رمضان و سنت دیرینه مردم مازندران

به گزارش ایکنا از مازندران، آداب، رسوم و عقاید مردم هر منطقه از کشور، ریشه در عقاید دینی و ملی آن‌ها دارد که بارزترین عنصر هویت‌بخشی مردمان یک ناحیه به حساب می‌آید و باید در حفظ و انتقال آن به آیندگان کوشا بود، اما متأسفانه به برخی آداب و آیین‌ها، توجه چندان نمی‌شود و غباری از فراموشی بر آن­‌ها نشسته است.

ماه مبارک رمضان، ماه توبه، ماه محو گناهان، ماه سلام و اسلام و بهار قرآن است، در فرهنگ عامه ایرانیان جایگاه ویژه‌ای دارد و در همه مناطق کشور ماه مقدسی به‌شمار می‌رود. مازندرانی‌ها نیز برای این ماه تدارک ویژه‌ای دارند، آیین‌های متنوعی را برپا می‌کنند و هر ساله با امید به دست آوردن بازگشت به خویشتن از راه پیروزی بر طاغوت نفس، روزه‌شان را آغاز می‌کنند.

سنت سحرخوانی

سحرخوانی یکی از آیین‌های سنتی ویژه ماه مبارک رمضان است که از گذشته تاکنون در کشور ما به‌ویژه روستاهای مازندران به اجرا در می‌آید.

طبق این سنت، سحر‌خوانان با به راه افتادن در کوچه و محلات با نوای خوش، می‌خوانند و روزه‌داران را بیدار می‌کنند، «سحر شد بپا خيز هنگام نماز است» و یا اینکه می‌خوانند «ای مؤمنان برخیزید که وقت سحر است ... اندر جزا، شافع مؤمن پیامبر است» و همسایه‌ها نیز با این آواز دیگران را برای سحری بیدار می‌‌كنند.

سحری‌خوانان از دو ساعت قبل از اذان صبح بیدار می‌شوند و با خواندن اشعار مذهبی و بعضا کوبیدن به طبل، روزه‌داران را برای ادای مراسم سحر از خواب بیدار می‌کنند. در سال‎های اخیر نیز با وجود تلفن همراه نیز بیدار شدن خانواده‌ها و حتی همسایه‌ها راحت‌تر شده و کمتر کسی ممکن است که خواب بماند و مجبور شود بدون خوردن سحری روزه بگیرد. هر چند این آیین سنتی زیبا در حال حاضر کمتر در شهرها و روستاهای مازندران اجرا می‌شود، اما معتمدان و ریش‌سفیدان برخی از مناطق استان در حال احیا کردن این سنت‌ها هستند.

در مناطق کوهستانی استان مازندران و در روستاهای دوردست شهرستان سوادکوه و کوه‌های دو هزار شهرستان تنکابن، منطقه بندپی شهرستان بابل، چهاردادنگه، دودانگه و روستاهای اتو، لاجیم، ولوپی، پیرنعیم، امیرکلا، ولوکش، سی پی سوادکوه و روستاهای دیگر مازندران، سنت حسنه سحرخوانی هم­چنان ادامه دارد.

مردم این خطه در این شب‌ها در مدح امام علی(ع) شعر می‌گویند و نذورات خود را به‌صورت پول داخل کشکول می‌گذارند، در آن شب خرما، شربت زعفرانی و فرنی به‌عنوان نذورات به روزه‌‌داران داده می‌شود.

افرادی که حاجتی داشته باشند، برای برآورده شدن آن نذر ختم انعام می‌کنند و برای این کار از کسانی که در قرائت قرآن تبحر دارند دعوت می‌کنند، به هنگام خواندن قرآن، مقداری نمک، چند قرص نان و چند ظرف آب در سینی بزرگی می‌گذارند و در مجلس قرار می‌دهند.

نذر حلوا از دیگر نذورات مردم این منطقه است که در شب 15 ماه مبارک رمضان همزمان با میلاد امام حسن مجتبی(ع) زنان به‎عنوان نذر، قند، چای، خرما و زغال به مسجد می‌برند که این کار تا پایان ماه مبارک رمضان ادامه دارد.

مازندرانی‌ها سحر را نمی‌خوابند، زيرا نماز نافله شب می‌خوانند و به‌ويژه مناجات حضرت امير، در مسجد امير را به نام مولا، يا مولا زمزمه می‌كنند. این مردم يا با صدای خروس و يا با سحر‌خوانی آواز‌خوانان، خود را برای سحر آماده می‌كنند.

آیین شب قدر

در شب‌های قدر و احیا که شب نزول قرآن است، در روضه‌خوانی شهادت حضرت علی(ع) شرکت کرده و سوگواری می‌کنند، شیر آش، راغون دشو، شکر پلا، اوحلوا، آش ساک، کوکو، شامی سبزی، تخم مرغ و برنج  و در قدیم نیز قرقناق از غذاهای محلی مازندران بود که اعتقاد داشتند که خوردن این غذاها در طول روز مانع گرسنگی و ضعف می‌شود.

مازندرانی‌ها ترجیح می‌دهند که افطارشان را هر قدر هم که ساده باشد، با خانواده و فامیل شریک شوند و بنابراین در خانواده‌های گسترده مازندرانی، تقریبا هر شب مهمانی افطار برپاست.

خوراک خاص ماه رمضان

بومیان مازندران می‌دانند با در نظر گرفتن شرایط آب و هوایی و با توجه به کار سخت کشاورزی، دامداری و طولانی بودن روز در زمان روزه‌داری از کدام مواد طبیعی با چه ترکیبی خوراک تهیه کنند تا تحمل سختی‌های روزه‌داری برای آنان آسان شود.

برای سحر تابستان‌های ماه مبارک رمضان، نیز غذایی کامل و از نظر طبع غذایی سرد را در نظر می‌گیرند. شکر پلا شامل مخلوطی از شکر سرخ و برنج است که میزبان روزه‌داران در این ایام می‌شود.

راغون دشو غذایی است که برای کودکان بسیار مفید است. البته کسانی که در طول روز دچار تشنگی بسیار زیاد می شوند، از همان شکرپلا برای سحر استفاده می‌کنند. در این غذا کره محلی را آب کرده و شیره خرمالو به آن اضافه می‌کنند و به‌عنوان خورشت روی برنج ریخته و در زمان سحر میل می‌کنند.

روزه سری

کسانی که در مازندران برای نخستین بار به سن تکلیف می‌رسند و روزه می‌گیرند تا زمانی که از جانب بزرگترها به‌عنوان روزه سری هدیه‌ای نگیرند، افطار نمی‌کنند. معمولا این هدایا شامل چادر نماز و طلا برای دختران، پول و انواع نقره‌جات قدیمی برای پسران است. مردم مازندران در این ماه صله رحم را به جای آورده و به فقرا، محرومان و آشنایان افطاری می‌دهند.

وداع با ماه مبارک رمضان

این آیین در مازندران از شب ۲۷ ماه مبارک رمضان آغاز  می‌شود. در این شب‌ها مداحان و مبلغان دینی ندای خوش‌‌ الوداع با رمضان، الوداع شهر نور و القرآن را سروده و با اشعار زیبایی از سروده‌های محلی با ماه رمضان وداع می‌کنند و برای ورود به ماه شوال و بزرگ‌ترین عید اسلامی آماده می‌شوند.

در این ماه فوت کردن به قند و بستن گره به نخ، هنگام خواندن دعای جوشن کبیر و دادن آن به مریض برای شفا نیز رسم است.