توسعه و تعمیق رویکرد قرآنی در اجتهاد با تصویب رشته‌های نوین

حجت‌الاسلام والمسلمین حسین علوی‌مهر، مدیر گروه قرآن و حدیث مجتمع آموزش عالی امام خمینی وابسته به جامعة المصطفی(ص) العالمیة، در گفت‌وگو با ایکنا، گفت: رشته دکتری تفسیر موضوعی با سه گرایش اعتقادی، اخلاقی و آیات‌الاحکام طی هفته گذشته در وزارت علوم  و برای نخستین‌بار در ایران به تصویب رسید و در این دانشگاه بین‌المللی تدریس خواهد شد.

وی با بیان اینکه بیش از 10 رشته دکتری تفسیر با گرایشات مختلف در مجتمع آموزش عالی امام خمینی المصطفی(ص) طراحی شده است، افزود: این رشته‌ها و گرایشات به تدریج به تصویب وزارت علوم رسیده و خواهند رسید و در فرایند تدریس قرار می‌گیرند که هم اکنون سه رشته مصوب شده است.

علوی‌مهر بیان کرد: در راستای توسعه و گسترش مباحث قرآنی ناچاریم رشته‌ها را به ویژه در مقطع دکتری افزایش کمی و کیفی بدهیم، زیرا امروز با توجه به موضوعات مطرح شده در سطح دنیا و نیازهای اجتماعی جامعه و عرصه منطقه‌ای و جهانی به خصوص با صدور بیانیه گام دوم و نگاه تمدنی به انقلاب اسلامی نمی‌توان صرفا با دانش تفسیری گذشته و تک رشته‌ای به پاسخگویی بپردازیم.

اجرای طرح تحول

استاد جامعة المصطفی(ص) با اشاره به اجرای طرح تحول رشته‌های تفسیری در المصطفی(ص) به خصوص در مقطع دکتری، تصریح کرد: تصویب چند رشته و گرایش اخیر هم در همین راستا به تصویب رسیده است، دکترای تفسیر تطبیقی ابتدا توسط المصطفی(ص) پی‌ریزی و در وزارت علوم مصوب و در بسیاری از دانشگاه‌های دنیا از جمله دانشگاه قم، دانشگاه قرآن و حدیث و دانشگاه علوم و معارف در حال تدریس است. 

وی افزود: با وجود تدریس این رشته دیدیم که مباحث تفسیری نیازمند تحول است و رشته‌های جدید باید پدید بیاید، لذا پیشنهاد دکترای تفسیر ترتیبی را با شش گرایش از جمله؛ تفسیر ترتیبی ادبی، تفسیر ترتیبی روایی، تفسیر ترتیبی اجتهادی، تفسیر ترتیبی عرفانی، تفسیر تنزیلی ارائه کردیم.

علوی‌مهر اضافه کرد: در رشته تفسیر موضوعی مقطع دکترا را در سطح کشور نداشتیم لذا این رشته را هم به سه گرایشی که بیان شد به وزارت علوم ارائه کردیم و بحمدلله به تصویب رسیده و در فرایند تدریس قرار می‌گیرد. اهداف، ویژگی‌ها، فصول، عناوین، تعداد واحدها و سرفصل‌های آنها هم انجام شده است.

استاد جامعة المصطفی(ص) العالمیة گفت: رشته قرآن و ادیان و تفسیر ترتیبی هم در مقطع دکتری در آینده به تصویب خواهد رسید، وزارت علوم طبق مراحل و ضوابطی این رشته‌ها و گرایشات را مورد بررسی قرار می‌دهد و این رشته و سه گرایش هم‌‌اکنون مصوب شده و مجری آن مجتمع آموزش عالی امام خمینی المصطفی(ص) خواهد بود.

علوی‌مهر اظهار کرد: طرح تحول رشته‌های قرآنی براساس حوزه‌های دانشی و علوم روز ایجاد شده است، بنابراین هدف اصلی از تکثر این رشته‌ها، ایجاد دانش‌های جدید و نظریه‌پردازی‌ها و بحث‌های نوبنیاد در تفسیر و علوم قرآن است؛ هدف اصلی نظریه‌پردازی در مباحث قرآنی است؛ ما با تفسیر تطبیقی و علوم قرآن و حدیث صرف نمی‌توانیم به نظریه‌پردازی بپردازیم و ناچاریم رشته‌های جدید ایجاد شود و مباحث به روز ارائه شود.

وی اضافه کرد: با گسترش این رشته‌ها، تفکرات و اندیشه‌های قرآنی توسعه زیادی پیدا خواهند کرد؛ مثلا در گذشته در مقطع دکتری، یک یا دو تفسیر موضوعی خوانده می‌شد ولی الان با ایجاد رشته تفسیر موضوعی اعتقادی، حداقل ده واحد به مباحث اعتقادی پرداخته می‌شود یا در تفسیر موضوعی اخلاقی، حداقل ده واحد به مباحث موضوعی اخلاق در قرآن پرداخته می‌شود.

استاد جامعةالمصطفی(ص) العالمیة تاکید کرد: امروزه با تک‌رشته نمی‌توان قرآن کریم را در مجامع علمی دنیا عرضه کنیم و باید متناسب با گسترش علوم مختلف ارائه کنیم.

توسعه رویکرد قرآنی در اجتهاد

علوی‌مهر در پاسخ به این سؤال که گرایش اخلاقی در این رشته صرفا به مباحث نظری اخلاقی مرتبط است یا مباحث جدید اخلاق کاربردی هم مدنظر خواهد بود؟ گفت: هدف این است که تمامی مباحث حوزه اخلاق که مرتبط با قرآن است، اعم از اخلاق فردی، اجتماعی، اخلاق کاربردی، اخلاق حاکمان و اخلاق حاکمیت و موضوعات متنوع دیگر در این رشته مطرح و به صورت واحدهای درسی جداگانه بحث شود؛ لذا به کلیات اخلاق بسنده نخواهد شد و به مباحث کاربردی مورد نیاز روز می‌پردازیم.

وی بیان کرد: قبل آیات‌الاحکام در مباحث تفسیری چهار واحد بود، یا در رشته‌های علوم قرآن و حدیث ممکن است دو واحد درسی هم نداشته باشند، ولی در تفسیر تطبیقی 4 واحد آیات‌الاحکام داریم و با تصویب رشته اخیر به ده واحد رسیده است و با تصویب این رشته‌ها نگاه قرآنی به مباحث احکام که تاکنون بر محور روایات بوده توسعه زیادی خواهد یافت و تحولات بیشتر و عمیق‌تری هم در این عرصه ایجاد خواهد کرد.