جامعه بافضیلت تحت رهبری دانشگاه شکل می‌گیرد

بختیار شعبانی ورکی، معاون آموزشی دانشگاه فردوسی مشهد، در گفت‌وگو با ایکنا از خراسان رضوی، با اشاره به تمهیدات صورت‌ گرفته برای بازگشایی دانشگاه فردوسی، اظهار کرد: امسال در دانشگاه فردوسی مشهد، نیمسال اول با کمی تأخیر آغاز می‌شود. با توجه به تعطیلات دهه پایانی صفر، تصمیم بر این شد که از زیرساخت‌های آموزش الکترونیک بهره ببریم، اما وزارت علوم، تحقیقات و فناوری صلاح ندانست که آموزش به‌صورت مجازی انجام شود و بعد از منتفی شدن آموزش مجازی، به دلیل اعلام قبلی در مورد تاریخ شروع آموزش حضوری در 8 مهرماه و ملاحظه شرایط دانشجویان شهرستان‌های دور، تصمیم بر این شد که از این تاریخ کلاس‌های نیمسال اول برگزار شوند.

وی افزود: بعد از دوره کرونا دانشجویان تجربه مثبت و لذت‌بخشی از آغاز سال تحصیلی در دانشگاه نداشتند، به همین دلیل طبق برنامه‎ریزی‌های صورت‌گرفته، تصمیم گرفته شد تا در روز نخست سال تحصیلی، در تمام دانشکده‌ها برنامه استقبال از دانشجویان اجرا شود.

معاون آموزشی دانشگاه فردوسی مشهد با بیان اینکه برنامه‌ریزی‌ها برای برگزاری کلاس‌ها انجام شده و همه چیز آماده است، تصریح کرد: باید از شرایط و تحولات جدیدی که در حوزه آموزش رخ داده است استفاده کنیم و به‌تدریج به سمتی برویم و کلاس‌هایمان را تجهیز کنیم تا امکان برگزاری همزمان کلاس‌ها به دو صورت حضوری و غیرحضوری وجود داشته باشد.

شعبانی ادامه داد: به دلیل اینکه در کلانشهرها اتفاقات متعددی سبب تعطیلی دانشگاه‌ها می‌شود که از جمله آنها می‌توان به آلودگی هوا اشاره کرد، با بهره‌گیری از امکانات آموزش مجازی به‌عنوان مکمل آموزش حضوری، می‌توان حتی در زمان تعطیلی فضای فیزیکی دانشگاه هم آموزش را برگزار کرد.

وی در خصوص تعداد دانشجویان دانشگاه فردوسی مشهد، تصریح کرد: به طور کلی در مهر ماه امسال، در خدمت حدود 25 هزار دانشجو هستیم. دانشجویان جدیدالورود تقریباً حدود 4500 نفر هستند که از این تعداد، حدود 2800 دانشجوی کارشناسی و بقیه دانشجویان تحصیلات تکمیلی‌اند.

معاون آموزشی دانشگاه فردوسی مشهد با اشاره به اینکه تلاش کرده‌ایم، تا جایی که امکان دارد خدمات آموزشی را غیرحضوری و الکترونیکی ارائه دهیم، گفت: البته از گذشته، ثبت‌نام و انتخاب واحد دانشجویان به‌صورت الکترونیکی بود و اکنون تمام فرآیندهای فارغ‌التحصیلی دانشجویان نیز به‌صورت الکترونیکی انجام می‌شود. همه پرونده‌های دانش‌آموختگان پیشین دانشگاه نیز به نسخه الکترونیکی تبدیل شده‌اند.

شعبانی افزود: هدف اصلی ما این است که در صورت امکان، برای دریافت خدمات آموزشی نیاز به حضور فیزیکی دانشجو نباشد و حتی دانشجویان بتوانند به‌صورت الکترونیکی برای استفاده از امکانات رفاهی مورد تقاضا از دانشگاه مانند تغذیه، امور ورزشی و... برنامه‌ریزی کنند.

معاون آموزشی دانشگاه فردوسی مشهد با اشاره به اینکه همه دانشگاه‌ها یک روز برای استقبال از ورود و روزی برای بدرقه دارند و هر دو را باید به شکل فاخری برگزار کرد، گفت: امسال با همکاری حوزه معاونت فرهنگی ـ دانشجویی برای دانشجویان کارشناسی جدیدالورود اردوی یک روزه پیش‌بینی شده است تا مجالی فراهم شود در فضایی غیررسمی دانشجویان بتوانند در مورد زندگی در دانشگاه و شرایط آن و موارد دیگر آگاهی یابند و یک روز به یادماندنی نیز برای آنها رقم زده شود.

شعبانی ادامه داد: بعد از آن برنامه مشترکی برای همه دانشجویان داریم، با دانشکده‌ها هماهنگ شد تا دانشجویان یک روز با اساتید و مدیران گروه‌ها و با امکانات داخل دانشگاه و پردیس آشنا شوند و برنامه دیگر که هر سال اجرایی می‌شود، زیارت امام رضا(ع)، به‌خصوص برای دانشجویان شهرستانی است.  

وی با بیان اینکه فارغ‌التحصیلی دانشجویان نیز باید توسط دانشگاه صورت گیرد، افزود: مدیریت دانشگاه باید برنامه فاخری برای دانش‌آموختگان داشته باشد و اگر این امکان وجود داشته باشد که در همان روز، جشن مدرک دانشجو نیز توسط فردی که مسئولیت مناسبی دارد به آنها تقدیم شود، روزی که می‌‎تواند بسیار خاطره‌انگیز باشد.

معاون آموزشی دانشگاه فردوسی مشهد اظهار کرد: البته این موضوع در حوزه کاری معاون آموزشی قرار نمی‌گیرد، اما همکاران قول دادند که به این سمت بروند. حتی این امکان وجود دارد که کارت دانش‌‌آموختگی نیز به آنها تقدیم شود، تا احساس تعلق در دانش‌آموختگان باقی بماند. بسیاری از دانشگاه‌ها، از همین موضوع استفاده می‌کنند تا با دانش‌آموختگان در تعامل باشند و به نحوی متقابل، از خدمات آنها بهره ببرند.

تمهیداتی برای بورسیه رتبه‌های برتر

وی در خصوص تمهیدات جدید در حوزه تحصیلات تکمیلی، ادامه داد: در دانشگاه فردوسی مشهد دستورالعملی تدوین شده است که در حال حاضر در کمیسیون دائمی هیئت امنا تأیید شده است که امیدوار هستیم در هیئت امنا نیز به تصویب برسد. براساس این دستورالعمل، در تمام مقاطع برای رتبه‌های برتر، تمهیدی اندیشیده‌ایم تا آنها را بورسیه کنیم. وزارت عتف نیز بورس «صنعت» و «دانش» را برای داوطلبان آزمون سال جاری در نظر گرفته است. این شرایط به دانشجویان رتبه‌های برتر تعلق می‌گیرد. تعدادی از این سهمیه‌ها نیز به دانشگاه فردوسی مشهد اختصاص داده شده است. بدین ترتیب، مبلغی به‌صورت ماهیانه به دانشجویان برتر و برگزیده پرداخت خواهد شد. بورسیه دانشگاه فردوسی مشهد برای دوره کارشناسی، کارشناسی ارشد و دکتری به ترتیب 2، 4 و 6 میلیون تومان پیش بینی شده است و به جز سال اول که با توجه به رتبه کنکور افراد لحاظ می‌شود، برای سال‌های بعد هرکسی می‌تواند براساس عملکرد تحصیلی خود برای استفاده از این امکانات کاندیدا شود.

معاون آموزشی دانشگاه فردوسی مشهد اظهار کرد: یک دوره کارآموزی نسبتاً بلندمدت نیز برای دانشجویان کارشناسی در نظر گرفته‌ شد و برنامه درسی آن نیز تدوین شده است. براین اساس دانشجویان می‌توانند به مدت 6 ماه ضمن تحصیل، در صنعت نیز مشغول به‌کار شوند. با صنایع مختلف توافقاتی انجام شده است تا حق‌الزحمه‌ای هم به دانشجویان پرداخت شود. بدین ترتیب دانشجویان می‌توانند ضمن تحصیل تجربه و مهارت‌هایی کسب کنند. در واقع راه آینده با برخورداری از این مهارت‌ها هموار می‌شود.

شعبانی در پاسخ به اینکه آیا دانشگاه فردوسی مشهد با کمبود استاد مواجه است، بیان کرد: در این خصوص همیشه کمبود وجود دارد، البته در حال حاضر از نظر تعداد اعضای هیئت علمی مشکلی برای اجرای برنامه‌های آموزشی و پژوهشی نداریم. در سال 1401 و 1402 حدود 140 سهمیه برای جذب هیئت علمی به دانشگاه اختصاص داده شد. بررسی اولیه درخواست‌های سال 1401 انجام شده است و امیدوار هستیم در سال جاری بتوانیم از خدمات علمی بخش قابل توجهی از متقاضیان مورد اشاره استفاده کنیم.

وی با اشاره به برنامه‌ای تحت عنوان «آمایش آموزش عالی» که در این دانشگاه انجام گرفته است، گفت: برای تأسیس رشته‌های جدید، حذف رشته‌های ناکارآمد و زمینه‌سازی برای ایجاد رشته‌های چندرشته‌ای و بین‌رشته‌ای کارهایی انجام شده است. بنابراین بر مبنای این بررسی تقاضای خود را برای جذب و پذیرش متقاضیان ماموریت و انتقال اساتید سایر دانشگاه‌ها به دانشگاه فردوسی مشهد اعلام خواهیم کرد تا در چارچوب برنامه‌ای مشخص، بتوانیم جذب عضو هیئت علمی داشته بشیم.

پذیرش دو بار در سال دانشجویان خارجی

معاون آموزشی دانشگاه فردوسی مشهد همچنین درخصوص پذیرش بی‌رویه دانشجویان خارجی در سال‌های گذشته، تصریح کرد: مدتی است این روند را سازماندهی کرده‌ایم. بر این اساس، سامانه‌ای ایجاد شد تا داوطلبان خارجی به‌صورت الکترونیکی درخواست خود را برای تحصیل در دانشگاه فردوسی مشهد ثبت کنند که بر این اساس، تنها سالی دو بار این پذیرش صورت می‌گیرد.

شعبانی با بیان اینکه همچنین شهریه دانشجویان خارجی نیز اصلاح شد، اظهار کرد: در گذشته از دانشجوی کارشناسی غیرایرانی به ازای یک نیمسال تحصیل 250 دلار شهریه گرفته می‌شد، در حالی‌که هزینه تحصیل بیشتر از این مقدار است. در این خصوص نیز شهریه تعدیل و ساختار پذیرش دانشجوی خارجی نیز اصلاح شد و این بخش از حوزه همکاری‌های بین‌المللی به حوزه آموزش منتقل شد تا نظارت بیشتری بر کمیت و کیفیت آموزش صورت گیرد.

وی ادامه داد: برای اساتید دانشگاه نیز حدودی برای پذیرش تعداد دانشجو تعیین شد تا بتوانند وقت بیشتری به دانشجویان اختصاص دهند. در واقع برنامه مشخصی برای کنترل پروژه داشته باشند و مسیر به این سمت می‌رود که بار کاری استادان به قدری منطقی باشد که فرصت برای آموزش و پژوهش متناسب با کیفیتی که از دانشگاه فردوسی مشهد انتظار می‌رود، داشته باشند.

معاون آموزشی دانشگاه فردوسی مشهد در خصوص گلایه برخی دانشجویان نسبت به کمبود مواد و تجهیزات آزمایشگاهی، بیان کرد: رویکرد مدیریت دانشگاه این است که در صورت امکان، با کاهش هزینه‌های اضافه در شاخه‌های دیگر، به کیفیت آموزش و پژوهش افزوده شود. این موضوع به معنای عدم وجود تنگنا نیست، اما براساس مجموعه امکاناتی که وجود دارد، در تلاش برای رفع آن‌ها کنیم.

شعبانی با بیان اینکه بحث صندلی خالی در مورد دانشگاه فردوسی و 10 دانشگاه برتر مطرح نیست، گفت: صندلی خالی برای دانشگاه‌های رده‌های پایین‌تر است. در دانشگاه‌های سطح یک، مسئله‌ای به‌عنوان صندلی خالی وجود ندارد و رقابت همچنان وجود دارد. در بعضی از رشته‌ها، مانند رشته‌های دانشکده مهندسی، حقوق، روانشناسی و... رقابت بسیار بالا است.

وی با اشاره به جذب شدن افراد به رشته‌های خاص در سال‌های اخیر، افزود: استقبال از رشته‌ها‌ تحت تأثیر اتفاقاتی است که در دنیا می‌افتد. در حال حاضر به‌دنبال تغییراتی که در حوزه‌های یادگیری از طریق ماشین، اشیاء، هوش مصنوعی و... به وجود آمده است، برخی از رشته‌ها مانند آموزش زبان‌های مختلف به مرور زمان هویت خود را از دست می‌دهند. چند سال دیگر ممکن است دلیلی نداشته باشد در دانشگاه رشته‌ای داشته باشیم که به افراد زبان خاصی را آموزش دهد.

معاون آموزشی دانشگاه فردوسی مشهد با بیان اینکه رشته‌هایی مانند کامپیوتر، حقوق و روانشناسی، به دلیل شرایط شغلی‌شان بسیار مورد استقبال هستند، گفت: رشته‌های مختلف به طور ذاتی بر یکدیگر برتری ندارند و بستگی به افرادی دارد که وارد این رشته‌ها می‌شوند. به همین دلیل وقتی برای انتخاب رشته به من مراجعه می‌‌شود، می‌گویم رشته‌ای را انتخاب کنید که آن را دوست دارید و می‌خواهید در آن مرجع شوید، چرا که دانشگاه‌ها همواره به چنین افرادی نیاز دارد.

شعبانی ادامه داد: در دانشگاه بافضیلت دو اتفاق می‌افتد؛ یکی در ارتباط با اعضای این دانشگاه و دیگری در ارتباط با سازمان دانشگاه است. فرد بافضیلت انسانی اصیل است، انسانی که بنای کار خود را بر مبنای احترام به دیگری می‌گذارد، کسی که از بزرگ‌منشی برخوردار است و تمام این اصول را در همکاری‌های دانشگاهی خودش مدنظر دارد. یعنی در واقع تمام قواعد اخلاقی را در تدریس، پژوهش، فعالیت‌های فناوری و در همکاری با سایر همکاران داخل و خارج دانشگاه رعایت می‌کند.

وی با بیان اینکه یک جامعه بافضیلت تحت رهبری دانشگاه بافضیلت شکل می‌گیرد، بیان کرد: جامعه بافضیلت، جامعه‌ای خوب، شایسته و مدنی است به این دلیل که مدیران و اعضای آن بر مبنای احترام متقابل با یکدیگر تعامل می‌کنند و یک جامعه عادل است، به این معنا که اعضا و مدیران به‌صورت یکپارچه برای از بین بردن هر نوع بی‌عدالتی تلاش می‌کنند.

معاون آموزشی دانشگاه فردوسی مشهد اظهار کرد: تحقق چنین فضایی الزاماتی دارد، از جمله این الزامات، بودجه کافی است و بودجه کافی نیاز به اراده سیاسی قوی مدیران دانشگاه دارد و الزام دیگر به تصور ادراکی مثبت جامعه نسبت به دانشگاه مربوط می‌شود، یعنی وقتی می‌گویند دانشگاه فردوسی مشهد، همه فکر کنند مؤسسه‌ای است که می‌تواند برای آنها کاری انجام دهد و بنابراین دانشگاه باید تدابیری بیاندیشد تا بتواند اوضاع را بهبود بخشد.

شعبانی با تأکید بر اهمیت دستیابی به جایگاه رهبری علمی قوی در تحقق دانشگاه بافضیلت، تصریح کرد: به این دلیل از واژه رهبری به جای مدیریت استفاده می‌کنیم، چرا که نمی‌خواهیم دانشگاه را اداره کنیم. معنای رهبری این است که با ملاحظه امکانات و محدودیت‌ها در سایه مشارکت و همکاری تصمیم گرفته شود و همه در بهسازی وضع موجود سهیم شوند. بنابراین اگر این الزامات فراهم شود، می‌توانیم امیدوار باشیم تا از یک دانشگاه بافضیلت برخوردار باشیم.

هدفمندی دانشجوی تحصیلات تکمیلی

وی با بیان اینکه دانشگاه‌های دولتی مبلغ هنگفتی را برای امور رفاهی دانشجویان اختصاص می‌دهند، بیان کرد: برای مثال در دانشگاه فردوسی مشهد، حدود 90درصد هزینه استفاده دانشجویان از استخر توسط دانشگاه پرداخت می‌شود، یا غذای دانشگاه در حال حاضر 6000 تومان است و در شاید  سالجاری حدود 8000 تومان نیز برسد. درواقع تمام تلاش دانشگاه این است که دانشجو بتواند بدون دغدغه به تحصیل بپردازد.

معاون آموزشی دانشگاه فردوسی مشهد با بیان اینکه در حال حاضر یکی از دغدغه‌های موجود در دانشگاه نحوه پذیرش دانشجویان تحصیلات تکمیلی است، گفت: با شیوه متداول، خیلی موافق نیستیم، به دلیل اینکه دانشجوی تحصیلات تکمیلی باید هدفدار وارد دانشگاه شود و اقتضای آن، این است که استادان دانشگاه نقش بی‌بدیلی در جذب دانشجوی تحصیلات تکمیلی داشته باشند.

شعبانی ادامه داد: نکته دوم این است که شرایط به گونه‌ای فراهم شود که انتظار حضور تمام‌وقت دانشجو در دانشگاه موجه باشد، یعنی دانشگاه به دانشجو از منابع مختلف پرداختی داشته باشد. دانشجوی تحصیلات تکمیلی از نظر من دانشجو نیست، دستیار پژوهشی و یا دستیار آموزشی است.

وی اظهار کرد: وزارت عتف کارهایی انجام داده، برای نمونه امکان پذیرش دانشجوی استادمحور فراهم شده است، یعنی اساتید در صورت تمایل، می‌توانند از میان معرفی‌شدگان برای مصاحبه در کنکور سراسری دانشجو بپذیرند. تعداد آن کم است، اما آغاز خوبی است که دانشجو برای انجام پروژه مشخصی که برای جامعه مفید است، با یک استاد کار کند.

شعبانی در ادامه با بیان اینکه ما دانشجویان خارجی را سفیران صلح می‌بینیم، تصریح کرد: بزرگترین سنگ در برابر جنگ، تربیت است و اگر بتوانیم از طریق ارتباطات دانشگاهی با کشورهای همسایه تعامل خوبی داشته باشیم، زمینه توافق سیاستمداران نیز آسان خواهد شد.

وی در پایان با بیان اینکه ما در روزگار سخت از جهت رعایت موازین اخلاقی در فعالیت‌های دانشگاهی به سر‌می‌بریم، اظهار کرد: آرزو می‌کنم که دانشگاه ما در چارچوب ارزش‌های اخلاقی قرار گیرد، تا بتوانیم به همان صورت که این ارزش‌ها در کلاممان پیداست، در زندگیمان نیز ظهور و بروز پیدا کند.