واژه‌ها و نواهای سوگوار/ نوحه‌های پامنبری صدساله در موسیقی دزفول
گروه فرهنگی ـ نوحه‌های پامنبری، مجموعه نوحه‌های عاشورایی است که در طول سالیان گذشته از سوی شعرای بزرگ دزفول سروده شده و با آهنگ خاصی در ایام سوگواری حضرت اباعبدالله الحسین(ع) خوانده می‌شدند، اما امروزه افراد محدودی از ذاکران و مداحان با این میراث معنوی آشنا هستند.
یکی از میراث‌های معنوی ثبت شده خوزستان، «نوحه‌های پامنبری» در موسیقی دزفول است؛ این میراث معنوی به شماره 710 در شهریور 91 در فهرست میراث ناملموس به ثبت رسیده است.
نوحه‌های پامنبری حکایت شور و ارادتی است که از سال‌های دور دست به دست شد و امروز سهم ما شد تا سوز سینه پدران و مادرانمان را در دل واژه‌ها و نواهایی که پای منبرها خواندند تازه کنیم و قلب‌هایمان را مهمان سلوک عاشقانه‌شان کنیم.
نوحه‌های پامنبری، مجموعه نوحه‌های عاشورایی است که در طول سالیان گذشته توسط شعرای بزرگ دزفول سروده شده و با آهنگ خاصی در ایام سوگواری حضرت اباعبدالله الحسین(ع) خوانده می‌شدند، اما امروزه متأسفانه افراد محدودی از ذاکران و مداحان با این میراث معنوی آشنا هستند.
علی جهانی‌فر، مدیر مرکز حفظ و اشاعه موسیقی آیینی و مقامی دزفول، در این باره به ایکنای خوزستان گفت: نوحه‌های پامنبری به روایتی 96 نوحه و به روایتی 110 نوحه هستند که در دستگاه های مختلف خوانده می‌شوند. خیلی از این نوحه‌ها توسط معاظم و بزرگان دزفول؛ افرادی مثل ملاحسین خلیفه(متخلص به حقیر)، سلطان الذاکرین، ملا ولی ذاکر یا مرحوم ناهیدی که همه شاعر و تعزیه‌گردان و آهنگساز بودند، سروده شده‌اند. اینها در حقیقت آهنگ ساخته‌اند؛ مثلاً ملاحسین خلیفه نوحه‌ای به نام «زیب آغوش» ساخته است که در درآمد دستگاه ماهور شروع می‌شود و دنبال آن در گوشه راک هندی خوانده می‌شود و پس از آن بازگشت به در آمد می‌کند:
«زیب آغوش پیامبر ای وای، نونهال باغ حیدر
نونهال باغ حیدر ای وای، زیب آغوش پیامبر
دست عباس دلاور ای وای قطع شد از تیغ اعدا
قطع شد از تیغ اعدا ای وای دست عباس دلاور
از جفای شمر کافر(2)
شد جدا رأسش ز پیکر ای وای(2)
از جفای شمر کافر
قامت دلجوی اکبر ای وا اوفتاده پا به میدان(2)
اوفتاده پا به میدان ای وای قامت دلجوی اکبر
قاسم محزون شناور ای وای همچه ماهی در یم خون
همچه ماهی در یم خون ای وای قاسم محزون شناور
تیر کین بر حلق اصغر ای وای از گلو تا پر نشسته
از گلو تا پر نشسته ای وای تیر کین بر حلق اصغر
زینب و کلثوم مضطر ای وای چون اسیران تتاری
چون اسیران تتاری ای وای زینب و کلثوم مضطر
ای «حقیر» از دیده تر، ای وا کن روان خون بصر را
ای وا کن روان خون بصر را، ای «حقیر» از دیده تر»
این موسیقی‌دان بیان کرد: این نوحه‌ها نشان می‌دهد، وی کاملاً به موسیقی آشنا بوده است. این نوحه‌ها توسط چند نفر خوانده می‌شوند؛ یعنی پای منبر می‌نشینند و به حالت نشسته، سه نفر می‌خوانند، سه نفر دم می‌گیرند و مجلس را با این نوحه‌ها گرم می‌کنند.
نوحه‌هایی با یک قرن پیشینه
وی اظهار کرد: تقریباً 96 نوحه به این شکل داریم که از نظر موسیقی از قدیم روی آنها کار شده است؛ این نوحه‌ها مربوط به 80 یا 100 سال پیش‌تر هستند. متأسفانه این نوحه‌ها تاکنون گردآوری نشده‌اند. با همکاری حوزه هنری شهرستان دزفول در حال حاضر مشغول بازخوانی این نوحه‌ها هستیم. تاکنون 5 نوحه خوانده و ضبط شده‌اند که بعد از تأیید به تولید برسند.
ضعف سواد موسیقایی مداحان جدید
جهانی‌فر با تصریح به اینکه مداحان و ذاکران جدید در حال حاضر از این نوحه‌ها استفاده نمی‌کنند و این یک معضل است، گفت: تنها کسی که تقریباً با این نوحه‌ها آشنایی دارد من هستم. تنها دو یا سه نفر از نوحه‌خوانان قدیمی این نوحه‌ها را می‌شناسند. متأسفانه مداحان کنونی به این نوحه‌ها بی‌توجهی می‌کنند و به سبک‌های جدید گرایش دارند. یکی از دلایل این مسئله این است که در زمینه موسیقایی ضعف دارند و باید خود را تقویت کنند.
مداحان و ذاکران جدید در حال حاضر از نوحه‌های قدیمی استفاده نمی‌کنند و این یک معضل است. تنها دو یا سه نفر از نوحه‌خوانان قدیمی این نوحه‌ها را می‌شناسند. متأسفانه مداحان کنونی به این نوحه‌ها بی‌توجهی می‌کنند و به سبک‌های جدید گرایش دارند. یکی از دلایل این مسأله این است که در زمینه موسیقایی ضعف دارند و باید خود را تقویت کنند
این مدرس موسیقی آیینی گفت: این نوحه‌ها مورد علاقه مردم هستند و قدیمی نمی‌شوند. یادم است یکی از افراد پیشکسوت می‌گفت که قدیم‌ها وقتی می‌خواستند نوحه بسازند، صبح جمعه به خانه ملاهای سابق می‌رفتند و از صبح تا ظهر نماز 14 معصوم را می‌خواندند و بعد ناهار می‌خورد و پس از آن حالی به آنها دست می‌داد و همان زمان نوحه‌ای می‌سرودند. برخی از این نوحه‌ها به این شکل سروده شده‌اند. این نوحه‌ها باید احیا شوند اما این کار نیازمند زمان و هزینه است. فکر می‌کنم وظیفه‌ام است که این نوحه‌ها احیا شوند. تلاش می‌کنم که این کار انجام شود.
علیرضا مهدویان‌پور، مسئول حوزه هنری دزفول، نیز در گفت‌وگو با ایکنا از خوزستان، گفت: نوحه‌های پامنبری، مجموعه 90 روضه پامنبری هستند که فعلاً از میان آنها پنج روضه را برای نمونه ضبط کرده‌ایم و در صورتی که تأیید نهایی از اداره‌کل امور استان‌های حوزه هنری اخذ شود، مابقی روضه‌ها را در سال‌های آینده ضبط می‌کنیم. اینها پس از اخذ مجوز در تیراژ بالا تولید خواهد شد.
تلاش برای ماندگاری نوحه‌های پامنبری
وی تصریح کرد: یک مشکل در ضبط این نوحه‌ها این است که تنها افراد پیشکسوت می‌توانند این نوحه‌ها را بخوانند. در حوزه هنری به دنبال این هستیم که تدبیری اتخاذ شود تا از جوانانی که در عرصه موسیقی و خوانندگی فعالیت می‌کنند، بهره بگیریم. به عبارتی این جوانان توسط پیشکسوتان آموزش ببینند تا آنها بتوانند این نوحه‌ها را بخوانند. ان شاءالله تا سال آینده بخش عمده این نوحه‌ها را ضبط می‌کنیم.
کامله بوعذار؛ خبرنگار ایکنا خوزستان
انتهای پیام
