ادب و امام‌شناسی؛ رمز ماندگاری حضرت ابوالفضل(ع)

اکرم بسلان‌پور، طلبه سطح ۴ و استاد حوزه حضرت زینب(س) کرمان در گفت‌وگو با ایکنا از کرمان به بیان نقش حضرت عباس(ع) در واقعه عاشورا پرداخت و گفت: ولایت‌مداری، امام‌شناسی، شجاعت، سقایت و علمداری مهمترین ویژگی‌هایی است که آن حضرت به آن شناخته می‌شود. ایشان در واقعه کربلا با اصرار برای جهاد و شهادت از امام حسین(ع) رخصت میدان طلبید و در پی آوردن آب برای اردوگاه امام به شهادت رسید.

وی با بیان اینکه ماندن پای دین، دفاع از امام عصر خود و ترجیح زندگی و سعادت اخروی بر مادیات و دنیا از مهم‌ترین خصلت‌های حضرت ابوالفضل(ع) بود، گفت: در جریان واقعه کربلا در دو مقطع برای ایشان امان‌نامه فرستاده شد. در ابتدا دو نفر از سپاه ابن‌زیاد برای حضرت عباس(ع) و دیگر یاران او امان‌نامه‌ای آوردند تا بتوانند از مرگ در این جنگ رهایی یابند که با میانجی‌گری برادرزاده ام‌البنین این امان‌نامه‌ها آورده می‌شد اما حضرت از پذیرفتن امان‌نامه خودداری کردند. در مرتبه دوم امان‌نامه‌ها در روز عاشورا از جانب شمر به ایشان و برادرانش توصیه شد تا در برابر یزید تسلیم شوند اما حضرت عباس(ع) نه تنها نپذیرفتند بلکه مصمم‌تر به همراهی امام حسین‌(ع) ادامه دادند.

بسلان‌پور ادامه داد: چیزی که سبب ماندگاری و محبوبیت حضرت ابوالفضل(ع) شده است ادب و امام شناسی ایشان بود که البته این امام شناسی در سایه خدا محوری قرار دارد. حضرت نماد شجاعت، وفاداری، فتوت، مردانگی و ادب و تواضع در برابر برادر خود امام حسین(ع) است.

این مدرس حوزه در پاسخ به این سوال که چرا شناخت ایشان را محدود به واقعه عاشورا کرده‌ایم و کمتر به زوایای شخصیتی حضرت پرداخته می‌شود؟ گفت: حضرت عباس(ع) از جمله افرادی بودند که در جنگ صفین در سپاه مالک اشتر برای برداشتن آب از فرات برای لشکریان امام علی(ع) به فرات حمله کردند. تکرار این ماجرا در واقعه عاشورا دلیل شهرت حضرت عباس(ع) به سقا بود. شاید به این دلیل که خود واقعه کربلا منحصر به فرد و ماندگار است شخصیت‌های آن هم در کنار ولایت پذیری، شجاعت و رشادت‌هایی که داشتند ماندگار و برجسته شدند.

جایگاه حضرت ابوالفضل(ع) در کلام ائمه اطهار

وی در ادامه به جایگاه حضرت عباس(ع) در کلام ائمه(ع) پرداخت و گفت: پس از اینکه امام علی(ع) فرزند خود را عباس نام نهاد، دست‌های او را بوسید و اشک بر صورتش جاری شد. ام‌البنین حیرت زده پرسید: «چرا گریه می‌کنید؟ مگر دستان فرزندم عیبی دارد؟» حضرت فرمود: «گویی هم اینک می‌بینم که این دست‌ها روز عاشورا در کنار شریعه فرات و در راه یاری دین خدا قطع شده است.»(کلباسی، الخصائص العباسیه، صفحه ۶۴ تا ۷۱)

بسلان‌پور ادامه داد: حضرت عباس(ع) از معدود غیرمعصومین هستند که از معصوم برای ایشان زیارتنامه صادر شده است. از امام صادق(ع) زیارتنامه‌ای برای حضرت ابوالفضل(ع) روایت شده است، همچنین در زیارت ناحیه مقدسه در مورد حضرت عباس(ع) به صورت اختصاصی بیانات بلندی وجود دارد و ایشان مورد مدح حضرات معصومین قرار گرفته‌اند و این به سبب غرق بودن حضرت عباس در معرفت به ولایت است.

این مدرس حوزه افزود: برخلاف آنچه که بعضاً‌ در بین عوام و برخی ناآگاهان رایج است که حضرت عباس(ع) به خاطر جانفشانی برای برادر به این جایگاه دست یافت باید گفت که این جانفشانی فضیلتی برای حضرت عباس(ع) نیست چرا که بسیار افراد هستند که حاضرند جان خود را برای برادر فدا کنند و لحظه‌ای برادر خود را رها نکنند، لذا اگر حضرت عباس عظمتی پیدا کرد نه به سبب فداکاری در راه برادر بلکه به سبب شناخت و معرفت کامل و یقین نسبت به مقام ولایت در زمان خود و فداکاری در راه ولایت بود.

وی با بیان اینکه اوج شخصیت حضرت عباس(ع) به دلیل بصیرت نافذ ایشان است، گفت: امام صادق(ع) وقتی که می‌خواهد از عموی خویش یاد کند، با اینکه حضرت عباس فضیلت‌های بسیاری دارد اما در مورد ایشان می‌فرماید: «کانَ عَمُّنَا الْعَبَّاسَ نافِذَ البَصیرَةِ، صَلْبَ الْأیمانِ، جاهَدَ مَعَ أَبی‌ عَبْدِاللَّهِ علیه السلام وَأَبْلی بَلاءً حَسَناً وَمَضی شَهیدا: عموی ما عباس دیده‌ای تیز بین و ایمانی استوار داشت. همراه حسین(ع) جهاد کرد و از امتحان سرافراز بیرون شد و سرانجام به شهادت رسید.»(در سوگ امیر آزادی ترجمه مثیر الاحزان صفحه ۲۴۵)

بسلان‌پور بیان کرد: امام سجاد(ع) نیز عموی خود عباس را چنین توصیف می‌کند: «رَحِمَ اللَّهُ عَمِىَّ الْعَبَّاسَ فَلَقَدْ آثَرَ وأَبْلی وفَدی أَخاهُ بِنَفْسِهِ حَتَّی قُطِعَتْ یَداهُ فَأَبْدَلَهُ اللَّهُ عَزَّوَجَلَّ مِنْهُما جِناحَیْن یَطیرُ بِهِما مَعَ الْمَلائِکَةِ فی‌ الْجَنَّةِ کَما جُعِلَ لِجَعْفَرِ بْنِ أَبی‌طالِبْ علیه السلام؛ وَإنَّ لِلْعَبّاسِ عِنْدَ اللَّهِ تَبارَکَ وَتَعالی مَنْزِلَةٌ یَغبِطَهُ بِها جَمیعَ الشُّهدَاءِ یَوْمَ القِیامَةِ: خداى عمویم عباس را رحمت کند که ایثار کرد و خود را به سختی افکند و در راه برادرش جانبازی کرد، تا آن که دست‌هایش از پیکر جدا گردید. آنگاه خداوند به جای آن‌ها دو بال به وی عنایت فرمود که در بهشت همراه فرشتگان پرواز کند؛ همان‌سان که برای جعفر طیار قرار داد.»(امالی صدوق، صفحه ۴۶۲ و بحارالانوار، جلد ۲، صفحه ۲۷۴)

وی ادامه داد: در بخشی از زیارت ناحیه مقدسه امام هادی(ع) از زبان آن حضرت چنین می‌خوانیم: «سلام بر ابوالفضل‌العباس، پسر امیرالمؤمنین؛ آن که با کمال مواسات و ایثار و برادری، جانش را نثار برادرش حسین(ع) کرد؛ آن‌ که دنیا را وسیله آخرت قرار داد؛ آن که خود را فداکارانه فدای برادر نمود؛ آن که نگهبان دین و سپاه حسین(ع) بود؛ آن که تلاش بسیار برای آبرسانی به لب تشنگان نمود؛ آن‌ که دو دستش در راه خدا قطع شد.»

این مدرس حوزه گفت: در زیارت‌نامه منسوب به حضرت ولی‌عصر(عج) مشهور به زیارت ناحیه می‌خوانیم: «سلام بر عباس فرزند امیرمؤمنان(ع) که جانش را در راه مواسات با برادرش تقدیم نمود و دنیایش را در راه تحصیل آخرت صرف کرد و جانش را برای حفاظت از برادرش قربانی فرمود».