مقلد سبکی بی‌هویت در سیمای شهر شده‌ایم / گرانی زمین و غفلت از حریم خانواده در معماری
یک جامعه‌شناس شهری با بیان اینکه در سیمای شهری امروز از نوعی سبک بی‌هویت تقلید می‌شود، تصریح کرد: وقتی زمین باارزش شده است و به عنوان یک کالای سودآور معامله می‌شود، مردم نمی‌توانند مانند گذشته به اندرونی و بیرونی خانه توجه کنند و به ارتفاع نروند.
با توجه به رشد سریع شهرنشینی در کشور که از دهه‌های گذشته آغاز شده است، باید اندیشید که آیا این مقوله با موازین تاریخی و اسلامی این سرزمین هماهنگی دارد یا شهرها بدون در نظر گرفتن شرایط اجتماعی از لحاظ تمدن شهری، که به معماری اصیل ایرانی ـ اسلامی متکی است، بر مبنای سبک‌های غیرایرانی و غیربومی رشد می‌کنند.
سرعت توسعه ناهمگون شهرهای کشور به ویژه کلان‌شهرهایی مانند تهران، که نزدیک به یک‌پنجم جمعیت کشور را در خود جای داده، باعث غفلت از حفظ سنت‌ها و موجب فراموشی سبک‌های تأثیرگذار ایرانی ـ اسلامی در طراحی و معماری ساختار شهرها شده است.
شهره قمرفلاح، جامعه‌شناس شهری و استاد دانشگاه، در گفت‌وگو با ایکنا، در رابطه با موضوع بررسی شهرهای ایرانی ـ اسلامی به منظور پاسخ به نیازهای انسان، اظهار کرد: با افزایش جمعیت و توسعه شهرهای امروزی، مقوله زمین و ارتفاع در احداث بناها و سازه‌های مختلف ارزش زیادی پیدا می‌کند که این مسئله با سنت‌ها و آئین گذشتگان ما مبنی بر سکونت در فضای خانه‌های بزرگ و بدون ارتفاع در تضاد است.
لزوم حفظ حریم خانواده
وی افزود: در ساختار خانه‌های قدیمی ایرانیان که با در نظر گرفتن آداب و سنن و مذهب مردم بنا می‌شد، بخش اندرونی بسیار حائز اهمیت بود و فضای خانه‌ها میل به درون داشت. در این چارچوب افراد برای رسیدن به بخش خصوصی خانه باید از فضاهای واسط عبور می‌کردند که این مسئله نیز نشان از آداب و رسوم ایرانی در حفظ حریم خانواده داشت. این نوع خانه نیازمند داشتن زمین زیاد بوده و ارتفاع را نامناسب می‌داند؛ چراکه ارتفاع، اشراف ایجاد می‌کند و این موضوع در شهرنشینی به سبک زندگی ایرانی ـ اسلامی مورد پسند نیست.
وقتی زمین ارزش پیدا کرد و به عنوان یک کالای سودآور مورد معامله قرار می‌گیرد، مردم نمی‌توانند مانند گذشته به اندرونی و بیرونی خانه توجه کنند و به ارتفاع نروند
قمرفلاح تصریح کرد: اگر این دو مورد را هنجار به حساب آورده و ارزش بدانیم که فضای خصوصی حریمی دارد و نباید در معرض دید و اطلاع‌رسانی افراد قرار گیرد، به چارچوب سازه مطلوبی دست پیدا می‌کنیم که باید از فضای عمومی منفک شود. البته این ارزش‌ها در فضای امروزی و با توسعه شهرنشینی در تضاد قرار می‌گیرد. وقتی زمین ارزش پیدا می‌کند و به عنوان یک کالای سودآور معامله می‌شود، مردم نمی‌توانند مانند گذشته به اندرونی و بیرونی خانه توجه کنند و به ارتفاع نروند. خانه‌های امروزی دیگر حیاط بزرگی ندارد که فرزندان به راحتی در آن مشغول بازی شوند. این وضعیت باعث خورده شدن اراضی شده و زمین‌های کشاورزی نیز از بین می‌رود.
وی با بیان اینکه متأسفانه شهرهای امروزی در افق توسعه پیدا می‌کنند و این مسئله اصلاً مناسب نیست، گفت: در این شرایط زمین که تبدیل به کالایی سودآور شده است، از حالت خانه و سرپناه و تأمین نیاز اولیه خارج می‌شود. وقتی مسئله سود به میان می‌آید، زمین تبدیل به کالایی سرمایه‌ای می‌شود که هرچه بیشتر ارزش داشته باشد و نیازهای موجود را تأمین کند، طرفداران بیشتری دارد. با افزایش جمعیت و رشد روزافزون شهرنشینی در نقاط مختلف کشور، فضای خانه‌ها کوچکتر و خانوارها نیز هسته‌ای می‌شوند که این امر مستلزم ساخت تعداد زیادی مسکن و باعث رشد آپارتمان‌نشینی خواهد شد که تمامی این موارد در تقابل با هنجارهای سنتی و قدیمی ایرانیان قرار دارد.
این جامعه‌شناس شهری در پاسخ به این سؤال که آیا سیمای شهری امروز مانند گذشته حس آرامش و به یاد خدا بودن را به جامعه منتقل می‌کند؟ با بیان اینکه این حس در گذشته بسیار بیشتر از امروز بوده است، اظهار کرد: فضای خانه‌های قدیمی به قدری بزرگ بود که تمامی نیازهای روحی انسان را برای آرامش برآورده می‌کرد، اما امروز ساختار خانه‌های ما به سمتی رفته است که نمی‌تواند نیازهای مختلف همچون فضای سبز، پارک‌های محله‌ای، مکان بازی کودکان و ... را فراهم کند. امروزه جابه‌جایی در شهرها بسیار زیاد است که البته این مسئله با توجه به توسعه فضای شهری، ضرورت دارد و نمی‌توان در مقابل آن ایستادگی کرد. بنابراین مسئولان امر باید با توجه به نیازهای موجود، ساخت‌وسازها و رویکرد شهرنشینی و شهرسازی را به سمت تأمین نیازهای فراموش‌شده مردم سوق دهند.
گفتمان محله‌ای و ارتباط اجتماعی
قمرفلاح با بیان اینکه فضای شهرنشینی امروز باید گفتمان محله‌ای و ارتباط اجتماعی در شهر امروزی را همانند ایام گذشته تأمین کند، اظهار کرد: معنویت و تأمین نیازهای روحی انسان در مقوله آرامش باید خود را با دنیای امروز وفق دهد که در غیر این صورت فراموش خواهد شد. سیمای شهری ما نیز باید سبک زندگی ایرانی ـ اسلامی را همانند گذشته در دل خود جای دهد تا به ایجاد حس آرامش در مردم کمک کند.
این جامعه‌شناس شهری در پاسخ به این سؤال که با توجه به تفکر مدرن امروزی در ایجاد بافت شهری، آیا می‌توان از تجربیات گذشتگان در ایجاد بنای شهری امروز بهره برد؟ تصریح کرد: حتماً باید از این دستاوردها استفاده کنیم. اگر از تجربیات گذشتگان بهره‌گیری کنیم، حداقل می‌توانیم بنای شهری امروز را با الگوهای گذشتگان، که منطبق با شرایط امروزی نیز است، ایجاد کنیم. رو به آفتاب بودن خانه‌ها و وجود پنجره در بنای ساختمان از جمله این الگوهاست.
وی با ذکر اینکه در شهرسازی امروز و بنای ساختمان‌ها از سبکی بی‌هویت تقلید می‌شود، اظهار کرد: خانه‌های امروزی در تمامی شهرها به یک شکل هستند و هیچ انطباقی با منابع اکولوژیک، شرایط جغرافیایی شهر مورد نظر و ... ندارند. برای مثال علی‌رغم اینکه ژاپن با توسعه شهرنشینی و افزایش فراوان جمعیت مواجه است، احداث بنای شهری و ساختمان‌های بزرگ و کوچک را با الگوهای قدیمی در بنای شهری انطباق داده و ممکن است با توجه به شرایط امروزی نتوان همانند گذشته از برخی موارد همچون بلندمرتبه‌سازی در فضای شهری فرار کرد، اما می‌توان از برخی الگوهای گذشتگان در سبک شهرسازی امروز استفاده کرد و آن‌ها را با هم انطباق داد تا تعلق مکانی برای شهروندان ایجاد شود.
انتهای پیام
