توصیه‌های قرآنی برای شب یلدا

از جمله رسوم بسیار زیبا و پسندیده ایرانی در شب یلدا ملاقات، با خویشاوندان و دوستان و رسیدگی به احوال نیازمندان، به ویژه نیازمندان خویشاوند، از جمله آداب پسندیده و نیکویی است که در پرتو دستورات جامع و کامل اسلام، مردمان شریف ایرانی در شب یلدا و دیگر شب‌‌های طولانی و بلند زمستان به آن اهتمام می‌ورزند.

در ادامه به مصداق یابی و تطبیق برخی از آداب و رسوم این شب با آیات و روایات و نیز توصیه‌هایی برای این شب پرداخته شده است.

اسراف نکنیم

خداوند در آیه 29 سوره اعراف می‌فرماید: «كُلُوا وَاشْرَبُوا وَلَا تُسْرِفُوا ۚ إِنَّهُ لَا يُحِبُّ الْمُسْرِفِينَ » بخورید و بیاشامید و اسراف نکنید که خداوند مسرفان را دوست ندارد.

خداوند برای رفاه و آسایش بندگان خود، نعمت‌های بسیاری آفریده و به آن‌ها امر فرموده از این نعمت‌ها استفاده کنند، اما همواره بکوشند از اسراف کردن بپرهیزند، زیرا خداوند اسراف را دوست ندارد.

امام علی(ع) اسراف کردن را موجب هلاکت دانسته و امام سجاد(ع) در دعا و مناجات‌های خود با خدا می‌فرماید: «و مرا از زیاده روی باز دار و روزی‌ام را از تلف شدن نگاهدار و دارایی ام را با برکت دادن به آن افزون کن و راه مصرف آن را در کارهای خیر به من بنمایان.»

رسم زیبای دیدار یکدیگر در شب یلدا وقتی زیباتر می‌شود که با زیاده‌روی نکردن در مصرف خوراکی‌ها و تنقلات، بخشی از آن‌ها را به مصرف یتیمان و افراد بی‌بضاعتی برسانیم که توانایی تهیه چنین اقلامی را در این شب ندارند.

اهمیت صله رحم تا آنجا است كه پیامبر اسلام(ص) مى‌فرماید: «پیوند با خویشاوندان شهرها را آباد مى‌سازد و بر عمرها مى‌افزاید، هر چند انجام دهندگان آن از نیكان هم نباشند». انسان‌هایی که عاشق عبادت هستند و از صمیم دل آن را دوست می‌دارند، تمام وجود خود را وقف عبادت می‌کنند و هریک از اعمال و گفتار خود را با نیت تقرب به خداوند انجام می‌دهند.

روزها و شب‌های زمستان، بهترین فرصت برای راز و نیاز و مناجات با خداوند است.

امام صادق(ع) این فرصت نیکو را اینگونه معرفی می‌کند: «زمستان، بهار مومن است. شب‌هایش طولانی است که برای عبادت نیمه شب از آن کمک می‌گیرد و روزهایش کوتاه است که برای روزه گرفتن از آن مدد می‌جوید.»

خداوند در آیات بی‌شماری به بندگان خود دستور می‌دهد خویشاوندان و نزدیکان خود را فراموش نکرده و همواره جویای احوال آن‌ها باشند و آن‌ها را از قطع رحم و رسیدگی نکردن به خویشان برحذر می‌دارد: وَالَّذِینَ یَصِلُونَ مَآ أَمَرَ اللَّهُ بِهِ أَن یُوصَلَ وَیَخْشَوْنَ رَبَّهُمْ وَ یَخَافُونَ سُوءَ الْحِسَابِ (رعد، 21) و (خردمندان) كسانى هستند كه آنچه را خداوند به پیوند با آن فرمان داده پیوند مى‌دهند و در برابر پروردگارشان (بخاطر شناختى كه دارند خشوع و) خشیت دارند و از سختى حساب مى‌ترسند.

در اهمیت صله رحم همین بس كه خداوند آن را در كنار ذكر خود قرار داده است. «و َاتَّقُوا اللَّهَ الَّذِی تَسَاءَلُونَ بِهِ وَالْأَرْحَامَ ۚ » و بترسید از آن خدایی که به نام او از یکدیگر مسئلت و درخواست می‌کنید و درباره ارحام کوتاهی نکنید ( نساء، 1)

اهمیت صله رحم تا آنجا است كه پیامبر اسلام(ص) مى‌فرماید: پیوند با خویشاوندان شهرها را آباد مى‌سازد و بر عمرها مى‌افزاید، هر چند انجام‌دهندگان آن از نیكان هم نباشند.»

خداوند در سوره محمد آیه 22 و 23 مى‌فرماید: « فَهَلْ عَسَيْتُمْ إِنْ تَوَلَّيْتُمْ أَنْ تُفْسِدُوا فِي الْأَرْضِ وَتُقَطِّعُوا أَرْحَامَكُمْ؛ پس (ای منافقان!) اگر روی گرداندید، آیا جز این انتظار می‌رود که در زمین تباهی کنید و قطع رحم نمایید؟».

بیان قصه‌های قرآنی

خداوند در قرآن کریم بندگان خود را به قصه‌های قرآن توجه داده و هریک از این سرگذشت‌ها را دارای حکمتی می‌داند که برای انسان‌ها هزاران پند  نهفته دارد. امام علی(ع) نیز می‌فرماید: «بهترین داستان، رساترین اندرز و سودمندترین پند، کتاب خدای عزوجل است.»

در شب یلدا که دور یکدیگر جمع می‌شویم شایسته است، با تفأل زدن به حافظ و خواندن اشعار عرفانی او، از خرافات و تفأل زدن به شیوه‌های خرافی دیگر پرهیز کنیم. در روایتی رسول اكرم(ص) فرمودند: خانه‌اى كه در آن قرآن فراوان خوانده شود، خیر آن بسیار گردد و به اهل آن وسعت داده شود و براى آسمانیان بدرخشد چنان كه ستارگان آسمان براى زمینیان مى‌درخشند. (اصول كافى، جلد2، صفحه610)

پیامبر خدا(ص) می‌فرماید: «از ما نیست کسی که فال بد زند یا برایش فال بد زده شود.» قرائت اشعار پسندیده و نیکو، به ویژه اشعاری که در مدح اهل‌بیت(ع) سروده شده، از جمله کارهای خوب و نیکویی است که می‌توان در این شب انجام داد.

نیکو و شایسته است در کنار  شعر خوانی‌ها و حافظ خواندن‌هایمان به خواندن قرآن و قصه‌های قرآنی توجه کنیم که هیچگاه کهنه نمی‌شود و خرافات در آن راه ندارد.

چنانچه در روایتی رسول اكرم(ص) فرمودند: خانه‌اى كه در آن قرآن فراوان خوانده شود، خیر آن بسیار گردد و به اهل آن وسعت داده شود و براى آسمانیان بدرخشد، چنان كه ستارگان آسمان براى زمینیان مى‌درخشند. (اصول كافى، جلد2، صفحه610)

انار و گردو بخورید

در قرآن مجید سه جا از رمان و انار نام برده است، در آیات 99 و 141 سوره انعام و آیه 68 سوره الرحمن درباره میوه این درختان توصیه مهمی شده است. گردو نیز از تنقلاتی است که در این شب مصرف می‌شود و فایده‌های بسیاری دارد. امام علی (ع) فرموده است: «خوردن گردو در زمستان و فصل سرما، کلیه‌ها را گرم و سردی را از بدن دفع می‌کند.»

رعایت این آداب و رسوم پسندیده و توجه به حکمت خوراکی‌هایی که در این شب مصرف می‌شود، می‌تواند راهگشای خوبی برای جوانان و نوجوانان باشد.

از جمله رسوم ایرانیان در شب یلدا رسم پسندیده هدیه دادن و هدیه گرفتن است. این سنت نیکو در اسلام بسیار مورد سفارش قرار گرفته و پیامبر(ص) فرموده است: «به یکدیگر هدیه بدهید تا دل‌هایتان به هم مهربان شود. به یکدیگر هدیه دهید، زیرا کینه‌ها را از بین می‌برد».

این شب بلند فرصتی مضاعف چند دقیقه‌ای برای نزدیکی به خدا،  است تا اینکه بتوانیم آرامش واقعی را در مناجات با محبوب دل‌ها بار دیگر تجربه نماییم: «الَّذِینَ آمَنُواْ وَ تَطْمَئِنُّ قُلُوبُهُم بِذِكْرِ اللّهِ أَلاَ بِذِكْرِ اللّهِ تَطْمَئِنُّ الْقُلُوبُ؛[سوره رعد، آیه28] آنان که ایمان آورده‌اند و دل‌هایشان به یاد خدا آرامش می‌یابد آگاه باشید که دل‌ها به یاد خدا آرامش می‌یابد».

چه خوب است در این شب بلند تنها به فکر سفره ی خانه خودمان نباشیم، چه بسیار خانه‌هایی ای کاش به رسم و نام مسلمانی که افتخار داشتن آن را داریم در شب یلدا گوشه چشمی به بینوایان و مستمندانی داشته باشیم که زندگی ایشان به سختی و فقر می‌گذرد.

شب یلدای پرهیزکاران همراه با یاد و دستگیری از مستمندان است؛ چرا که خداوند متعال پرهیزکاران را این چنین توصیف نموده است: «وَ فی أَمْوالِهِمْ حَقٌّ لِلسَّائِلِ وَ الْمَحْرُوم؛[سوره ذاریات، 19] و در اموال آنها حقّى براى سائل و محروم بود.»

منبع: tebyan.net