معنای عبارت «وَبَرَزُوا لِلَّهِ» در سوره ابراهیم

به گزارش ایکنا؛ جلسه درس تفسیر قرآن حجت‌الاسلام خاتمی 23 خردادماه در حوزه علمیه قم برگزار شد.

وی در این جلسه به تفسیر آیات 48 تا 50 سوره ابراهیم پرداخت. خداوند متعال در آیه 48 می‌فرماید: «يَوْمَ تُبَدَّلُ الْأَرْضُ غَيْرَ الْأَرْضِ وَالسَّمَاوَاتُ وَبَرَزُوا لِلَّهِ الْوَاحِدِ الْقَهَّارِ؛ روزی که زمین (به امر خدا) به غیر این زمین مبدل شود و هم آسمان‌ها دگرگون شوند و تمام خلق در پیشگاه (حکم) خدای یکتای قادر قاهر حاضر شوند». متن جلسه از نظر می‌گذرد؛

آیه سخن از آن دارد که به کلی در قیامت نظام هستی به هم می‌خورد. در آستانه قیامت نظام موجود فرومی‌ریزد. ارض غیر‌ارض خواهد شد، سما غیر این سما خواهد شد، کوه‌ها وضع دیگری پیدا می‌کنند. نکته دیگر آیه «وَبَرَزُوا لِلَّهِ الْوَاحِدِ الْقَهَّارِ» است یعنی برای خداوند بروز و ظهور پیدا می‌شود. پر واضح است که جهان محضر خدا است. چیزی بر او پوشیده نیست. «وَبَرَزُوا لِلَّهِ الْوَاحِدِ الْقَهَّارِ» یعنی وارد جایی می‌شوند که دیگر هیچ مانع و حجابی نیست. مانع و حجاب این است که پشت ستون قرار می‌گیرند یا مانع و حجاب این است که موانع برای دیدن هست ولی قیامت یک زمین صاف و هموار است.

آیه 16 سوره غافر می‌فرماید: يَوْمَ هُمْ بَارِزُونَ لَا يَخْفَى عَلَى اللَّهِ مِنْهُمْ شَيْءٌ لِمَنِ الْمُلْكُ الْيَوْمَ لِلَّهِ الْوَاحِدِ الْقَهَّارِ؛ آن روزی که همه خلق پدیدار شوند (و نیک و بدشان آشکار گردد) که هیچ کرده آنها بر خدا پنهان نباشد. در آن روز سلطنت عالم با کیست؟ با خدای یکتای بس قاهر منتقم است. تا دیر نشده است بگویم «و برزوا لله الواحد القهار» به بیرون آمدن از قبرها هم تفسیر شده است، ولی آنچه ما گفتیم جامع‌تر به نظر می‌رسید.

آدم‌ها تا وقتی که در این دنیا هستند حجاب دارند، حجابی که جلوه‌های ذات مقدس ربوبی را نمی بینند. روز قیامت همه حجاب‌ها کنار می‌رود. از جمله معارفی که قرآن در عرصه سازندگی بر آن تکیه بسیار دارد معاد است. هزار و ششصد آیه قرآن پیرامون معاد است. اگر انسان باور کند معادی در پیش است، بسیار سازنده است. حتی احتمال قیامت هم برای سازندگی انسان کافی است.

دو آیه بعدی می‌فرماید: «وَتَرَى الْمُجْرِمِينَ يَوْمَئِذٍ مُقَرَّنِينَ فِي الْأَصْفَادِ سَرَابِيلُهُمْ مِنْ قَطِرَانٍ وَتَغْشَى وُجُوهَهُمُ النَّارُ ؛ و (در آن روز) بدکاران را زیر زنجیر (قهر خدا) مشاهده خواهی کرد (و بینی که) پیراهن‌های از مس گداخته آتشین بر تن دارند و در شعله آتش چهره آنها پنهان است». «مقرنین» از ریشه قرن است. تشدید هم دلالت بر تأکید می‌کند. «مقرنین» یعنی کسانی را با همدیگر به زنجیر می‌کشند. در روز قیامت مجرمین را با همدیگر به بند می‌کشند. لکن یک معنای دیگر هم برای «مقرنین» بیان شده است. معنای دیگرش این است مقرنین یعنی به دست و گردنشان بند می‌اندازند. این احتمال هم در معنای آیه داده شده است. «اصفاد» جمع صفد است. زنجیری است که دست و گردن را به هم پیوند می‌دهد.

«سرابیل» جمع سربال است و به معنای لباس است: «وَجَعَلَ لَكُمْ سَرَابِيلَ تَقِيكُمُ الْحَرَّ وَسَرَابِيلَ تَقِيكُمْ بَأْسَكُمْ كَذَلِكَ يُتِمُّ نِعْمَتَهُ عَلَيْكُمْ لَعَلَّكُمْ تُسْلِمُونَ؛ و براى شما تن‏پوشهايى مقرر كرده كه شما را از گرما [و سرما] حفظ مى ‏كند و تن‏پوش‌ها [=زره ‏ها]يى كه شما را در جنگتان حمايت مى‌نمايد اين‌گونه وى نعمتش را بر شما تمام مى‌گرداند اميد كه شما [به فرمانش] گردن نهيد». «قطران» بر وزن فعلان مایع سیاه رنگ و بدبوبی است که از درخت عرعر گرفته می‌شود. قطران مایعی چسبنده، بدبو و قابل اشتعال است.

در نکات تفسیری خواهیم گفت که این وجه که در آیه آمده است، نماد تمام بدن است. اصلا وقتی که به شما گفته می‌شود عکستان را بیاورید، فقط عکس صورت خود را می‌آورید. پس با این اساس آتش تمام وجود آنها را خواهد گرفت. این معنای کلمات آیه بود. ان‌شاءالله تفسیرش را فردا بیان می‌کنم.