِطرته و یُذكِّروهم مَنسیّ نِعمته و یَحتجّوا عَليهم بالتَبليغ و یُثيروا لَهم دَفائن العُقول» (نهج البلاغه، خطبه1، بند36)؛ [خدا انبيا و رسل خودش را پی در پی برانگيخت و به سوی بندگان خود فرستاد تا آن ميثاق فطری را مطالبه كنند و نعمتهای به فراموشی سپرده شده را به يادشان آورند و با رساندن دستورات و احكام و راهنمايیهای او، حجت را بر آنها تمام كنند و گنجينههای ناپيدای عقلها را آشكار و نمايان سازند].
2ـ مسايل عقل عملی از قبيل اراده، نيت، اخلاص، پرستش و مانند آن. مأموريت انبيای الهی(ع) در بخش عملی اين است كه مردم را از عبادت بتها برهانند و به عبادت خدا برسانند: «لِیُخرجِ عباده مِن عِبادة الأَوثان إِلی عبادته و من طاعة الشَيطان إِلی طاعته» (نهج البلاغه، خطبه147) [خدا پيغمبر اكرم(ص) را برانگيخت ... تا بندگان او را از عبادت بتها برهاند و به عبادت خدا رهنمون گردد و از قيد اطاعت شيطان بيرون آورده و به اطاعت خدا راهنمايی كند].
رسالت‌های رسانه از منظر قرآن و روايات؛رسالت رسانه ها در كشورهای اسلامی جدا از رسالت انبياء نيست وظيفه رسانه ها از نگاه نبوی ال عمران 187
. 1 احيای امور فطری
2 توجه به تطهير نفس و طهارت روح مخاطبان مائده 5/100
3 تبليغ و بيان حقايق و واقعيت ها در حدّ مقدور حجرات 6 .. بقره 174 .. تبليغ علنی حجر 15/ 94.. مائده 5/ 67
4. ترويج ارزش های دينی؛ رسالت رسانه اسلام سوره حج آيه41 / اهميت مسئله ولايت و خلافت در مقايسه با ساير اركان اسلام/مائده/67 - سوره بقره /261 – روم/ 39 -ذاريات/19- بقره 2/ 238..مائده 5/ 55
4 . ايجاد اميد و نويد. اتمام حجت خداوند از طريق ازسال پيامبران سوره نسا/ 165
5. . ايجاد و تقويت شهامت و شجاعت. http://rasoolnoor.com/modules.php?name=Maghaleh&pa=showpage2&pid=693
8. تربيت و رشد مخاطبان. بخشودگی گناهان اهل كتاب در صورت آوردن ايمان و پرهيزگاری/ سوره مائده 5/ 65
9. افشای توطئه های دشمنان داخلی و خارجی. .. روحيه افشاگری برخی رسانه ها به بداخلاقی منجر می شود
11. ايجاد آرامش و اطمينان. دعوت مومنان به حفظ صلح و آرامش اجتماعی 208/بقره
دلبستگی به دنيا و آرامش ان در اثر بی اعتقادی به معاد است 7/يونس
15. معرفی الگوها و اسوه های اخلاقی ، اجتماعی و سياسی. هود11/75 سوره ص 38/17 – سوره ص 38 /24 - ف
ازار و ايذای شيطان بر ايوب(ع) و و توجه ايوب(ع) به خداوند سوره ص 38/ 41 فرقان 63
مريم 54
تلاش برای ايجاد وحدت، همبستگی و همگرايی: رابطه فاميلی در ميان تمام آحاد بشر نسا 1
. پرهيز از انحراف و يا جو زدگی فصلت 41/ 36 .. بزرگترين اطلاع‌رسانی دينی را به واسطه قرآن كريم و بيانات شيوای خود انجام دادند، اخلاق و وظايف خاصی را از پيام رسانان و اصحاب رسانه انتظار دارند كه عبارت‌اند از:
1. ظرفيت‌سنجی مخاطب: نسا 5
يكی از امور مهمی كه همواره می‌بايست به عنوان خط مشی اصلی اصحاب رسانه باشد، توجه به ظرفيت و دامنه علمی مخاطب خود می‌باشد. خيلی از مسائل اگرچه صحيح و منطقی می‌باشد، ولی گاهی مصلحت نيست كه در اختيار افكار عمومی قرار گيرد؛ چرا كه مخاطب، ظرفيت دريافت چنين مطلبی را ندارد. رسانه ملی بايد مطالبی را انتخاب كند كه در حد متوسطِ ظرفيت مخاطبان باشد و از ارائه مطالب و اخباری كه بالاتر از ظرفيت و سطح علمی مردم می‌باشد، پرهيز نمايد؛ زيرا اين خود می‌تواند ايجاد چالش نمايد. به همين خاطر پيامبر اكرم(ص) درباره رعايت ظرفيت مخاطب چنين می‌فرمايد:
«انّا معاشرُ الأنبياءِ امرنا ان نكلّم الناسَ علی قدر عقولهم؛(5) ما پيامبران، مأموريم كه با مردم بر اساس ميزان عقل و تدبيرشان صحبت نماييم».
2. همراهی و همدلی با مخاطبان: ابراهيم/ 14 / 4
بی‌ترديد رسانه ملی می‌تواند مركزی برای انس و الفت جامعه اسلامی باشد و وحدت اسلامی را در سايه ولايت الهی، برای مردم به ارمغان آورد. رسانه ملی وظيفه دارد كه همواره به عنوان بلندگوی جامعه اسلامی با ايجاد و پخش برنامه‌های مناسب و در شأن مردم اسلامی، روحيه همدلی و همياری را در جامعه ايجاد نمايد؛ به شكلی كه جامعه اسلامی احساس كند كه يك دوستی و يگانگی دينی بين آحاد مردم وجود دارد. چنانچه وجود مقدس پيامبر اسلام(ص) همدلی با مردم را بزرگترين وظيفه خود دانسته و می‌فرمود:
«امرنی ربّی بمداراة الناسِ كما امرنی بأداء الفرائضِ؛ (6) خداوند، مرا به مدارا كردن با مردم دستور داد همان طور كه به انجام واجبات فرمان داده است».
3. توجه دقيق به احكام اسلامی: جمعه 62/ 9 بقره 43 نسا 36
مردم جامعه ما به گونه‌ای هستند كه رسانه ملی را تريبون ارزش‌های اسلامی می‌دانند و هر چه را كه از اين رسانه پخش شود، برای خود حجت می‌دانند. با اين شرايط، رسانه ملی می‌بايست آداب و دستورهای اسلامی را در سرلوحه كار خود قرار دهد و بيش از همه چيز بايد توجه داشته باشد كه محتوا و قالب برنامه‌هايش با احكام اسلامی تطبيق داشته باشد و اين انتظاری است كه همه مردم از اين رسانه ارزشمند و تأثيرگذار دارند. مشی و اخلاق پيامبر اكرم(ص) مطابق با دستور الهی و قرآن كريم بود و هيچگاه از اين محور خارج نمی‌شد. چنانچه در روايت است:
«كان خلقهُ القرآن؛ (7) اخلاق و رفتار رسول‌اكرم(ص) براساس قرآن بود».
4. صداقت و واقع‌گرايی: زمر 39/ 32
ارزش رسانه ملی به اين است كه برنامه‌هايی را در دستور كار خود قرار دهد كه به دور از دروغ و مبالغه و اغراق باشد. گاهی در برخی برنامه‌ها مطالبی ارائه می‌گردد كه مطالب كوچك، بزرگ و مسائل بزرگ، كوچك می شود و اين رهنمودها را نمی‌توان در جامعه پياده نمود. رسانه ملی بايد دقت نمايد كه گزارش‌ها صادقانه و برنامه‌ها در حد سطح عادی و متوسط افراد باشد و اموری در جامعه ترويج شود كه سنگين و خارج از حيطه عملی افراد نباشد. چنانچه پيامبراكرم(ص) دوری از تكلّف و نمايش دروغين را از برنامه‌های اصلی پيامبران دانسته و می‌فرمايد:
«نحنُ معاشرُ الأنبياء و الاُمناء و الأتقياء براءٌ من التَّكَلُّفِ؛ (8) ما گروه پيامبران و صادقان و متقيان، از تكلف به دور هستيم (و زحمت بی‌جا برای خود و ديگران ايجاد نمی‌كنيم)».
5. دوری از ايجاد منازعات اجتماعی
نشريه فرهنگ كوثر شماره 80رسانه ملی بايد مروج وحدت اسلامی در جامعه باشد و تمام سعی خود را نمايد كه از هر گونه كاری كه موجب تفرقه در جامعه می‌شود پرهيز نمايد. عيب‌جويی از افراد و تمركز بر نقاط ضعف اشخاص و... از جمله چيزهايی است كه وحدت جامعه را مورد تزلزل قرار می‌دهد؛ لذا رسانه ملی بايد به اين نكته توجه خاص داشته باشد. البته همه جا نمی‌توان اين فرمول را پياده كرد و در شرايطی كه افرادی بخواهند با مشی و رفتار خائنانه خود، جامعه را به سوی نابودی كشانده و اركان و هويت نظام را زير سؤال ببرند، رسانه ملی وظيفه دارد كه اين افراد و جريانات را به مردم معرفی كند و جامعه را از فتنه های آنها مطلع سازد. به هر حال انتظاری كه از رسانه ملی می رود، اين است كه وحدت اسلامی را حول محور مستحكم «ولايت فقيه» در جامعه نهادينه كند.
از اخلاق پيامبر اكرم(ص) اين بود كه از عيوب مردم دوری می‌نمود و به نقاط قوت مردم توجه می‌نمود. امام صادق(ع) می‌فرمايد:
«لا تطعنوا فی عيوب من اقبل اليكم بمودّته فأنّها ليست من اخلاق رسول اللهِ؛ (9)
درباره كسی كه با شما آشنا و دوست است، عيب‌جويی نكنيد؛ زيرا اين، از اخلاق رسول اكرم(ص) نبوده است».
6. صلابت و قاطعيت
1. دوری از دروغ و تحريف حقايق. سوره بقره/ 42.. انعام 6/ 93
2. پرهيز از افشای اسرار مردم و حاكميت، كه گاه مصالح ملی را به خطر می اندازد.
3. دوری از اشاعه و پخش منكرات. مائده 5/ 90 انعام 116 انبيا 36 نور 30
4. جلوگيری از ترويج باطل به هر شكل. نهی از زنان پيامبرذ با ناز و به گونه ای هوس انگيز احزاب 33/ 32
5. دوری از استهزا و تمسخر افراد و يا گروه‌ها، كه حيثيت فردی و جمعی را به خطر می اندازد.: حجرات 49/ 11
6. اجتناب از جنگ‌های روانی داخلى، كه سبب دلهره و ترس مردم گردد. ... مجازات شبهه افكن مرگ است احزاب 33/ 61
7. پرهيز از تفرقه و جدايی بين افراد و گروه‌ها. 46/ سوره عنكبوت دعوت مومنان به اتحاد حول محور ارتباط با خدا سوره آل عمران/103
8. خودداری از طرح مسائل نژادی و ملی‌گرایى.حجرات 13
9. پرهيز از تعرض به آبروی مسلمانان.
10. پرهيز از تبليغ و چهره‌سازی اشخاص و گروه‌های منحرف.
11. دوری از تخريب اسوه‌های ايمانى، اخلاقی و علمى.
12. پرهيز از آموزش قصه‌ها و داستان‌های زيان‌بخش.
13. دوری از ترويج لغو و مسابقات غفلت‌آفرين.
14. اجتناب از تشويق و تحريك غرائز جنسی و حيوانى.
15 دوری از تحميل عقايد: ال عمران 20
16. اجتناب از عوام فريبی: زخرف 43/ 31
فصل پنجم:
آفات رسانه......
نتيجه گيری ................................................................................
1. پاسخ به سوال اصلی تحقيق...............
2. پيشنهادات برای تحقيقات آينده تحقيق.........................
فهرست منابع تحقيق...........................
خبر بايد دارای پيوستگی باشد قصص 28/ 51
پيشينه تحقيق
با توجه به مطالعات كتابخانه ای كه از دانشگاه های مختلف و صاحبنظران داشته ام مقالات و مطالبی درباره قرآن و رسانه و.. وجود دارد ولی اين نگاه كه قرآن خود بزرگترين رسانه است و وجود مبارك نبی اكرم و ائمه هدی خود رسانه هوشمند هستند واينكه رسانه يكی از ابزار های خداوند برای هدايت بشر از اول خلقت بوده و پديده‌ای امروزی نيست و قانونگذار هستی اين ابزار را با عنوان زبان و احساس در آفرينش موجودات قرار داده و او برای بهره‌گيری از آن ضوابطی را لحاظ كرده است نگريسته نشده و و مهمتر اينكه در اكثر آثار قرآن و رسانه، قرآن را همسطح رسانه يا رسانه را چيزی عظيم تر از قرآن در نظر گرفته شده گويی بوی قربت می‌دهد وقتی كه بخواهيم درباره قرآن و رسانه صحبت كنيم و از برخی ازاين نوشته جات چنين می‌شود فهميد كه رسانه ساخت ابرقدرت مندان قرن است و پيوند اين دو را بی‌تناسب می دانند.
البته از برخی نويسندگانی كه درباره رسالت ها و اخصه های رسانه دينی سخن گفته‌اند و پزوهش ها كردند نبايد غافل شد و بر خود لازم می‌دانم از اين گروه تشكر صميمانه داشته باشم.
اخلاق رسانه: اخلاق رهبران دينی و مبلغان مذهبی اعراف 7/ 199
ميثاق و پيمان استوار خداوند با نوح ابراهيم موسی عيسی و پيامبر(ص) احزاب 7
