تعزیه؛ هنری با قدمت 150 ساله در مریانج / از بازی در نقش شمر پشیمان نیستم

به گزارش ایکنااز همدان، تعزیه هنری ست که شاید تا چند دهه قبل بیشترین و جذاب ترین سبک روضه به حساب می‌آمد، هنری که تجسم وقایع عاشورا را برای مخاطبان سهل‌تر می‌کند، اما امروزه چون گذشته بساط مهیا شده این هنر را در نقاط مختلف شهر کمتر میبینیم یا شاید در برخی شهرها این هنر سنتی زیبا اصلا برچیده شده باشد.
اما مریانج شهری ست که همچون گذشته به این هنر بها داده و همچنان بعد از 150 سال در این شهر رونق دارد، تمام شب‌های دهه محرم در میدان اصلی شهر در حضور مخاطبان بسیار که گویی تمام مردم شهر برای تماشای این تعزیه آمده اند اجرا می‌شود.
هنرهای سنتی از اصالت زیادی برخوردار اند، از این رو با دو تن از نقش‌های مخالف و موافق تعزیه هیئت سیدالشهدا(ع) این شهر گفت‌وگویی داشتیم.
مجتبی دی‌آبادی بازیگر نقش امام حسین(ع) در تعزیه در گفت‌وگو با خبرنگار ایکنا گفت: هر ساله در شهر مریانج مراسم تعزیه به صورت سنتی در دو نوبت عصر و شب در ضلع شرقی میدان اصلی این شهر برگزار می‌شود و استقبال بی‌نظیر مردم و توریست‌های مذهبی این مراسم را باشکوه‌تر می‌کند.
دی‌آبادی با بیان استقبال بی‌نظیر مردم از مراسم عزاداری شهر مریانج افزود: مردم و توریست‌های مذهبی هر ساله از مراسمات عزاداری شهر مریانج به خوبی استقبال می‌کنند به طوریکه عزاداری مریانج شامل برگزاری هیئت‌ها تا پاسی از شب، دسته‌های عزاداری و برگزاری مراسم تعزیه و نذری است.
وی ادامه داد: مشوق برگزاری مراسم تعزیه نیز هیئت حضرت قاسم(ع) است که حدود چهار سال است که نمایشی مدرن در رابطه با وقایع عاشورا برگزار می‌کند و اعتبار این مراسم نیز از جانب مردم شهر مریانج و خیرین تأمین می‌شود که هر ساله در برگزاری باشکوه این مراسم مسئولان را یاری می‌کنند.
بازیگر نقش امام حسین(ع) در تعزیه شب‌های محرم شهر مریانج در رابطه با ساعت برگزاری مراسم تعزیه سنتی خاطرنشان کرد: مراسم تعزیه سنتی تا دهم محرم هر روز در دو نوبت عصر از ساعت 16:30 و در شب از ساعت 22 آغاز می‌شود که در هر نوبت یک هیئت مسئولیت برگزاری این مراسم را بر عهده می‌گیرد.

سال گذشته 9 هزار توریست مذهبی در مراسم‌های عزاداری مریانج شرکت کردند
دی‌آبادی در رابطه با آمار استقبال عزادارن در سال گذشته تصریح کرد: در سال قبل آمار توریست‌های مذهبی و مردم در روز تاسوعا و عاشورای حسینی به 9000 نفر رسید و مردم با دختری که در حرم امام حسین(ع) شفا یافته بود، دیدار کردند.
وی از همکاری مردم شهر مریانج و هیئت‌های عزاداری این شهر صمیمانه تشکر کرد و گفت: عزاداری شهر مریانج قدمتی دیرینه دارد که هیئت‌های مذهبی در شب‌های محرم در خیابانی تجمع کرده و با حرکت به سمت میدان اصلی دسته‌های عزاداری را تشکیل می‌دهند و با رسیدن به میدان اصلی مراسم را آغاز می‌کنند و تا بامداد ادامه می‌دهند.
مسئول روابط عمومی شهرداری شهر مریانج از پوشش شبکه‌های صداوسیمای کشوری از مراسم عزاداری شهر مریانج خبر داد و اظهار کرد: شبکه‌های کشوری صداوسیما و همچنین مرکز همدان مراسم عزاداری شهر مریانج را پوشش می‌دهند به طوریکه از شبکه‌های یک، دو، سه و شبکه شما و شبکه استانی نیز پخش زنده و مستقیم خواهد داشت و تیزر عصر تاسوعای حسینی در مریانج از امروز در شبکه استانی پخش می‌شود.
وی با اشاره به پخش نذورات مردم در ایام محرم و روز تاسوعا و عاشورا گفت: مردم شهر مریانج در پخش نذری در ایام محرم زبانزدند به طوریکه در هر خیابان و کوچه بسیاری از مردم در حال پخش نذورات خود هستند.
دی‌آبادی ادامه داد: با توجه به شرایط اقتصادی بسیاری از مردم توانایی ادای دین و نذر خود را ندارند اما با این حال پخش نذری در شهر مریانج شاید کمی کمرنگ شده است اما همچنان ادامه دارد.

بسیاری از مریانجی‌ها از کودک و بزرگ اشعار تعزیه را حفظ هستند

محمدمهدی مظاهری بازیگر باسابقه هنر تعزیه در گفت‌وگو با ایکنا از همدان اظهار کرد: مدت 10 سال است که بعنوان تعزیه خوان در هیئت شبیه خوانی سیدالشهدا(ع) شهر مریانج در خدمت دوست داران حسین بن علی(ع) هستم.
وی با اشاره به آشنایی خود با این هنر و ورودش به این عرصه اظهار کرد: هنر تعزیه در مریانج به خیلی سال قبل بازمی‌گردد، این هنر به صورت ریشه‌ای در بین مریانجی‌ها جا افتاده است، بسیاری از مریانجی‌ها از کودک و بزرگ اشعار تعزیه را حفظ هستند، آشنایی من نیز با توجه بستری که برای این هنر در شهرم وجود داشت اتفاق عجیبی نبود.
مظاهری ادامه داد: با توجه به اینکه از بستگانم نیز در این هنر مشغول بودند اما به لطف امام حسین(ع) در این مسیر قرار گرفته و وارد شدم، به هنر تعزیه علاقه پیدا کردم، با توجه به اینکه تعزیه هنری غریب برایم نبود اما ناگهان به آن علاقمند شدم که این علاقه موهبتی است از جانب امام حسین(ع).
این هنرمند مریانجی عنوان کرد: در تعزیه نقش مخالف را بازی می‌کنم، معمولا هم نقش شمر را اما بسته به نوع نمایش نقش هایم از شمر تا ابن سعد، حکیم بن طفیل، حرمله، محمد اشعث و ... متغیر بوده است.

شمر؛ سخت‌ترین نقش در شانسخه خوانی مخالف
وی با بیان اینکه در تعزیه سخت‌ترین نقش مخالف مربوط به شمر است، ابراز کرد: در هنر تعزیه در اصطلاح عامیانه دو نوع نسخه اصلی وجود دارد شانسخه خوان موافق و شانسخه خوان مخالف که شمر بعنوان شانسخه خوان مخالف بیشترین اشعار را می‌خواند و از این جهت نقش پیچیده و سخت‌تری دارد، در تعزیه مسلم بن عقیل نیز شانسخه خوان مسلم سنگین ترین نقش و در تعزیه شهادت امام حسین(ع) هم نقش امام حسین(ع) بیشترین اشعار را دارد.
مظاهری، با اشاره به وصف حال حضرت علی اکبر(ع) که توسط شمر عنوان می‌شود اشعاری را که خود بارها و بارها در نمایش هایش قرائت کرده را برایمان به همان حالت حماسی و شور تعزیه خواند:
«آفتاب است این پری رخ یا ملائک یا بشر؟!
قامت است این یا قیامت یا الف یا نیشکر؟!
آهن است این یا تن نازک میانش چون شجر؟!
بلبل است این یا دل نامهربانش چون حریر؟!
بر فراز سرو سیمینش چو بخرامد به ناز
چشم شورانگیز بین تا نجم بینی در شجر
یارب این کیست که دایره شش جهت از عرصه قُبرای پر قائله کرب و بلا گشته بلاجوی؟!
صف درکشان ازل از باده مینای الست
و شده از شعشعه چهره خورشید مثالش ز افق‌های نبوت،
همه جا ساطع و لامح که درخشنده تر از بدر که بنشسته ابر صدر
یکی مرکب رهبار به کف تیغ چنان حیدر کرار
اَلّه اَلّه ماشااَله
که یکی ماه تمام است که از پرتو درخشندگی‌اش از افق برج قیام است ...»
مظاهری با بیان اینکه مراسم تعزیه‌خوانی مریانج ثبت یونسکو شده است به شکل گیری این هنر سنتی در مریانج اشاره کرد و گفت: بنیانگذار این هنر سه نفر بودند که از شهرهای اصفهان، نهاوند و اسدآباد به مریانج می‌آیند و اساس این هنر را در این شهر پایه گذاری می‌کنند و حاج علی فرهادی نیز از پیشکسوت‌های مریانجی بوده که تعزیه را در این شهر ریشه دار کرده است.

گاهی در نمایش به سَمتم که نقش شمر را اجرا می‌کردم سنگ زده اند
این بازیگر هنر تعزیه با اشاره به عکس العمل مخاطبان نسبت به نقش مخالف در تعزیه خاطره‌ای بیان کرد: در امامزاده عبدالله همدان در حال اجرای تعزیه شهادت امام حسین(ع) بودیم و من در نقش شمر در حال جدا کردن سر مبارک امام حسین(ع) بودم، گاهی آنقدر در نقش خود فرو می‌رویم که با نهایت شقاوت هنرنمایی می‌کردیم که در همان حال می‌شنیدم چند نفر از پیرزنان و پیرمردان حاضر همانطور در حال لعن دادن به شمر هستند.
وی افزود: وقتی در نمایش به قسمتی رسیدیم که شمر می‌خواهد سر امام حسین(ع) را از تن جدا کند و من در حال اجرای این صحنه بودم دیدم که صدایی خطاب به من بلند شد «خدا لعنتت کند خدا خوارت کند»، پس از نمایش که در رختکن در حال تعویض لباس‌های تعزیه بودم پیرزنی را پشت خود دیدم که گفت پسرم مرا حلال کن چراکه تورا خیلی لعنت کردم، کاری کردی آنقدر گریه کردم که قلب درد گرفتم.
مظاهری یادآور شد: گاهی نیز پیش آمده که در نمایش به سمت تعزیه خوان مخالف سنگ می‌زنند. البته ما در همان ابتدای تعزیه با خواندن این اشعار به همگان تاکید می‌کنیم که ماهم از محبان حسین بن علی(ع) هستیم؛
وی اشعار ایتدای تعزیه را قرائت کرد:
«کلام اولم باشد به نام خالق سبحان
دوم باشد سلامم بر محمد(ص) ناطق قرآن
سلام دیگرم هدیه بُوَد بر جمله حضار
به عرضم گوش می‌دارید اگر از لطف و از احسان
نه من شمرم نه این بِن سعد، نه اینجا کربلا باشد
نه او باشد حسین بن علی(ع) آن شاه عطشان
نه او باشد سکینه، نه آن هم زینب کبری(س)
نه او لیلا نه آن اکبر که باشد سرور میدان
غرض ما ذاکران و خادمانِ سرور دین ایم
شفاعت آرزو داریم همه از شاه مظلومان همه از شاه مظلومان».
وی با اشاره به اینکه از انتخاب نقش تعزیه خوان مخالف اصلا پشیمان نیست گفت: از انتخاب نقش شمر اصلا پشیمان نیستم چراکه منِ مظاهری اگر بتوانم در این هنر کار کنم که مردم یا مستعمین به قساوت، شقاوت و ظلمی که بر امام حسین(ع) وارد شده گریه کنند و بر قاتلین پست سیدالشهدا(ع) لعنت بفرستد قلبا خوشحال می‌شوم.

نقش انکار ناپذیر تعزیه در انتقال مفاهیم عاشورایی
مظاهری با اشاره به نقش و تاثیرگذاری هنر تعزیه نسبت به مداحی و روضه خاطرنشان کرد: هیچ کدام به اندازه تعزیه نمی‌تواند تاثیرگذار باشد، چرا که در شنیدن، مستمع باید شنیده‌ها را در ذهن خود حلاجی کند و سپس تصویرسازی کند اما تاثیر تعزیه در فهم عاشورا بهتر اتفاق می‌‎افتد.
وی با اشاره به اینکه رهبر معظم انقلاب به حفظ عزاداری‌های سنتی تاکید دارند عنوان کرد: شبیه‌خوانی از لحاظ گیرایی ارتباط عمیق‌تری با مردم برقرار می‌کند.
مظاهری با تاکید به اهمیت معرفت و بصیرت بازیگران تعزیه نسبت به شعائر عاشورا و امام حسین(ع) یادآور شد: خطای کوچک شخصی مثل من که تعزیه خوان هستم بسیار مخرب است لذا از این جهت نیاز به یک خودسازی وجود دارد که اول خود را اصلاح کنیم سپس روی بر مردم تاثیر بگذاریم به همین جهت هرکسی نمی‌تواند وارد کار تعزیه بشود و باید خیلی مراقب خود بود.
مظاهری با اشاره به مشکلاتی که در این حوزه وجود دارد گلایه‌ای از مسئولین داشت و بیان کرد: برای برگزاری تعزیه و برقراری میدان مخصوص آن سنگ اندازی‌هایی انجام می‌شود به طور مثال حوزه هنری می گوید اوقاف مجوز نمی دهد، اوقاف می‌گوید حوزه هنری باید نامه بدهد.
هنری غریب تر از تعزیه وجود ندارد
وی با بیان اینکه هیچ چشمداشتی از هیچ مسئولی نداریم تاکید کرد: اما انتظار همکاری در این زمینه‌ها را از ادارات مربوطه داریم، گاهی متهم به سد معبر می‌شویم، 20 یا 30 نفر در اجرای تعزیه در طول یک سال تمرین می‌کنند برای این دهه اما به تئاتری‌ها بهای بیشتری می‌دهند. هنری غریب تر از تعزیه وجود ندارد.
وی این گلایه را هم نسبت به اداره اوقاف اعلام کرد که: اداره اوقاف هزینه می‌کند و از تعزیه خوانان خارج از استان دعوت می‌کند درصورتیکه از امکانات بومی باید استفاده کرد.
وی در نهایت با اشاره به قدمت هنر تعذیه و اجرای هر ساله آن در دهه محرم ادامه داد: مراسم تعزیه هر شب از آغاز دهه محرم در میدان اصلی از ساعت 22:30 برگزار می‌شود.

گزارش از اکرم یوسفی پارسا
انتهای پیام