خشوع در تلاوت زمینه‌ساز ایجاد حلاوت است/ وقار قاریان پیشکسوت الگوی قاریان جوان+فیلم

به گزارش کانون خبرنگاران نبأ وابسته به خبرگزاری ایکنا، حسن رضاییان، داور بین‌المللی قرآن کریم در رابطه با تقوای تلاوت به بیان مطالبی پرداخت. در اولین بخش از این گزارش به مطالبی در باب تقوای تلاوت و رعایت اصول حرفه‌ای توسط قاریان پرداخته می‌شود که در گفت‌وگو با این قاری بین‌المللی ارائه شده است.

حسن رضاییان، در رابطه با معنای اصلی تقوی گفت: تقوا به معنای ترسیدن است؛ یک ترس اجباری است و یک ترس نیز روحی خواهد بود؛ اینکه اشاره می‌کنیم تقوای خدا را داشته باشید یعنی در انجام هر کاری خدا را در نظر بگیرید؛ در چنین حالتی به دلیل حس خجالت، انسان از انجام کارهای ناپسند دوری می‌کند، چه این کارها کوچک باشد و چه بزرگ. اگر بیش از این باشد به خدا نزدیک‌تر است و البته هر که تقوای الهی داشته باشد به خدا نزدیکتر خواهد بود.

وی ادامه داد: حال در رابطه با تقوای تلاوت باید گفت در هنگام تلاوت نیز فرد قاری باید ترس از خدا داشته باشد و تلاوتش واقعا به خاطر رضای خدا باشد؛ خداوند بارها و بارها به افراد گنه‌کار فرصتی برای جبران می‌دهد که اگر این فرصت‌ها تأثیر‌گذار باشد، فرد کارهایی که به نظر خودش و به نظر خدا بد است، دیگر انجام نمی‌دهد؛ مثلا فردی در هنگام تلاوت ممکن است دچار تکبر شده و نسبت به محیط پیرامون و تشویق حضار دچار غرور شود این یکی از مصادیق بی تقوایی است.

رضاییان در ادامه به مواردی که انسان باید تقوا پیشه کند اشاره کرد و گفت: ما در هرچیزی از جمله حرف زدن و عملمان باید تقوا داشته باشیم؛ چشم و زبان ما باید تقوا داشته باشد؛ اگر قرآن می‌خوانیم باید با تقوا باشد، تقوا یعنی رعایت آداب سفارش‌شده در هر کار؛ ما دستور داریم قرآن که می خوانیم باید وضو داشته باشیم، باید معطر بوده و آداب مربوط به تلاوت قرآن باید رعایت شود.
این قاری قرآن تصریح کرد: قرآن خواندن با آواز خوندن فرق دارد و حتی آواز خوان‌ها هم برای خود آدابی دارند؛ تلاوت اگر در میان قاریان قرآن نباشد شدنی نیست؛ مثلا رسم بر این است که در برخی از کشور‌ها باید با لباس مخصوص قرآن خوانده شود و اگر غیر از این باشد، موجب استهزای جمعیت می‌شود که برای آن کشور این امر بد است و نباید به این صورت باشد.

وی تأکید کرد: در هنگام تلاوت قرآن باید اصول تلاوت رعایت شود؛ این یک نوع تقواست، تقوا در ابعاد مختلف باید رعایت شود. گرچه نمی‌توان همراه با مستمعان کاری که آن‌ها انجام می‌دهند را انجام داد اما ادای احترام به شیوه معقول انجام گیرد.

این داور بین‌المللی قرآن اظهار کرد: قاری‌های ما از نظر تقوای الهی بسیار متقی هستند؛ گاهی اوقات یه حرکاتی انجام می‌شود که باید به آنان گوشزد کرد؛ قاری قرآن چون حرف خدا را بیان می‌کند باید مورد احترام باشد؛ این نباید سبب استهزای مردم شود حتی در نوع انتخاب پوشش هم باید دقت کرد؛ چرا که مردم به برخی چیزها عادت ندارند و آن کار بد جلوه می‌کند. مثلا فرض کنید یه شنل بپوشیم و لباس‌هایی مانند مصری‌ها به تن کنیم، مردم بیشتر می‌خندد چون می‌گویند این شنل مربوط به مصری‌هایی هستند که لباس روحانی به تن دارند، نوع پوششی که عرف ما نیست مناسب شأن یک قاری نیست.

وی در ادامه با اشاره به نقش پیشکسوتان در آموزش تقوای تلاوت به قاریان جوان گفت: ما هرچه یاد گرفتیم از پیشکسوتان بوده است؛ اساتید ما به شیوه سنگین و با وقاری در محضر قرآن می‌نشینند، عبای خود را روی پا می‌اندازند و به قرائت قرآن می‌پردازند در حالی‌که برخی از اساتید به این امر توجه نمی‌کنند که تمام جزئیات رفتاری آنان در شاگردانشان اثرگذار است.

این قاری بین‌المللی ادامه داد: در این راستا قاریان جوان به نحوه رفتار بزرگان قرائت اسلام توجه کنند، نحوه نشستن، رفتار کردن، نگاه و ... باید مورد توجه باشد، مثلا استاد عبدالباسط چگونه می‌نشیند و نوع نگاه کردنشان بسیار با وقار است؛ حال استفاده از شیوه‌های من‌درآوردی درست نیست و باید توسط اساتید بزرگتر این‌گونه رفتار‌ها متذکر شود.

وی ادامه داد: البته تذکر از سوی پیشکسوتان به دلیل دلسوزی است چرا که ترک این رفتارها سبب جلوه بیشتر فرد قاری خواهد شد؛ به عنوان مثال الحانی به کار ببریم و تحریرهایی بزنیم که شنونده از قرآن خارج شود این درست نیست؛ به فرموده حضرت آقا، باید خشوع تلاوت داشته باشیم؛ خشوع منشاوی و عبدالباسط را ببینیم و سعی کنیم از اساتید بزرگ الگوبرداری کنیم.

رضاییان تصریح کرد:  یک مستمع باید درک کند که پای تلاوت قرآن نشسته است و نه پای شخصی که در حال خواندن آواز است؛ ما باید این‌ها را تفکیک کنیم؛ برخی از افراد کارهایی می کنند و رفتارهایی انجام می‌دهند که می‌گویند این ابتکار من است و این جدید است؛ اینگونه فعالیت‌ها درست نیست چرا که افراد با اینگونه کارها خود را ملعبه دیگران می‌کنند.

این قاری قرآن در رابطه با وجود خط قرمز در تلاوت گفت: اگر قرار باشد هر قاری که در حال تلاوت است، مستمع را به وادی‌های دیگر ببرد که اثر قرآن در مستمع ایجاد نمی‌شود؛ این‌گونه کارها باعث می‌شود قاری ملعبه شود؛ به شدت باید با این برنامه‌ها برخورد شود چرا که خطرناک است و بعدها افراد را دچار مشکل می‌کند؛ باید از همین اول جلوی این رفتارها گرفته شود و قرآن که می‌خوانیم باید حس کنیم لقاء‌الله است و فرد حس کند در محضر خداست و دچار حال عرفانی شود و اشک شوق بریزد.

رضاییان به جلسات سال‌های دور اشاره و تصریح کرد: ما پیش از انقلاب قاریانی داشتیم که شاید تعداد آنها به اندازه الان نبود، معروفترین جلسه قرآن تهران در آن سال‌ها جلسه استاد مولایی بود که افراد زیادی می‌آمدند و تلاوت می‌کردند و می‌رفتند؛ در مشهد آقای فاطمی به انجام این‌گونه فعالیت‌های می‌پرداخت؛ آقایان محمدزاده و مرحوم حسن‌زاده نیز از جمله قاریان مشهد بود که خیلی به گردن قرای مشهد حق دارند.

وی ادامه داد: در هر استان قاریانی بودند که برخی از آنها در آن زمان شاید جزء قاریان درجه چهار محسوب می‌شوند و تنها نوارها را گوش می‌دادند و سه‌گاه و چهارگاه و پنج‌گاه  را می‌خواندند و بعد مثلا می‌گفتند بر این مبنا بخوان و ما این‌گونه مقامات را یاد گرفتیم.

رضاییان افزود: حتی در حال حاضر کسی که انتهای صوت و لحن است نیز چند کتاب خوانده و چند تا سایت دیده است و کپی‌برداری می‌کند و می‌خواند؛ آدم فکر می‌کند اینها سی سال موسیقی خوانده‌اند؛ آن زمان رادیو قرآن نبود، سیمای قرآن نبود و حتی نوار قرآن نبود و ما می‌رفتیم مثلا از عربستان نوار قرآن می‌آوردند گوش می‌دادیم. مثلا رادیو کویت ساعت سه بعد از ظهر برنامه فارسی داشت و اخبار می‌گفت، در ابتدا ده دقیقه تلاوت از عبدالباسط یا یک قاری دیگر پخش می‌کرد و به قدری علاقه‌مند بودیم که ساعت 10 صبح ابوظبی پخش می‌کند یا راس‌الحسین مصر حساب می‌کردیم آن موقع نماز صبح مصر چه ساعتی بود و ما از خواب بلند می‌شدیم  که مثلا تلاوت شحات را گوش کنیم؛ تلاوت را ضبط می‌کردیم مثلا سوره نسا را مستقمیا اول انقلاب از مصر از رادیو ضبط کردم .

وی ادامه داد: آن زمان علاقه‌مندان برای طی این مسیر زحمت‌های زیادی را متحمل می‌شدند، امروزه ابزارها و وسایل آموزش برای علاقه‌مندان به سهولت فراهم است؛ در این راستا اگر قاریان وارد مسیر تفسیر و شأن نزول و مفاهیم آیات شوند، قرائت عمیق‌تری خواهند داشت.

این قاری قرآن تأکید کرد: امروزه صبر قرآن‌آموزان بسیار کم شده است، دستگاه‌های بیات، راس، صبا و حجاز، چهارگاه و سه گاه را در عرض یک ربع مرور می‌کنند و بعد چیزی ندارند بگویند و بعد آن‌ها را هی تکرار می‌کنند و مستمع خسته می‌شود و وقتی مستمع خسته می‌شود روی قاری نیز اثر می‌گذارد.

وی با ذکر مثالی گفت: عبدالباسط می‌گفت من صبح تا شب گاهی قرآن می‌خوانم یا 5 ساعت مداوم قرآن می‌خواندم و خسته هم نمی‌شدم؛ چون آن قاری با تفکر و با معنی قرآن می‌خواند؛ گاهی آدم حتی خودش هم خسته می‌شود چون خود هم نمی‌داند و خسته می‌شود، اگر بداند که چه می‌خواند به مستمع هم القاء می‌کند و مستمع خسته نمی‌شود.

این قاری بین‌المللی قرآن در ادامه در رابطه با اینکه چرا برخی از قاریان به قرائت معنامحور نمی‌پردازند اظهار کرد: قاریان قرآن باید با توجه و الگوبرداری از قاریان برتر ابتدا با مطالعه تفاسیر به تلاوت معنامحور بپردازند؛ یک شاگرد در ابتدا مقلد است؛ هر فردی ابتدا مقلد است و پس از آن‌که مجتهد شد دیگر نیاز به تقلید ندارد؛ برای قاریان قرآن نیز اینچنین است و قاری قرآن در ابتدا خود مقلد است و  بعد پس از طی گام‌های آهسته و پیوسته به سمت قاری شدن گام بر می‌دارد.

وی ادامه داد: ما الگو‌هایی داشتیم که الان هم الگو هستند؛ الگوهای ما به تلاوت معنامحور می‌پرداختند و به همین خاطر این رویه در ما نیز نهادینه شد؛ مصطفی اسماعیل، عبدالباسط، کامل یوسف و قدیمی‌ترها وقتی قرآن می‌خواندند، انگار با تو حرف می‌زدند و داستان تعریف می‌کنند.

رضاییان تصریح کرد: درست است که مقامات نیز لابه لای این تلاوت‌ها عنوان می‌شود؛ اینها مقامات را به خورد مستمع نمی‌دهند و چه بسا خیلی زیبا می‌خوانند؛ قاریان قدیمی معنامحور بودند و بر اساس تفسیر قرآن اقدام به تلاوت می‌کردند؛ از مصطفی اسماعیل پرسیدند این چه دستگاهی بود که خواندی و مستمع می گوید به این می‌گویند حجاز با اینکه مستمع دستگاه‌ها را یاد نگرفته اما بر مبنای تلاوت قاری قرآن می‌داند.

وی گفت: دستگاه‌های تلاوت از روی معانی به وجود آمده‌اند؛ حجاز و رست هم همین است، اول باید به کسی که می‌خواهد دستگاه حجاز را یاد بگیرد بگوییم این دستگاه برای چه کسی، چه زمانی و چگونه به وجود آمده است و چه کسانی و کشورهایی بیشتر از این دستگا ه استفاده می‌کنند؛ اینها باید برای قاری مشخص شود و باید بداند نمی‌تواند بدون قاعده از هر دستگاهی استفاده کند چرا که گاهی معنای با هم در تضاد قرار می‌گیرند.

گزارش تصویری گفت‌وگو با استاد حسن رضاییان را اینجا ببینید!

ادامه دارد...