پرهیز از بی‌اخلاقی در برخورد با فرق انحرافی

به گزارش ایکنا، حجت‌الاسلام و المسلمین امین شمشیری، استاد و پژوهشگر فرق و مذاهب، پنجم آذرماه در ادامه سلسله نشست‌های بررسی فرق انحرافی به فواید فرقه‌شناسی اشاره کرد و گفت: یکی از فواید پرداختن به مباحث فرقه‌شناسی، جلوگیری از درگیری و خشونت و خون‌ریزی پیروان یک فرقه علیه فرقه دیگر است و ما چاره‌ای جز شناخت فرقه‌‌ها برای رفع این موارد نداریم. همچنین یکی از مهم‌ترین فواید دیگر فرقه‌پژوهی یافتن راهی برای گفت‌وگو است زیرا اگر بدانیم یک فرقه گمراه است، تلاش می‌کنیم تا با آن‌ها گفت‌وگو کنیم شاید بتوان تغییراتی در آن‌ها ایجاد کرد.

وی افزود: شناخت منجر به کم‌شدن اختلافات و درگیری‌ها شده و گاهی به این نتیجه می‌رسیم که باید با فلان فرقه برخورد شود، البته در وضعیت کنونی جوامع و با وجود فضای رسانه‌ای کنونی معمولا فرقه‌پژوهی باید به مواجهه فرهنگی و نقد و تسلط علمی ختم شود.

مواجهه علمی با فرق انحرافی

شمشیری بیان کرد: اگر فرقه‌پژوهی به صورت منطقی و درست و علمی و فرهنگی انجام نشود، منجر به خشونت و درگیری و نزاع خواهد شد یا یک فرقه کاملاً سیاسی خواهد شد مانند آنچه در مورد عرفان حلقه رخ داد.

استاد و پژوهشگر فرق انحرافی حوزه علمیه اظهار کرد: جریانات انحرافی و غیرصواب وقتی نمود اجتماعی داشته باشند، خطرناک خواهند بود، به همین دلیل شناخت فرقه‌های انحرافی ضرورت دارد. همچنین فایده دیگر، مهندسی فرهنگی جامعه است و برای اینکه بتوانیم جامعه را مدیریت فرهنگی کنیم، نیاز مبرم به شناخت جریانات و اندیشه‌ها و فرقه‌های موجود داریم از این رو این بحث، حیاتی است.

شمشیری بیان کرد: شناخت درست فرقه‌ها، مهندسی فرهنگی اطلسی جامع از جریانات و اندیشه‌ها و فرقه‌ها ایجاد می‌کند مثلاً الان خرده‌فرهنگ عریانی و بی‌حجابی در حال رواج است و به مدارس و خیابان و دانشگاه‌ها کشیده شده است.

شمشیری اضافه کرد: الان در برخی اخبار داریم که چندهزار بهایی در تهران وجود دارد که طبیعتاً به پوشش هم اعتقادی ندارند و در رأس اعتقاداتشان مسئله بی‌حجابی مطرح است، کافی است این خبر که صددرصد دروغ است، باعث لرزش ما شود و بعد بی‌جهت کتاب درباره آن بنویسیم از همین رو، شناخت جریانات انحرافی خیلی مهم است.

شمشیری بیان کرد: جریان منافقین که رئیس آن خودش روسری قرمز بر سر دارد هم علیه حجاب کار می‌کند، پس فرقه‌ها چون منحرف هستند ریشه‌های مشترکی هم دارند که در رأس آن دعوت به سوی خود است؛ از این رو شناخت وجوه مشترک و تمایز آن‌ها مهم است و می‌توانیم با بحث علمی تا حدود زیادی خیلی از آن‌ها را منزوی کنیم.

روش اشتباه در برخورد با برخی فرق صوفیه

وی با تأکید بر اینکه شناخت افراد و جریانات منحرف در دفاع از دین و مهندسی فرهنگی جامعه از فواید مهم فرقه‌شناسی است، تصریح کرد: بعد از جنگ، تخریب برخی خانقاه‌ها شروع شد، در حالی که صوفیه در اساس، فرقه انگلیسی نبود ولی همین مسئله تخریب سبب شد تا موضوع این فرقه سیاسی شود و الان برخی از افراد این فرقه مانند مصطفی آزمایش در انگلیس شبکه‌های رسانه‌ای در اختیار دارند و علیه ما تبلیغ می‌کنند.

وی افزود: عموم صوفیه انحرافاتی دارند ولی سرشان تو لاک خودشان است و الان ما با نوشتن دو کتاب در حال نقد جریان صوفیه هستیم که خروجی بهتری نسبت به برخورد قبلی خواهد داشت.

شمشیری با تأکید بر اینکه ما می‌توانستیم فرقه‌ها را در مشت خودمان بگیریم تا به مشکلی برنخوریم، اضافه کرد: اگر ما بحث فرقه‌ها را کنار بگذاریم، توسعه خواهند یافت و اگر بد ورود کنیم و سواد لازم را نداشته باشیم یا رویکرد مناسبی اتخاذ نکنیم، فرقه‌ها باز بیشتر خواهند شد، بنابراین فقط نباید نگاه امنیتی داشته باشیم و باید کار فرهنگی مناسب انجام دهیم.

استاد حوزه علمیه با طرح این پرسش که رویکرد ما به فرقه‌ها چه باید باشد؟ بیان کرد: آیا باید صرفاً با نگاه کلامی با این مقولات وارد شویم یا وظیفه اخلاقی هم داریم؟ حتی در بحث بدحجابی هم می‌بینیم که برخی فقط گل به آن‌ها داده و برخی چکشی وارد می‌شوند. بنابراین رویکرد ورود به این مقولات، تخصصی است. در کار فرقه‌پژوهی اگر نگاه افراطی داشته باشیم، فقط دائماً فرقه تولید خواهیم کرد در حالی که اسم اینها را باید خرده‌فرهنگ بگذاریم و نه فرقه.

وی افزود: طبیعی است که انسان‌ها برداشت‌های متفاوتی دارند و اگر در حدی باشد که به اصول دین آسیب نزند، طبیعی است زیرا یکی ممکن است فلسفه را دوست نداشته باشد و دیگری عرفان و برعکس؛ اینها ایرادی ندارد ولی خروجی مباحث ما نباید منجر به تولید فرقه و فرقه‌سازی به بهانه اینکه فلان گروه با فکر ما مخالف است بشود. از آنجا که فرقه‌ها مبانی ندارند، بعد از چند سال خود به خود محو خواهند شد کما اینکه امروز اثری از خوارج وجود ندارد.

بی‌اخلاقی در برخورد با فرقه‌های انحرافی جایز نیست

شمشیری اظهار کرد: نباید عطش ایجاد فرقه داشته باشیم؛ کسی ممکن است فکری انحرافی داشته باشد و جمع محدودی اطراف خودش جمع کرده باشد نباید فوراً آن را فرقه بدانیم. متأسفانه برخی جنون فرقه‌سازی دارند زیرا منتقدین بی‌اطلاع هستند و بدون اشراف بر مسائل اظهار نظر می‌کنند.

شمشیری بیان کرد: درست است افرادی که در مباحث فرقه‌پژوهی کار می‌ کنند، حق هستند ولی بار سنگین مسئولیت دنیوی و اخروی بر دوش دارند و باید متوجه این موضوع باشند.

وی ادامه داد: در فقه بحثی به نام مباهته(بهتان) داریم که کاملاً غیراخلاقی و نشانه ضعف در تقابل با فرقه‌ها است؛ یکی از دلایلی که سبب شده است مباحث فرقه‌ای و کلامی وارد مباهته شود، همین رویه‌های بی‌اخلاقی است، سخنی را به پیامبر(ص) نسبت می‌دهند که ایشان فرموده است: بعد از من هرگاه شکاکان و بدعت‌گذاران را دیدید از آنان بیزاری بجویید و به آن‌ها ناسزا کنید و درباره آن‌ها بدگویی و افشاگری کنید و آن‌ها را بهتان بزنید و یا مبهوت کنید ولی آیا این کار اخلاقی است که به برخی فرقه‌ها تهمت زده و مثلاً بگوییم زناکار هستند، صرفاً به خاطر اینکه بخواهیم آن‌ها را منکوب کنیم. بیشتر مراجع تقلید این روایت را نادرست می‌دانند و یا بهت را به معنای ایجاد حیرت در طرف مقابل معنا کرده‌اند.

شمشیری با بیان اینکه مباهته از بهت است، گفت: در لغت به معنای تحیر و دروغ‌بستن است؛ حال در روایت مورد بحث، دو معنا می‌تواند مدنظر باشد، بسته به اینکه «ب» در «بهت» را به ضم یا فتحه بخوانیم؛ ولی قرار نیست ما برای نجات فرقه‌ها و برخورد با انحراف آن‌ها خودمان را به مسائل غیراخلاقی آلوده کنیم. بنابراین رعایت اخلاق در فرقه‌پژوهی موضوع بسیار مهمی است.

نسبت‌های ناروا به فرقه‌های انحرافی ندهیم

استاد حوزه علمیه اضافه کرد: اگر فرقه‌ای مانند عرفان حلقه خودکشی را جایز دانسته، ما هم حق داریم آن را به آن‌ها نسبت دهیم ولی اینکه بگوییم پدر رئیس فرقه، نامشروع است، حرف درستی نیست زیرا ممکن است برادری دارد که اهل فرقه و فرقه‌بازی نیست و می‌خواهد در جامعه زندگی کند لذا نباید حرمت و آبروی او از بین برود.

وی افزود: مطابق فقه اگر به کسانی تهمت بزنیم که موجب تضعیف دین است، مثلاً به فلان امام جماعت و جمعه و فلان شخصیت مذهبی، گناه آن مضاعف خواهد بود، یا اینکه بگوییم فلان منطقه و محیط و مسجد و حسینیه و ... غصبی است باز گناه مضاعفی دارد زیرا سبب خواهد شد مردم به این اماکن نروند. بنابراین سخن ما با فرقه‌ای‌ها هم این است که به علمای دین تهمت نزنید زیرا موجب بدبینی به دین شده و در حقیقت مانند این است که ما به خدا و پیامبر(ص) و اهل بیت(ع) افترا بسته باشیم.

استاد حوزه علمیه با بیان اینکه عمدتا فرقه‌ها، تقوای دینی ندارند، گفت: جرم افترا و تهمت به افراد معمولی مضاعف نیست ولی سبب می‌شود تا روز قیامت فرد تهمت‌زننده را بیاورند و او را روی چرک و خون نگه دارند و وقتی از حساب مردم فارغ شد، داخل جهنم خواهند انداخت. الان به روحانیت تهمت می‌زنند و می‌کوبند زیرا دستشان به خدا و پیامبر(ص) نمی‌رسد و این از مظلومیت‌های نظام اسلامی است که با این افراد برخورد شدیدی هم ندارد. 

پرهیز از برخورد سطحی با فرق انحرافی

شمشیری تصریح کرد: مسئله فرقه‌ها نباید وارد کف خیابان شده و باعث ایجاد تفرقه و شکاف اجتماعی شود زیرا به نام مبارزه با مسیحیت در غرب، کلیساها خراب شدند، خانقاه و مراکزی وابسته به برخی ادیان و مذاهب دیگر تخریب شده است در حالی که انحرافی بودن یک عده، دلیلی بر تخریب مراکز آن‌ها نیست؛ مقابله با فرق انحرافی باید خوب و منطقی و محکم باشد ولی برخورد سطحی با پیروان فرق انحرافی درست نیست.

وی تأکید کرد: ما معتقد به رهاکردن فرق نیستیم بلکه باید یک اطلس جامع فرهنگی از آن‌ها تهیه کنیم و بدانیم هر فرقه مانند بهائیت مثلاً در فلان شهر چه مقدار طرفدار دارد و بعد با آن‌ها برخورد کنیم وگرنه با چند فرد بی‌تجربه نمی‌توان کاری پیش برد. اگر برخورد درست نباشد، ماجرایی که می‌توان به راحتی آن را جمع کرد، تبدیل به یک مسئله سیاسی در کشور شده و آن‌ها هم تلاش خواهند کرد حمایت خارجی‌ها را جلب کرده و یا رسانه‌هایی در کشورهای بیگانه علیه ما به راه بیندازند.

شمشیری تصریح کرد: در عصر غیبت همه چیز صددرصد مشخص نیست و اگر کسی حرفی خلاف ما گفت، نباید فوراً آن‌ها را متهم به ایجاد فرقه کنیم، مثلاً اگر کسی گفت فرشتگان مجرد هستند و برخی مخالف بودند فوراً همدیگر را متهم به تشکیل فرقه نکنیم. بنابراین در اینجا فوراً نباید حکم فقهی تولید کنیم. مباحث عقیدتی نباید منجر به بستن کرسی‌های آزاداندیشی شود؛ برخی به خاطر اینکه مبادا به دین آسیب برسد، با کرسی‌های آزاداندیشی مخالفت می‌کنند در صورتی که رهبر انقلاب فرمودند نباید از آزاداندیشی ترسید و نقد و انتقاد را به کالای قاچاق تبدیل نکنیم.