عید مردگان؛ بستری برای انسجام و مهرورزی اجتماعی

همزمان با ۲۸ تیرماه، روستا‌ها و برخی شهر‌های استان مازندران صحنه گرامیداشت یکی از کهن‌ترین و معنادارترین آیین‌های بومی ـ دینی ایران می‌شوند؛ مراسم «عید مردگان» یا «عید اموات» که با شور و حال خاصی در بخش‌های مرکزی، شرقی و غربی استان و به‌ویژه در شهرستان‌هایی نظیر ساری، بهشهر، قائم‌شهر، سوادکوه، نکا، آمل، بابل، نور و روستا‌های توابع آن‌ها برگزار می‌شود.

در این روز، خانواده‌ها از نخستین ساعات صبح در آرامستان‌ها حاضر می‌شوند. زیارت اهل قبور، غبارروبی و گل‌افشانی قبور، اقامه فاتحه و قرائت قرآن، روشن کردن شمع و پخش نذورات میان حاضران، اصلی‌ترین جلوه‌های این مناسک است. در بسیاری از روستاها، اهالی با تهیه شیرینی و حلوا و تقسیم آن بین حاضران و نیازمندان، ثواب آن را به روح اموات هدیه می‌کنند. کودکان و نوجوانان نیز با حضور فعالانه، معنای احترام به پیشینیان را از همان کودکی درک و تمرین می‌کنند.

این سنت دیرینه، علاوه بر زنده نگه داشتن نام و یاد درگذشتگان، فرصتی برای دورهمی خانوادگی و دیدار اقوام است. خانواده‌ها اغلب پس از مراسم، گرد یک سفره ساده، اما صمیمی می‌نشینند و از خاطرات گذشته می‌گویند. این گردهمایی‌ها، به گفته کارشناسان فرهنگ و دین، نقشی اساسی در تقویت همبستگی اجتماعی و انتقال ارزش‌های فرهنگی و اعتقادی از نسل‌های پیشین به آیندگان ایفا می‌کند.

کارشناسان معتقدند برگزاری عید اموات، ضمن پاسداشت هویت بومی و واقعیت‌های دینی جامعه، زمینه‌ساز پرورش فضایل اخلاقی نظیر احترام به بزرگان، وحدت اجتماعی و روحیه معنویت‌گرایی است. این آیین، مردم را به اندیشیدن درباره مفهوم زندگی و مرگ و مسئولیت‌پذیری نسبت به نسل‌های گذشته و آینده دعوت می‌کند و بستری برای انسجام و مهرورزی اجتماعی را فراهم می‌آورد.

آن‌گونه که بزرگان روستا‌ها روایت می‌کنند، «عید مردگان» فقط بزرگداشت درگذشتگان نیست؛ بلکه نشانی است از پیوند ناگسستنی فرهنگ و دین در میان مردم مازندران. آیینی که پس از سال‌ها، همچنان زنده و جاری است و هویت این دیار را پررنگ‌تر از همیشه حفظ می‌کند.

علی پاداشی