آیین نخل‌گردانی در روستای کوهستانی «نوا»
آیین نخل‌گردانی مانند همه آیین‌های مذهبی که در ایام محرم و عاشورا در سراسر کشور برگزار می‌شود، ریشه در اعتقادات مذهبی مردم دارد که این رسم در روستای کوهستانی «نوا» از توابع شهرستان آمل از هشتم محرم آغاز می‌شود و تا شام غریبان ادامه دارد.
به گزارش ایکنا از مازندران، نخل‌گردانی یا نخل‌برداری، حملِ تابوت چوبی بزرگ و نمادی از آیین سیاوش در زمان کیانیان و ساسانیان است که تا به امروز به سوگواری رسیده است.
آیین نخل‌گردانی مانند همه آیین‌های مذهبی که در ایام محرم و عاشورا در سراسر کشور برگزار می‌شود، ریشه در اعتقادات مذهبی مردم دارد. سبک اجرای هر آیین همانند نخل‌گردانی تقریباً در تمامی کشور تا حدودی شبیه به هم است و تفاوت در نحوه اجرا، مکان و زمان اجرا و برخی اعتقادات خاص به نخل است. آنچه در نخل گردانی و شیوه اجرایی این آیین قدیمی در محرم مطرح است، اجتماع یک پارچه و هماهنگی خاص مردم است.
نخل گردانی در حقیقت یک اجتماع یا همایش بزرگ اجتماعی، فرهنگی و دینی است. بخش زیادی از شهرها و روستاها را در بر می‌گیرد. نخل‌گردانی شهرهای ایران به مراسم عزاداری ماه محرم شکوه و جلال خاصی می‌بخشد از طرفی باعث همدلی و همکاری همه مردم اعم از پیر و جوان، و زن و مرد می‌شود.
در دهه اول ماه محرم، تابوت درحالی که با پارچه‌های مشکی و سبز پوشانده شده، توسط عزاداران پرشماری به‌دلیل وزن زیادِ آن حمل می‌شود. این سازه مابقی روزهای سال در حسینه‌ها و مساجد نگه‌داری می‌شود.
علت نام‌گذاری نخل
نخل در لغت به معنی خرما است و در اصطلاح حجله‌ای است كه از چوب می‌سازند و با انواع شال‌های ابريشمی رنگارنگ، پارچه‌های قيمتی، آينه و چراغ و غيره تزئين كرده، به گل و سبزه می‌آرايند و در روز عاشورا آن را به محلی كه آیین روضه‌خوانی برپا است می‌برند و به‌عنوان تابوت امام حسين(ع) حركت می‌دهند.
در روايات، ذكر شده كه امام حسين(ع) را روی شاخه‌های درخت خرما گذاشته و به محل دفنش بردند و شايد مهم‌ترين دليل برای نام‌گذاری نخل همین موضوع باشد.
شکل ظاهری نخل
در شهرهای مختلف، شیوه اجرا، نوع تزیین و تعداد نخل‌ها فرق می‌کند. شکل ظاهری نخل به صورت یک جناغ قوسی شکل است. برخی نخل‌ها بیش از یک تن وزن دارد. بستن نخل‌ها با مهار تمامی چوب‌های نخل با مهارت خاصی توسط نخل بند انجام می‌شود.
این وسیله اتاقکی چوبی و حجیم و به شکل مکعب مستطیل است که از چوب بستی و با یک کف‌بندی تشکیل شده است. الواری که در کف به‌کار می‌رود، معمولاً یک متر بالاتر از پایه‌های ستون‌ها قرار گرفته‌اند.
دو سر هر یک از تیرها حدود یک متر از چهار طرف کف دیواره نخل بیرون آمده و در واقع، دستگیره نخل را تشکیل می‌دهد. شکل ظاهری برخی نخل‌ها جناغی شکل سروی و برخی به صورت یک جناغ قوسی شکل است.
آیین نخل‌گردانی در اکثر مناطق کشور اجرا می‌شود. در این نوشتار به چگونگی برگزاری آیین نخل گردانی در روستای کوهستانی «نوا» از توابع آمل که در کوه‌های سر به فلک کشیده جاده هراز قرار دارد، پرداخته می‌شود.
نخل گردانی در روستای کوهستانی «نوا»
آیین نخل‌گردانی در روستای کوهستانی «نوا» با‌شكوه‌ترين آیين مردم اين محل از سيزده طايفه‌ای است كه در شهرستان آمل ساكن هستند. نوايی‌ها تنها طايفه‌ای هستند كه در شهر آمل تكيه يا حسينه‌ای برای اجرای آیین‌های مذهبی خود ندارند و آن هم بر می‌گردد به اعتقاد و عشق و علاقه طايفه نوايی كه همه ساله در ايام سوگواری سالار شهيدان از تمام نقاط کشور خود را به نوا می‌رسانند و در اين آیین باشكوه شركت می‌كنند.
نخل «نوا» همانند نخل‌های ديگر يک نفر «بابا» يا «متولی» دارد كه همه ساله مسئوليت و مديريت تدارک، بسيج مالی و انسانی را برای انجام آیین مختلف برعهده می‌گيرد.
پوشش و آذین‌بندی نخل
نخل «نوا» از نظر آذين‌بندی پوششی سياه دارد و در تمام ايام سال از احترام و توجه خاصی برخوردار است و اغلب نيازمندان برای گرفتن حاجت خود از صاحب نخل، دخيل می‌بندند.
دخيل، پارچه، قفل و يا سوزنی است كه برای اجابت دعا به بدنه نخل می‌بندند. نخل «نوا» از جمله نخل‌هايی است كه مورد احترام و اعتماد مردم بوده و اغلب حاجت‌مندان نياز خود را از او می‌خواهند.
آذين‌بندی و پوشش نخل همه ساله در روز ششم ماه محرم شروع می‌شود. تمام قسمت‌های نخل به وسيله پارچه پوشيده می‌شود و آنگاه روی نخل پارچه و پرده‌های گلدوزی شده به شكل مربع و مثلث در اندازه و اشكال متفاوت نصب می‌شود و در تزئين آن از تصاوير ائمه(ع) و آينه نيز استفاده می‌شود. بعد از اتمام آذين‌بندی مردم به كنار نخل آمده و برای ادای احترام به آن سلام می‌كنند.
زمان آغاز حمل نخل در «نوا»
در روز هشتم محرم نخل را از داخل تكيه بيرون می‌آورند و چاووش‌خوان در جلوی نخل چاووشی‌خوانی می‌كند و همه نخل را نگه می‌دارند تا هر كسی با نيتی كه دارد به زير آن رفته تا حاجت بگيرد و در واقع نخل‌گردانی از همین زمان آغاز می شود. نخل را به در هر خانه‌ای كه می‌برند صاحب خانه نذر خود را از قبيل چای و دارچين، شير و خرما و دود كردن اسپند و اگر نذر قربانی داشته باشند در پای نخل قربانی می كنند و نخل را دور محل می‌گردانند.
در روز نهم و دهم محرم آیین نخل گردانی در محل انجام می‌شود و نوبت نخل گردانی به شب دهم می‌رسد كه شام غربيان است. نخل را دور محله می‌گردانند و همه مردم پابرهنه و شمع به دست همراه نخل به امامزاده می‌روند و تا صبح به سينه‌زنی و عزاداری می‌پردازند.
مردم «نوا» برای سینه‌زنی در حیاط تکیه به دور درخت کهن سال که قدمتش را همزمان با ساخت تکیه و نخل می‌دانند انجام می‌دهند، افراد دایره وار می‌ایستند و هر نفر با دست راست کمربند و یا شال نفر پهلوی خود را گرفته و با دست چپ سینه می‌زند، این نوع سینه زنی اغلب در اطراف علم، نخل و یا مانند روستای نوا در اطراف درخت کهن سال تکیه انجام می‌شود.
نکته جالب توجه در حمل نخل در سطح روستای «نوا» این است که باتوجه به شیب‌های تند و صعب العبور بودن در برخی از مسیرهای روستا حاملان نخل با بستن طناب‌هایی به دسته‌های جلوی نخل توسط افرادی که در بالای شیب قرار می‌گیرند و با یا حسین گویان و جسارت فراون به راحتی نخل را به بالا هدایت می‌کنند.
انتهای پیام
