اقتصاد از دیدگاه امام خمینی(ره) ابزاری برای تحقق تربیت انسان است

رضا سلیمانی، عضو هیئت علمی دانشگاه در گفت‌وگو با ایکنا از همدان، با اشاره به اینکه در اندیشه امام خمینی(ره)، اقتصاد، سیاست و ... صرفاً ابزاری برای دستیابی انسان به تربیت مطلوب و کمال است، گفت: همانگونه که نعمات و حتی قوانین حاکم بر خلقت برای تربیت انسان که نهایت کمال اوست آفریده و طراحی شده است، اقتصاد نیز از دیدگاه امام، ابزاری برای تحقق این مهم است.

این مدرس دانشگاه ادامه داد: اگر انسان درست تربیت شود بدون شک جامعه‌ای سالم، نیک و کمال‌گرا نیز به وجود خواهد آمد، در این میان از دیدگاه امام خمینی(ره)، اقتصاد باید یک اقتصاد اسلامی باشد و اقتصاد اسلامی، از حیث مبانی و اصول کاملاً با اقتصاد سرمایه‌داری (راست) و اقتصاد چپ متفاوت و مغایرت اساسی دارد.

وی ابراز کرد: نسبت به اقتصاد دو دیدگاه، «مالکیت خصوصی» و «مالکیت دولتی یا تعاونی» مطرح است. از منظر تفکر سرمایه‌داری، افراد و طبقه ثروتمند به‌واسطه نبوغ، توانایی، جسارت، ابتکار و ... موفق به جمع‌آوری ثروت شده‌اند و مداخله دولت و هر نهاد متمرکز دیگری در این مسیر راه را بر شکوفایی استعداد آن‌ها می‌بندد.

سلیمانی ادامه داد: بنابراین مالکیت خصوصی یا همان خصوصی‌سازی از نظر اسلام و حتی قانون خلقت (رقابت میان عرضه و تقاضا) مشکلی ندارد، در دیدگاه دوم، بخش خصوصی آزاد نبوده و بر خلاف خصوصی‌سازی، جمعی از افراد در کنار یکدیگر جمع می‌شوند.

این مدرس دانشگاه با بیان اینکه امام خمینی(ره) اقتصادی مابین این دو دیدگاه را قبول دارند، گفت: در دیدگاه امام خمینی «مالکیت خصوصی» محترم و قابل قبول است به شرط کسب ثروت از مسیر حلال و مشروع و دوری از خدعه، ربا و رانت‌های اطلاعاتی.

لیبرالیسم اقتصادی مغایر با اقتصاد اسلامی است

وی اشاره‌ای به عدالت در اندیشه امام کرد و گفت: تفاوت طبقاتی، موتور محرکه جامعه است که امام خمینی(ره) نیز به این مهم معتقد بودند اما آنچه در اندیشه امام، مورد نکوهش و نفی قرار گرفته شکاف طبقاتی است.

این مدرس دانشگاه بیان کرد: امام خمینی(ره) همواره از آنچه که موجب توزیع و تعدیل ثروت در جامعه شده و عدالت اجتماعی را برقرار می‌سازد حمایت می‌کند.

سلیمانی گفت: در اسلام سازوکارهایی مانند خمس، زکات، وقف، انفال، مالیات، انفاق و ... وجود دارد که از تجمیع ثروت در اختیار یک عده معدود و محدود جلوگیری کرده و دهک‌های پایین جامعه را مورد حمایت قرار می‌دهد؛ بنابراین از این رهگذر می‌توان گفت لیبرالیسم اقتصادی مغایر با اقتصاد اسلامی مد نظر امام است.

وی ادامه داد: پایه ثروت در اسلام و اندیشه امام(ره)، «کار» است، کار می‌تواند در حوزه کشاورزی، صنعت، اشتغال، تولید، خدمات و ... باشد با این تعاریف اگر مبنای ثروت در یک جامعه، «تولید»، باشد پول ملی ارزش خود را حفظ خواهد کرد، اما اگر مبنای ثروت در یک جامعه، پول باشد بدون شک نقدینگی میان مردم رشد کرده و هر روز به سویی کشیده خواهد شد (روزی به سوی سکه، طلا، دلار...) که همان نیز در نهایت موجب کاهش ارزش پول ملی کشور می‌شود که متأسفانه امروز نیز مهم‌ترین مشکل اقتصاد کشور، رشد لجام گسیخته نقدینگی بدون پشتوانه تولید در جامعه است.

وی اشاره‌ای به نگاه امام به تحریم‌های اقتصادی داشت و گفت: امام خمینی(ره) همواره از تحریم‌ها به‌عنوان «هدیه‌ای برای کشور» نام برده‌اند؛ از دیدگاه امام راحل، «تحریم اقتصادی» یک نعمت است، این همان چیزی است که مقام معظم رهبری نیز از آن با تعبیر دیگری با عنوان «اقتصاد درون‌زا» یاد می‌کند.

این چهره دانشگاهی ضمن تأکید بر توجه و تکیه بر داشته‌های خود گفت: متأسفانه ایران رتبه نخست دنیا را در شاخص عدم بهره‌برداری از منابع انسانی، معدنی و ذخایر انرژی دارد، ایران کشوری با ظرفیت‌های بسیار در حوزه‌های مختلف است اما متأسفانه از داشته‌های خود غافل مانده و چشم به اقتصاد معامله‌ای و مذاکره‌ای دوخته است.

اعتقاد امام خمینی به اصل وحدت در جهان اسلام

این عضو هیئت علمی دانشگاه اشاره‌ای به اصول و راهبرد‌های سیاست خارجی از منظر امام داشت و گفت: امام خمینی(ره) در این مسائل همواره به «اصل دعوت» پایبند بودند.

وی ادامه داد: ایشان در این اصل به دعوت کشور‌های دیگر به راه و روش درست و منطبق بر آموزه‌های اسلامی و هشدار آنان از نابودی تفکرات نادرستشان در آینده نزدیک، معتقد بوده‌اند که نمونه بارز آن، نامه تاریخی امام به گورباچف آخرین رهبر اتحاد جماهیر شوروی است.

این مدرس دانشگاه با اشاره به اینکه یکی دیگر از اندیشه‌های والای ملی و فراملی امام خمینی(ره) اصل «وحدت در جهان اسلام» است، گفت: ایشان همواره به اصل وحدت و دوری از تفرقه در جهان اسلام اعتقاد راسخ داشتند و مرز‌های عقیدتی را به مرز‌های جغرافیایی ترجیح می‌دادند.

وی ادامه داد: امام خمینی هیچگاه مرزبندی جغرافیایی را قبول نداشته و به فکر فتح مرزهای عقیدتی بودند که حمایت از مستضعفان عالم و نامگذاری روز قدس توسط ایشان شاهدی بر این ادعاست.

سلیمانی گفت: اصل «عزت بر اساس قاعده نفی سبیل» از دیگر اندیشه‌های سیاسی امام خمینی در سطح بین‌الملل است، بر اساس این قاعده که بر‌گرفته از آیه 141 سوره نساء است، سلطه‌پذیری کافران و بیگانگان بر مسلمانان نفی شده است.

وی گفت: اصل «وفای به عهد و پایبندی به قرارداد‌های بین‌المللی» از دیگر اصول و اندیشه‌های امام است که ایشان پس از پذیرش قرارداد 598 شورای امنیت به آن پای بند ماندند، در عصر حاضر نیز، ایران در داستان برجام تا زمانیکه طرف مقابل بر عهد و پیمان خود باقی مانده بود، همچنان بر سر عهد و پیمان خویش باقی ماند.

این مدرس دانشگاه اشاره‌ای به جایگاه آزادی در اندیشه‌های امام خمینی(ره) داشت و تصریح کرد: حضرت امام به آزادی بیان و عقیده و افکار معتقد بودند و حتی بارها تأکید کردند که «مردم عقیده‌شان آزاد است کسی الزامشان نمی‌کند که شما باید حتماً این عقیده را داشته باشید».

وی گفت: البته آزادی هم مانند سایر مفاهیم علوم اجتماعی و سیاسی دارای حدود و ثغور خاص خود است؛ چنانکه در غرب نیز برای آزادی محدودیت‌هایی قائل شده‌اند، امام(ره) نیز «توطئه»، «ترویج فساد و انحراف» را خط قرمز آزادی می‌دانستند و از کسانی که در پوشش آزادی به ترویج افکار انحرافی یا فعالیت علیه امنیت ملی کشور اقدام می‌کردند، نمی‌گذشتند.