عید فطر تمرین سالانه وحدت و همگرایی میان مسلمانان است

حجت‌الاسلام حسین عزیزی، عضو هیئت علمی گروه معارف اسلامی دانشگاه اصفهان در گفت‌وگو با ایکنا از اصفهان با بیان اینکه ماه رمضان ویترین بندگی است و به نوعی طراحی شده تا بنده و مسلمان به‌عنوان الگو نمایش داده شود، اظهار کرد: این الگو با امساک از غذا آغاز می‌شود و این خودداری خود دریچه بسیاری از خیرات مثل کنترل نگاه، زبان و رفتار در انسان است.

وی افزود: فرد مسلمان همچنین با تلاوت قرآن و اعمال عبادی وارد شده در این ماه، خود را شارژ عبادی می‌کند و وارد عالم روزه و مهمانی خداوند می‌شود. این مهمانی حساب و کتاب خاص دارد و حساب عادی اعمال در آن کنار می‌رود؛ یعنی خوابیدن فرد عبادت محسوب می‌شود و حتی تنفس او که عمل خاصی نیست، عبادت خواهد بود. جنبه دیگر این مهمانی، بسته شدن دست شیاطین و کاهش جرم‌ها و جنایت‌هایی است که به‌واسطه وسوسه شیطان انجام می‌شود. همچنین آمرزیده شدن اموات درگذشته نیز بهره دیگر این ماه است و درواقع، ماه رمضان جشن بزرگ عفو و عفو عمومی خداوند برای بندگان به شمار می‌رود.

عضو هیئت علمی دانشگاه اصفهان ادامه داد: ماه رمضان از نظر سلبی، امساک از خوردن و آشامیدن و از نظر ایجابی، رفتن به سمت اعمال عبادی و فراهم کردن مقدمات رشد از طریق همراهی و قرین بودن با قرآن و عبادات است. در کل، ماه رمضان ویترینی از بندگی به نمایش می‌گذارد و به انسان یادآوری می‌کند که می‌تواند در مابقی سال هم این‌گونه باشد، اما با اختیار بیشتر؛ یعنی اگر در ماه مبارک رمضان خوردن و آشامیدن در ساعاتی حرام است و انسان در نوعی احرام قرار دارد که بعضی از کارها برای او منع شده، در دیگر ایام سال این ممنوعیت وجود ندارد. برای انسانی که خویشتن‌داری، خودکنترلی و پروای الهی را در این ماه تمرین کرده، رمضان الگویی است که نشان می‌دهد مؤمنان می‌توانند ۱۱ ماه دیگر سال را هم این‌گونه باشند و جامعه اسلامی را به نمونه‌ای از بهشت زمینی تبدیل کنند. درواقع، بعد از ماه رمضان انسان مختار است، اما این یک ماه به‌عنوان مرجع و سرمایه در اختیار اوست تا در ایام سال به آن مراجعه کند.

مسلمان در تمام ایام سال خویشتن‌دار است

وی با بیان اینکه در مهندسی فرهنگی قرآن، انسان مسلمان در هیچ زمانی رها نیست، گفت: فلسفه وجود پنج نوبت نماز در طول شبانه‌روز، مراجعه مکرر به همان مرجع و سرمایه یعنی قرار گرفتن در جایگاه بندگی الهی در مقیاس کوچکتر است و تکبیرة‌الاحرام در نماز، هر بار این خودکنترلی و خویشتن‌داری را به انسان مسلمان یادآوری می‌کند و این معنای آیه «...إِنَّ الصَّلَاةَ تَنْهَى عَنِ الْفَحْشَاءِ وَالْمُنْكَرِ...» است.

عزیزی افزود: عید از ریشه «عود» به معنای بازگشت می‌آید و بزرگترین بازگشت ما به سوی خداوند و حضرت حق است که در ماه رمضان تمرین کرده‌ایم؛ وقتی دهان از خوراک بستیم، یعنی به سوی او و به میهمانی او رفتیم و خداوند در ماه رمضان روح و جان ما را دریافت و پروار کرد؛ اگرچه از بعد جسمی هم روزه باعث سلامت جسم می‌شود، یعنی این ماه دارای بعد روحی و جسمی بوده که البته بعد روحی آن از اهمیت بیشتری برخوردار است.

وی با بیان اینکه ماه مبارک رمضان بندگی جمعی مسلمانان است، گفت: همه مسلمانان در یک زمان روزه می‌گیرند. بنابراین، نوعی حس همگرایی در میان حدود یک میلیارد و ۵۰۰ میلیون مسلمان ایجاد می‌شود و تجمیع اراده‌ها، باورها و روحانیت شکل می‌گیرد. بعد از پایان این ماه نیز همه مسلمانان جمع شده و در نماز و زکاتی که خاتمه این بندگی است، یک ماه بندگی را جشن می‌گیرند و این جان‌های پاک شده و هستی‌های مهمان شده بر پروردگار بار دیگر کنار هم جمع می‌شوند و توان پیدا می‌کنند. به عبارت دیگر، عید فطر تمرین سالانه نوعی وحدت و همگرایی میان مسلمانان بوده و نوعی مانور اقتدار معنوی و اجتماعی در جهان اسلام است.

همه اعمال عبادی جنبه اجتماعی دارند

این استاد دانشگاه بیان کرد: با دقت در عبادات خواهیم دید که همه اعمال عبادی ما جنبه اجتماعی دارند؛ نماز به جماعت ارجح است و زکات، جهاد و امر به معروف همه بعد اجتماعی دارند، حتی روزه که امری به ظاهر فردی است، به لحاظ زمانی و با آیین خاتمه خود یعنی نماز عید فطر، خطبه و زکات فطریه بعد اجتماعی می‌یابد‌. درواقع، ماه رمضان جشنواره‌ای معنوی و زیبایی کم‌نظیری به نمایش می‌گذارد که بعد فردی عبادت را با بعد اجتماعی گره می‌زند.

وی تأکید کرد: در متن دین، سه نقطه همگرایی وجود دارد؛ همگرایی روزانه در نمازهای پنجگانه که در اصل تشریع باید به‌صورت جماعت اقامه شوند و اگر اجازه خواندن فرادای نماز به ما داده شده، نوعی رخصت و استثنا بوده و فلسفه وجودی نماز، به جماعت است. لذا، خطاب‌ها در قرآن درباره نماز، جمعی است. پس در ۲۴ ساعت، پنج نوبت تمرین اجتماع و وحدت با مسلمانان داریم. در طول سال نیز در روز عید فطر یا قربان دو بار تمرین وحدت انجام می‌شود؛ در قالب جشن‌های بندگی، قربانی کردن، نماز خواندن و پرداخت زکات فطریه. همچنین تمرین عمری وحدت که هر فرد حداقل‌ یک بار در طول عمر ملزم به انجام آن است، یعنی مراسم حج در مکه به‌عنوان کانون مقدس‌ترین نقطه برای مسلمانان. همه این تجمعات روزانه، سالانه و عمری برای مسلمانان این پیام را به دنبال دارد که آنها در فواصل میان این تجمعات هم باید با یکدیگر باشند و به قدرت اجتماعی، دینی و معنوی در پرتو این اجتماع و همبستگی دست پیدا کنند.

عزیزی اظهار کرد: تجمعات علاوه بر فواید اجتماعی و سیاسی، به لحاظ روحی و روانی نیز به مسلمانان احساس قدرت و توان می‌دهد. زمانی که هستی افراد و وجودهای انسانی در کنار یکدیگر قرار می‌گیرند، قدرت و توان پیدا می‌کنند. لذا، مسلمانان باید از این فرصت‌های روزانه، سالانه و عمری استفاده کنند و همگرایی و اجتماع میان خود را هر روز قوت ببخشند.

پریسا عابدی