کتاب عیون اخبارالرضا(ع) فراتر از یک کتاب حدیثی ساده است

به گزارش ایکنا از قم، محمود ملکی تراکمه‌ای استادیار پژوهشکده علوم اسلامی بنیاد پژوهش‌های اسلامی آستان قدس رضوی، امروز ۱۵ مهرماه در نشستی با عنوان «تحلیل احادیث ابوالعباس صولتی به روایت ابوذکران قاسم بن اسماعیل در عیون اخبارالرضا(ع)» از سلسله نشست‌های دومین سوگواره علمی فرهنگی امام رضا(ع) که به همت بنیاد پژوهش‌های اسلامی آستان قدس رضوی در قم برگزار شد، بیان کرد: هشت حدیث با یک سند مشترک از کتاب عیون اخبار الرضا (ع) (باب 35) مورد بحث بنده است و این احادیث نکاتی دارد که تا به حال به آن پرداخته نشده است.

وی افزود: کتاب عیون بسیار فراتر از یک کتاب حدیثی ساده است و حرف‌های زیادی برای گفتن دارد؛ اگر کسی بخواهد در حوزه تاریخ به خصوص تاریخ خراسان کار کند و سراغ این کتاب نرود تحقیقاتش ناقص است چرا که این کتاب بازگو کننده کتاب‌های گذشته است.

ملکی ادامه داد: شیخ صدوق مدت زیادی در خراسان بوده و بزرگان ما ایشان را انسان بزرگی در خراسان توصیف کرده‌اند؛ حال سوال پیش می‌آید که چطور این همه مدت در خراسان بوده و با سامانیان ارتباطی نداشته است.

وی با استناد به برخی اسناد تاریخی و معرفی راویان، افراد و اشعار مرتبط با این حوزه اظهار کرد: در سال 255 با وقوع فتنه زند ابوذکران بصره را ترک کرده و به سیراف (بندری جزء شهرستان کنگان) می‌رود؛ پس از پایان فتنه به بصره برنگشته و در سال 285 هم هنوز در سیراف بوده است و نزد اساتید همانجا بوده است.

ملکی با بیان حدیث اول از هشت حدیث اشاره شده خاطرنشان کرد: در این حدیث ارتباط ذکران با ابراهیم (ابواسحاق) در اهواز گفته شده است؛ ابراهیم در آن زمان متولی خراج اهواز بوده است و این اتفاقات مربوط به سال اول پس از ترک بصره توسط ابوذکران است.

وی یادآور شد: یکی از راویان نقل می‌کند که یک روز امام در جمع فرمودند «دنیا نعمت حقیقی ندارد». برخی فقها گفتند در قرآن آمده است که خدا روز قیامت از نعمت می‌پرسد پس این مورد چگونه توجیه می‌شود؛ امام صدایشان را بلند کردند و گفتند شما نعمت را به چند قسم مانند آب و غذا و غیره تقسیم کردید، پدرم امام کاظم(ع) از پدرشان روایت کردند که در این مورد پیش امام صادق(ع) نیز بحث شده است و ایشان ناراحت شده‌اند، زیرا خداوند از آن چیزی که به بنده‌اش عطا می‌کند سوال نمی‌کند و به خاطر آن منت نمی‌گذارد که متوجه می‌شویم منظور از نعمت اهل بیت(ع) است.

استادیار پژوهشکده علوم اسلامی بنیاد پژوهش‌های اسلامی آستان قدس رضوی در ادامه گفت: پس از توحید و نبوت، اهل بیت بسیار مورد تأکید قرار گرفته‌اند؛ ابوذکران این حدیث را از ابراهیم شنیده و خواب دیده است که امام در خواب بر بیان این حدیث در میان مردم تأکید کرده است و بیان آن را رسالت ایشان قرار داده است.

ملکی طبق حدیث مذکور تشریح کرد: آموزه‌های مذکور در بغداد، بصره، اهواز و سیراف از همان زمان وجود داشته و این بسیار مهم است که ما بدانیم این آموزه‌ها کجا بوده و توسط چه افرادی گفته شده است؛ هم چنین روایات دیگری نیز وجود دارد که اشعاری که از امام رضا (ع) نقل شده است را می‌گوید.