محاکات امام حسین(ع) ساحتی از ساحات ایشان است
یک دکتری فلسفه و کلام اسلامی گفت: محاکات امام حسین(ع) ساحتی از ساحات ایشان است.
به گزارش ایکنا از خراسان رضوی، نورا نوری صفت، دکتری فلسفه و کلام اسلامی، امروز 23 شهریورماه در نشست مجازی با موضوع «روایت‌های زنانه از مناسک اربعین» که به همت مرکز فعالیت‌های قرآنی جهاددانشگاهی خراسان رضوی و با همکاری دین آنلاین برگزار شد اظهار کرد: من هم امسال با هدف فهم و تجربه زیستی زائران به این سفر رفتم و در پیاده‌روی اربعین شرکت و ابعاد گسترده و معنا و ماهیت این رویداد بزرگ را حس کردم، همچنین احوالات شرکت‌کنندگان را که به عنوان عالی‌ترین منابع و مراجع این رویداد بزرگ هستند.
وی افزود: نگاه مذهبی و سیاسی را کنار می‌گذارم و قصد دارم با نگاه پدیدارشناسانه به این موضوع بپردازم و پدیده اربعین را تحلیل کنم. سالهاست که در غرب به این نتیجه رسیده‌اند که شناخت دین با رویکردهای زبان‌شناسانه یا صرفاً تاریخی یا عقل‌گرایانه نتیجه‌ای نداشته و به نوعی تقلیل دین بوده است و صرفاً نمی‌شود با رویکرد روانشناسانه دین را شناخت و با هر کدام از این رویکردها به تنهایی یک بعد از دین را می‌توانیم بشناسانیم
نوری صفت ادامه داد: قصد ارزش‌گذاری ندارم و نمی‌خواهم اهمیت دین را نشان دهم، اما آن چیزی که می‌تواند ما را به شناخت نزدیک کند، رویکرد پدیدارشناسانه است و با اینکه تاریخ را در نظر می‌گیرد و فلسفه دین کنارش است، از زبان‌شناسی هم استفاده می‌کند. تجربه واقعی مؤمنان را درک می‌کند، در مورد آن صحبت می‌کند که این موضوع بخش مهمی از دین است و امر قدسی و تجربه آن می‌تواند تبلورهای مختلفی داشته باشد که در اینجا شیعیان یکی از تجلی‌هایشان، اربعین و این رخداد بزرگ است
حب و عشق، جایگاهی غیر از قوه خیال ندارد
وی بیان کرد: می‌خواهم با نگاه پدیدارشناسانه به این رویداد نگاه کنم. انسان‌های مختلفی با نژادها و قومیت‌های مختلف در این رویداد شرکت می‌کنند که نمونه‌ای از جنبش بشری هستند که از شکل‌گیری فراجنبش اجتماعی حکایت می‌کند. اساساً جنبش‌های اجتماعی بر اساس عقل نمی‌توانند شکل گرفته باشند، بلکه چیزی که به آنها توان جنب و جوش می‌دهد حب و عشق است و باید گفت حب و عشق، جایگاهی غیر از قوه خیال ندارد، بنابراین من عنوان صحبت‌هایم را «اربعین جولانگاه خیال» می‌نامم که بررسی این جنبش به نوعی در گرو واکاوی قوه خیال است و می‌خواهم با تحلیل قوه خیال و کارکردی که دارد تحلیلی از زائران اربعین داشته باشم.
این دکتری فلسفه و کلام اسلامی گفت: به نظر می‌رسد آن چیزی که فردی را کیلومترها با پای پیاده و مشقت و سختی پیش می‌برد، نمی‌تواند کار عاقلانه و اثر تعقل باشد، در این مورد به نظر من عقل جایگاهی ندارد و این حرکت برخاسته از یک نیاز درونی و فطرت انسانهاست که برای آنها معنا و هویت‌سازی می‌کند و زندگی برای انسان‌ها زمانی معنادار می‌شود که آنها بتوانند الگو و هدفی را در رویدادهای زندگی برای خود در نظر بگیرند.
وی تصریح کرد: از طرفی امر معنوی در ساحت خیال ساخته می‌شود و در همانجا شکل می‌گیرد، بنابراین، این حرکت عظیم انسانی نه یک جنبش عقلانی است و نه یک حرکت بی‌هدف، بلکه پاسخی به ندای فطری و خداجویی دردرون انسانهاست. در بین فیلسوفان اسلامی نیز توجه ویژه‌ای به خیال و جایگاه آن شده است، بهطوریکه فارابی، ابن سینا و حتی ملاصدرا و سهروردی در بسیاری از مواقع از خیال و قوه خیال صحبت و به عنوان یکی از قوای باطنی انسان آن را مطرح کرده‌اند.
نوری صفت اظهار کرد: هر مفهوم و معنایی که در قوای ادراکی انسان باشد در دنیای محسوس باید از قوه خیال بگذرد و عالم خیال واسطه‌ای بین عالم معنا و عالم محسوس است، پس ما یک شناخت خیالی داریم که ممکن است به معرفت عقلی یا حسی تمایل پیدا کند و گاهی ادراک حسی مقدمه ای برای درک خیالی است.
وی افزود: ابن سینا می‌گوید خیال دریچه‌ای دو سویه است که هم به دنیای حواس باز می‌شود و هم به عالم معنا و نیرویی است که می‌تواند تصویرگری کند و زیبا و در عین حال از معنای لطیفی برخوردار باشد. شعاع خیال حتی در نیستی هم نفوذ پیدا می‌کند و آن را به صورت وجود به تصویر در می‌آورد و به این ترتیب بین نیستی و هستی تحقق می‌بخشد. از نگاه ابن سینا خیال هیچگاه نمی‌تواند در وجود انسان بیکار بماند و حتی زمانی که انسان در حال تعقل است، نیروی خیال در حال فعالیت است و اندیشه عقلی را به صورت تصویر منعکس می‌کند
نوری صفت ادامه داد: قوه خیال مبدأ اولیه تمام تحقیقات انسان است و ملاصدرا نیز به تصورات خیالی و ذهنی ما اشاره کرده است، بنابراین خیال علاوه بر ساحت هستی‌شناسانه و ساحت وجودی در انسان یک معنا دارد که قوای ادراکی نفس است که صورتها را بعد از. وقوع ادراک حسی در نفس ذخیره می‌کند و این صورت‌های حسی. مبدأ بسیاری از فعالیت‌های دستگاه تحریکی انسان هستند، در واقع صورت‌های خیالی نوعی از معرفت در فعالیت‌های نفس و ابزاری برای نفس هستند.
این دکتری فلسفه و کلام اسلامی گفت: آیا زائران اربعین با امام حسین(ع) روبه‌رو هستند یا با محاکات و تخیل خیال امام حسین(ع)؟ که باید گفت انسان امروز با امام حسین(ع) مواجه مستقیمی ندارد و مواجهه همه ما با ایشان یک امر خیالی است و یا حقیقت‌های کتبی یا تاریخی از ایشان است. زیست عرفی بشر نمی‌تواند با حقیقت تاریخی توأم باشد، بلکه این زیست.با خیال و محاکات گره خورده است، بنابراین زائران اربعین با محاکات از امام حسین(ع) روبه‌رو هستند و انسان‌ها در مواجهه با امام حسین(ع) رفتارهای خیال وش، آمیخته با انگیزه‌های ایمانی دارند و حتی رفتارهای عبادی آنها. هم به نوعی با تخیالات آمیخته و اصلی‌ترین کار خیال هم این است که صورتگری کند و با واقعیت‌ها اتصال برقرار کند.
خیال متصل، امام حسین(ع) را بدون حضور حسی ایشان ادراک می‌کند
وی اظهار کرد: سوء برداشت به‌وجود نیاید که صحبتها مبنی بر آمیختن با تخیالات به معنای این نیست که زائران دنبال خرافت هستند، خیر و رویکرد پدیدارشناسی نیز مخالف این موارد است. خیال متصل، امام حسین(ع) را بدون حضور حسی ایشان ادراک می‌کند و بعد به وسیله حس مشترکی صورتی از آن حاصل می‌شود و به خزانه خیال می‌رود. خیال متصل ابزاری است که به صورت خیالی معنا و چهره‌های مختلفی از حقیقت امام حسین(ع) را نشان می‌دهد.
نوری صفت تصریح کرد: محاکات امام حسین(ع) ساحتی از ساحات ایشان است و در اینجا چون هدف اصلی پرورش شوق معنوی در انسانهاست، ایجاد شوق معنوی می‌کند. عالی‌ترین ارزش‌های انسانی مثل ایثار، تعهد، آزادگی و شجاعت از طریق این قوه بازسازی می‌شود و این قوه خیال است که برانگیختنش در کنار این حادثه عظیم فرآیندی ترتیب می‌دهد که دل انسان از تعلقات دنیوی، به سمت ارزش‌های متعالی پیش برود.
وی بیان کرد: از گفت‌وگو با زائران اربعین و از گفتار و رفتار آنها می‌شود ارزش‌ها و معانی بسیاری را درک کرد داشته باشیم. حادثه کربلا و حرکت امام حسین(ع) با موجودیت شیعه رابطه تاریخی داشته است و می‌تواند نقش زیادی در هویت‌سازی و هویت‌یابی آنها داشته باشد و وصل کردن این آیین به یک سرچشمه مقدس مثل امام در ایجاد یک امر معنوی و الگوسازی از آن مؤثر است.
زائران، سفر اربعین را امداد غیبی از سمت خدا و اهل بیت(ع) می‌دانند
نوری صفت افزود: زائران به نوعی بر غیبی بودن این حرکت تأکید می‌کنند و آمدن به این سفر را یک امداد غیبی از سمت خدا و اهل بیت(ع) می‌دانند، همچنین این زائران خود را مخاطب امام معصوم می‌دانند که در حال ایفای یک عمل قدسی برای مخاطبان الهی خود که خدا و اهل بیت(ع) می‌باشند هستند و این ذهنیت در پوشش آنها و نمادهایشان مشخص است
این دکتری فلسفه و کلام اسلامی گفت: در طول مسیر بسیاری از زائران هدف خود را از آمدن به این سفر فقط عشق به امام حسین(ع) عنوان می‌کردند و یک نگاه سیاسی نمی‌تواند وارد این سفر شود، در واقع پیاده وی با پای پیاده و در هوای گرم نشان می‌دهد که نه تنها روحشان درگیر این محبت و عشق است، بلکه جسم و تن آنها با این موضوع پیوند خورده است و به نوعی با کاروان اسرا و اهل بیت(ع) که با پیای پیاده در این مسیر حرکت کرده‌اند همدلی می‌کنند. نکته دیگر اینکه زائران معتقدند با تبلیغ این حرکت می‌توانند پیام مظلومیت امام حسین(ع) را به دیگر انسان‌های جهان نشان دهند
وی ادامه داد: زائران این مراسم را حتی جز مناسک اولیه می‌دانند و نتیجه تحقیقات نشان داده که این آیین برگرفته از فرهنگ دینداری و جز مناسک ثانویه است، اما برخی این را از مناسکی مانند حج هم بالاتر می‌دانند. مورد دیگر که ملموس است زمانی است که زائرانی که به کربلا می‌رسند و چشمشان به گنبد امام حسین(ع) می‌فتد، ناخودآگاه اشک‌هایشان سرازیر می‌شود و با این خیال که تمام خستگی‌های مسیر با دیدن گنبد و گلدسته از بین می‌رودشروع به گفت‌وگو با امام(ع) می‌کنند و به این ترتییب خیال زائران و اربعینی‌ها باز است و از این طریق، امر معنوی در ساحت خیال آنها رخ می‌دهد
نوری صفت گفت: بهترین روش در سلوک تربیتی توجه به نیازها و روحیات افراد است و عموم افراد در استفاده از عقل برهانی توانمند نیستند و در اکثر قلمروهای معرفتی با سلطه خیال مواجهند و نیاز دارند به کشاندن این مباحث انتزاعی در سطح زندگی عمومی با بهره گیری از قوه خیال. آنها با عشق به حسین(ع) خود را به او نزدیک می‌کنند که به عنوان یک امر قدسی می‌تواند در زندگی آنها معناسازی کند. اندیشه وصال و خیال نیل به معشوق تمام وجود افراد را در برگرفته است، بهطوریکه هیچ‌یک از دشواری‌ها ر طی این مسیر متوجه نمی‌شوند و حسین(ع) در مخیله و قوه تخیلشان حضور دارد.
انتهای پیام
