نگاه نهج‌البلاغه به تصمیم‌گیری منطبق بر اخلاق
مدرس دانشگاه و پژوهشگر نهج‌البلاغه با اشاره به اینکه سبک زندگی و مهارت کسب کمالات معنوی در کلام وحی و نهج‌البلاغه بهترین شیوه حرکت در مسیر توحیدی است، بیان کرد: تصمیم‌گیری یکی از مؤلفه‌های سبک زندگی است که در کلام مولا علی(ع) به آن پرداخته شده است.
حبیب‌الله صابری‌نسب، مدرس دانشگاه و پژوهشگر نهج‌البلاغه در گفت‌و‌گو با ایکنا از استان مرکزی با اشاره به اینکه سبک زندگی و مهارت کسب کمالات معنوی در کلام وحی، نهج‌البلاغه و سنت و سیره پیامبر اکرم(ص) و ائمه معصومین(ع)، بهترین شیوه حرکت در مسیر توحیدی است، به خطبه 241 نهج‌البلاغه استناد کرد و گفت: در این خطبه مولا علی(ع) با بیانی شیوا به مخاطبان هشدار داده و راه پیروزی را نشان می‌دهد.
وی با اشاره به فرازی از خطبه 241 نهج‌البلاغه «و لا تَجتَمِعُ عَزيمَةٌ و وَليمَةٌ، ما أنقَضَ النَّومَ لِعَزائمِ اليَومِ، و أمحى الظُّلمَ لِتَذاكيرِ الهِمَمِ؛ عزم و تصميم براى رسيدن به كمالات و مقامات عالى با سورچرانى (راحت‌طلبى) سازگار نيست. چه بسيار خواب‌هاى شبانگاهى كه تصميمات روز را بر هم زده و چه بسيار تاريكی‌هايى كه ياد همت‌هاى بلند را از خاطره‌ها زدوده است» تصریح کرد: این خطبه بر اهمیت تصمیم و نقش آن در زندگی تأکید دارد. تصمیم‌گیری در زندگی فردی و اجتماعی همه ما قابل توجه است و نباید به راحتی از کنار آن عبور کرد.
بیشتر بخوانید:
- نویسندگان در انتقال نصایح نهج‌البلاغه دست به قلم شوند
- دوراندیشی در کلام حضرت علی(ع)
- چگونگی مهارت نفس از نگاه حضرت علی(ع)
صابری‌نسب در ادامه نیز با اشاره به خطبه 192 نهج‌ابلاغه «ولَکِنَّ اللَّهَ سُبْحَانَهُ جَعَلَ رُسُلَهُ أُولِی قُوَّةٍ فِی عَزَائِمِهِمْ؛ در صورتی که خداوند پیامبران را با عزم و اراده قوی مبعوث کرد» اضافه کرد: فرایند تصمیم‌گیری به همان اندازه که از عقلانیت فاصله بگیرد به تصمیم‌گیری شهودی نزدیک می‌شود. برای تصمیم‌گیری درست باید به تمامی ابعاد و زوایا توجه کرد تا بتوان انتظار خروجی مطلوب داشت. بخشی از نهج‌البلاغه عقل را عامل نجات و اصلاح دانسته و بر نقش آن در زندگی تأکید دارد.
وی همچنین به خطبه 154 «فَالنَّاظِرُ بِالْقَلْبِ الْعَامِلُ بِالْبَصَرِ يَكُونُ مُبْتَدَأُ عَمَلِهِ أَنْ يَعْلَمَ أَعَمَلُهُ عَلَيْهِ أَمْ لَهُ؟ فَإِنْ كَانَ لَهُ مَضَى فِيهِ وَ إِنْ كَانَ عَلَيْهِ وَقَفَ عَنْهُ؛ خردمندى كه به ديده دل مى‌نگرد و از روى بصيرت كار مى‌كند، در آغاز، بايد بداند كه آنچه مى‌كند به زيان اوست يا به سود او. اگر به سود او بود، همچنانش پى گيرد و اگر به زيان او بود از انجام، آن بازايستد» اشاره کرد و افزود: کلام مولا در این بخش تأکید بر مطلوبیت رفتارها توأم با تدبیر دارد. داشتن سه عنصر خودآگاهی، تعهد و گزینش اخلاقی و عقلانی باعث می‌شود تا انسان خوی و منش انسانی یافته و به کرامات انسانی برسد.
صابری‌نسب در تکمیل سخنان خود به سخنی از آیت‌الله مصباح یزدی با این مضمون «از منظر دین تصمیم‌گیری، ناشی از قدرت اراده و انتخاب و اختیار انسان است. رفتارهای غریزی به هویت نباتی انسان مربوط هستند نه به روح او، و رفتار اداری به جوهره و نفس انسانی وابسته است. تصمیم‌گیری یک رفتار ارادی است، نه غریزی. پوزیتویست‌ها و تمام كسانی كه برای انسان وجودی به نام روح قائل نیستند، كلیه رفتارهای انسان، حتی تصمیم‌گیری را از قبیل انعكاس‌های شرطی می‌دانند» استناد کرد. (مصباح یزدی، 1376، صفحات 78-77).
وی پیشه کردن مؤلفه اخلاق اسلامی همراه با تصمیم‌گیری را مورد تأکید قرار داد و افزود: در وهله اول باید تعریف کنیم چه تصمیمی در گروه تصمیم مبتنی بر اخلاق تعریف می‌شود. تصمیم مطابق با اخلاق باید دارای ویژگی‌هایی نظیر حسن تدبیر، فهم و ادراک صحیح، التزام به حق و عدالت، التزام به صداقت و امانت‌داری و... باشد و یک مدیر شایسته مدیری است که تمام تصمیم‌های خود را با اخلاق تطبیق دهد.
صابری‌نسب به کسب مهارت تصمیم‌گیری اشاره و اظهار کرد: برای تصمیم‌گیری درست می‌توان به آیات الهی همچون آیه 159 سوره مبارکه آل عمران «وَشَاوِرْهُمْ فِي الأَمْرِ فَإِذَا عَزَمْتَ فَتَوَكَّلْ عَلَى الله؛ و در كارها، با آنان مشورت كن، اما هنگامی كه تصميم گرفتی، قاطع باش و بر خدا توكل كن»، یا سوره رعد، آیه 11 «انَّ اللّهَ لا یُغَیِّرُ ما بِقَومٍ حَتّیَ یُغَیِّروا ما بِاَنفُسِهِم؛ خداوند سرنوشت هيچ قوم و ملتی را تغيير نمی‌دهد مگر آنكه آنان آنچه را در خودشان است تغيير دهند» رجوع کرد.
این مدرس دانشگاه در پایان به سخنان ارزشمند حضرت علی(ع) در مورد تصمیم‌گیری استناد کرد و گفت: ایشان در احادیثی فرمودند «در تصمیم‌ها و اقدامات خدا را در نظر آورید»، «هنگامی که جانب امور روشن شد با سرعت و قاطعیت تصمیم بگیرید و اقدام کنید»، «اگر مشورت نکنید تباه می‌شوید» و «در تصمیمی که با دوراندیشی همراه نباشد خیری نیست.»
انتهای پیام
