دعای عرفه؛ معرفی انسان از زوایای گوناگون به خود

به گزارش ایکنا از مازندران، عرفه کلمه‌ای عربی است به معنای ادراک، فهم و شناختن چیزی همراه با تفکر و تدبر در آثار آن است. نام عرفه، از سرزمین عرفات (جایی در شهر مکه که باید در زمان اجرای مراسم حج مسلمانان در آن استراحت و بیتوته نمایند) گرفته شده و گفته‌اند عرفات را از آن رو عرفات خوانده‌اند که زمینی مشخص و شناخته‌شده در میان کوه‌ها است.
در اصل معنای عرفه روز آشتی با خدا است و حاجی در عرفات به سرزمینی در مکه استراحت می‌کند، و می‌ماند در آنجا و عصر روز بعد این دعا و دعا‌هایی که به جا می‌آورد را می‌خواند که همگی در اصل تقرب به سمت پروردگار عالم است.
روز عرفه روز آغاز مناسک حج مسلمانان است. حج گزاران در این روز در صحرای عرفات گرد هم می‌آیند و ضمن دعا و استغفار، از توفیق در ادای فریضه مهم حج شکرگزاری می‌کنند. نظر به اهمیت این روز، ادعیه و مناجاتی ویژه آن از معصومین و بزرگان دینی نقل شده است.
دعای عرفه، در واقع، یک معرفی از انسان، در پرده‌های مختلف و زاویه‌های گوناگون است، این دعا خودمان را به خودمان می‌شناساند. دعای عرفه در واقع خودت را به خودت معرفی می‌کند، این شناخت، فواید بسیاری دارد چراکه وقتی خودتان را خوب بشناسید، هیچگاه به چیزی که فایده ندارد دل نمی‌بندید، یا هیچ چیزی نمی‌تواند باور‌های درستی را که به آن‌ها یقین دارید از شما گرفته و سلب کند؛ به نوعی می‌توان گفت؛ دعای عرفه کارش شکستن توهم هاست و البته جلوی اینکه به هر چیزی انگ توهم بزنیم را نیز می‌گیرد، علتش هم روشن است وقتی انسان خودش را خوب بشناسد و این شناخت را نقطه‌ی معرفی برای چیز‌هایی که قبولش دارد قرار دهد، همه چیز برایش واضح و بدیهی می‌شود.
یکی از فرصت‌های مهم در روز عرفه، که بسیار مورد تأکید ائمه معصومین و بزرگان دین قرار گرفته است، فرصت دعا و مسئلت از خداوند است. بنا به فرموده امام سجاد(ع) این روز روزی است که در آن در‌های رحمت الهی باز بوده و خداوند عطای خود را بر مردم گسترانیده و بر همگان تفضّل فرموده است، به همین خاطر توبه در آن مقبول است و دعا به اجابت خواهد رسید.
در میان همه روز‌های مبارک و مقدس، این روز یک ویژگی‌هایی دارد که در سایر ایام، حتی در اعیاد شریفه و سایر ایام متبرکه به این پایه دیده نمی‏شود. بر اساس آنچه از روایات و کلام امامان بزرگوار شیعه استفاده می‏ شود اهمیت توجه و نیایش با خدای متعال در این روز به‌قدری است که فرموده‌اند: اگر روزه گرفتن باعث سستی در عبادت ودعا بشود، روزه نگیرید؛ با این‌که روزه یکی از بزرگترین عبادات است؛ ولی این روز آن‌قدر دعا و توجه به خدای متعال مطلوب است که گفته‌اند: اگر روزه مانع می‏ شود، روزه را ترک کنید؛ به خصوص از هنگام پایین آمدن خورشید تا موقع غروب آفتاب، انواع دعا‌ها و تسبیحاتی وارد شده که نشانه عظمت این روز و نزول برکات و رحمت‌های بی ‏پایان از طرف خدای متعال بر بندگان شایسته اوست.
انسان‌ها فطرتاً خداجو و طالب ارتباط با خالق خودشان هستند، افرادی که به زبان عربی آشنا هستند وقتی این دعا را می‌خوانند با کلمه به کلمه این دعا با خدای خودشان ارتباط برقرار می‌کنند و ارتباطشان به خدا وصل می‌شود. در دعا بنده باید بداند که چه چیزی به خدا می‌گوید. به همین دلیل باید یکبار هم که شده ترجمه دعای عرفه را بخوانیم. قرائت ترجمه باعث می‌شود فرد تشنه شود و سال‌های بعد اهتمام بیشتری به خواندن این دعا داشته باشند.
برخی مردم فکر می‌کنند خواندن دعا به زبان عربی ثواب دارد، اما خواندن همان دعا به زبان فارسی ثواب ندارد و یا ثواب کمتری دارد، اما باید به مردم گفت که هیچ معصومی نگفته است که دعا باید به زبان عربی خوانده شود. البته حساب نماز جداست که باید به عربی خوانده شود، اما در دعا چنین مطلبی گفته نشده است. از سوی دیگر یکی از مهم‌ترین توصیه‌های قرآن تدبر است و تا معنی دعا را نفهمیم نمی‌توانیم در آن تدبر کنیم. پس مردم نباید نگران این باشند که اگر دعای عرفه را فارسی خواندند ثواب دعایشان کم می‌شود.
درس اول این دعای عرفه شکر خداست؛ یاد گرفتن این‌که درباره نعمت‌های خدا بیاندیشیم؛ هم از این‌که این نعمت‌ها راداریم، لذت ببریم؛ هم این کمبود‌ها به نظر ما جلوه‏‌ای نکند؛ هم از این نعمت‌ها سوء استفاده نکنیم؛ هم درمقام شکر بر بیاییم، که آن شکر ما را جلو می‏برد و وسیله قرب می‏شود.
ائمه (ع) بسیاری از سخنان و معارف را در قالب دعا مطرح کرده‌اند که باید از این فرصت‌ها استفاده کرد. هر کسی که در شب قدر آمرزیده نشده امید عرفه امیدی بالاتر است و فرصت بزرگ عرفه را به بهترین شکل استفاده کند. هرچند در جامعه فعلی گرفتاری‌های مردم زیاد شده است و این بیماری هم بزرگترین بحران جهان شده است، اما در این روز‌ها و ساعات خوش دعا برای امام زمان و بازگشایی گره از کار دنیا با آمدن آن مصلح جهانی، از خداوند طلب حاجات کنیم.

یادداشت از حجت‌الاسلام  نیما ارزانی